is een verrader van de staat'
i3 spectrum
'Bidden en hopen dat alle
schuldigen worden veroordeeld'
PZC
Zaterdag 12 januari 2008
De begrafenis van de Duitse zendeling Tilman Geske, een van de drie evangelisten die op 17 april vorig jaar in de Turkse stad stad Malatya werden vermoord.
se en christelijke journalist Hrant Dink
voor zijn kantoor in Istanbul doodgescho
ten. Een maand geleden werd een Italiaan
se priester in Izmir neergestoken en werd
een christelijke Griekse journalist in Istan
bul in elkaar geslagen. Vorige week nog be
kende een 18-jarige jongen uit Samsun dat
hij de plaatselijke protestante priester wil
de vermoorden.
Gülseren Yoleri van IHD, de Turkse men
senrechtenorganisatie, is ervan overtuigd
dat er nog veel meer incidenten zijn.
„Maar mensen houden hun mond, doen
geen aangifte uit angst voor nog meer ge
weld." De tegenstellingen tussen bevol
kingsgroepen in Turkije worden volgens
haar alleen maar scherper. Tussen Koerden
en Turken. Tussen christenen en moslims.
De oorzaak? Een nieuw soort nationalis
me, zegt Yoleri. Deze ultranationalisten
zijn ervan overtuigd dat de Turkse staat en
samenleving in gevaar zijn en uiteen drei
gen te vallen. „Dit nationalisme is gevaarlij
ker dan het nazisme", waarschuwt Sofor
Tufan, de directeur van het christelijke ra
diostation in Ankara. Hij wijst erop dat de
daders van het geweld tegen de christenen
in Turkije meestal hetzelfde profiel heb
ben. longe, soms nog minderjarige, natio
nalistische jongens, zonder werk. „Zij zijn
gemakkelijk te beïnvloeden. En een grote
broer fluistert hen in dat de christenen een
gevaar vormen voor Turkije."
Christelijke Turken, zeker bekeerde mos
lims, worden als verraders van de staat ge
zien, weet Timur Topuz, voorzitter van de
Stichting Protestante Kerken in Istanbul.
„Een christelijke Turk bestaat eigenlijk
niet. Een Turk is moslim." Maar de situatie
is volgens hem beter dan een paar jaar gele
den. Zo werd zijn stichting in 2002, als eer
ste protestante stichting in het land, wette
lijk erkend en de politie neemt dreigemen
ten tegen christenen serieuzer dan voor
heen. Er wordt gewerkt aan een nieuwe
grondwet, waarin, onder druk van de Euro
pese Unie, ook de positie van religieuze
minderheden in Turkije wordt verbeterd.
Maar volgens de protestante voorzitter
zijn 'nationalistische elementen binnen
het Turkse systeem' hier mordicus tegen.
Zij willen dat alles bij het oude blijft en
zijn doodsbenauwd dat meer godsdienst
vrijheid de eenheid van de staat in gevaar
brengt.
Topuz is er dan ook van overtuigd dat hij
en andere christelijke collega's door de
staat worden afgeluisterd. „Dit is nu een
maal Turkije. Pas nog zei een overheids
functionaris dat de missionarissen gevaarlij
ker zijn dan de PKK. Met dit soort uitspra
ken wordt haat gezaaid." Met als gevolg
dat de christenen in Turkije banger wor
den. Topuz: „Het kerkbezoek loopt terug.
Wij zijn zelf ook voorzichtiger geworden
en we kijken goed voor wie we de deur
opendoen. Bij onze kerstviering zaten er,
uit voorzorg, tien agenten in de kerk."
Hoe diep bij sommigen de haat tegen de
christenen zit, bleek op 17 april 2007 in de
oostelijke stad Malatya. Drie evangelisten,
de Duitse zendeling Tilman Geske (46), de
Turkse pastor Necati Aydin (35) en Ugur
Yüskel (32), werkzaam bij bijbeluitgeverij
Zirve, werden op een gruwelijke manier
om het leven gebracht. De drie slachtoffers
werden vastgebonden, urenlang gemarteld
en vervolgens werden hun kelen doorge
sneden.
De vijf verdachten, een bende van nationa
listische jongeren van 19 en 20 jaar oud,
hadden de aanval zorgvuldig voorbereid.
De 19-jarige hoofdverdachte bezocht de
uitgeverij regelmatig onder het mom zich
tot het christendom te willen bekeren. Een
van de verdachten zei na zijn arrestatie:
„We hebben dit gedaan om ons land te be
schermen."
De moorden schokten Turkije en de rest
van de wereld. Premier Erdogan veroor
deelde het incident scherp. Het Europees
Parlement riep Turkije op de onderste
steen in deze zaak boven te halen. Maar of
dat gebeurt, is zeer de vraag.
Net als bij de moord op de Armeense jour
nalist Hrant Dink zijn er volgens Turkse
media ook in deze zaak aanwijzingen dat
de politie al op de hoogte was van de plan
nen van de daders. Het pistool van een ver
dachte, dat een paar dagen voor de moor
den door de politie in beslag werd geno
men, zou ineens uit het politiebureau zijn
verdwenen.
Volgens advocaat Orhan Kemal Cengiz die
de slachtoffers in Malatya vertegenwoor
digt, is het onderzoek naar de moorden
halfslachtig uitgevoerd. Getuigenverklarin
gen zijn onzorgvuldig opgenomen, belang
rijke details ontbreken. „En veel vragen
blijven onbeantwoord. De hoofdverdachte
heeft bijvoorbeeld verklaard dat hij lid is
van de jongerenafdeling van de ultranatio-
nalistische politieke partij MHP. Deze
groep heeft eerder voor de deur van de uit
geverij gedemonstreerd, dus toch niet on
belangrijk. Maar daar wordt verder niet
naar gevraagd."
Volgens Cengiz is duidelijk dat er maan
den van voorbereiding aan de moorden
vooraf zijn gegaan. „Het is voor mij erg
moeilijk te geloven dat de politie in Mala
tya hier geen weet van had."
Het hele onderzoek zit vol 'ga
ten', zegt de advocaat. De offi
cier van justitie heeft volgens
hem meer aandacht besteed
aan de activiteiten van de missionarissen
dan aan de achtergrond van de verdach
ten. „Van de 32 dossiers gaan er 16 over de
slachtoffers. Alle computerbestanden van
de missionarissen zitten in het dossier, in
clusief de namen en adressen van andere
protestanten in Turkije. Waarom? En de
computerbestanden van de verdachten
konden, volgens de officier niet worden ge
opend..."
Over de afloop van de zaak is de advocaat
weinig hoopvol gestemd. „In het huidige
ultranationalistische klimaat dat in dit
land heerst, vrees ik het ergste."
De rechtszaak tegen de vijf verdachten
werd in november op verzoek van de ad
vocaten van de verdachten uitgesteld en
wordt komende maandag hervat. De vijf
verdachten worden dan gehoord.
Pastoor Wolfgang Hade uit Izmit, zwager
van de vermoorde Necati Aydin, vindt de
berichten over de rechtszaak in Maltaya
weinig bemoedigend. „We kunnen alleen
maar bidden en hopen dat alle schuldigen
worden veroordeeld."
