spectrum 18
In deze weken is 't
goed stil te staan
bij vrede op aarde'
PZC
Zaterdag 29 december 2007
Balkenende:
Premier Jan Peter Balkenende
(CDA) blikt terug op het eerste
jaar van zijn vierde kabinet. Hij
staat uitvoerig stil bij het werk
van de Nederlandse militairen in
Afghanistan. „Betrokkenheid is
essentieel."
door Erwin Buter en Wierd Duk foto's ANP
Vanuit zijn werkkamer in het
Torentje heeft Jan Peter Bal
kenende uitzicht op een win
terse Hofvijver. Het jaar loopt
naar z'n einde, tijd voor de
minister-president te gaan wintersporten.
De afgelopen maanden stonden in het teken
van de crisis rond het ontslagrecht. U bent er
niet in geslaagd voor dat dossier een oplos
sing te vinden. Een commissie van wijzen
moet zich over het probleem buigen. Hebt u
een nederlaag geleden?
Balkenende: „Wij wisten op voorhand dat
het moeilijk zou worden het ontslagrecht
te versoepelen. Maar om nu te zeggen dat
het kabinet niksig dreigt te worden, zoals
fractievoorzitter Arie Slob van de Christen-
Unie beweert, dat beeld deel ik niet. Als je
ziet wat er dit jaar allemaal gebeurd is, dan
is de balans positief Over Uruzgan is een
besluit genomen, er komt geen referen
dum over het Europese verdrag, alle begro
tingen zijn behandeld, we gaan anders be
talen voor mobiliteit."
Maar het meningsverschil rond het ontslag
recht leidde bijna tot een kabinetscrisis. Hoe
zijn inmiddels de verhoudingen in de coalitie?
„Over de samenwerking ben ik redelijk te
vreden. De onderlinge verhoudingen in
het kabinet en de sfeer in de Trèveszaal
zijn bepaald niet slecht. We hebben soms
pittige discussies, ja. Maar het werk wordt
gedaan. Natuurlijk voeren we over een on
derwerp als de verlenging van de missie in
Uruzgan een stevig debat, maar het is wel
inhoudelijk."
In 2003 lukte het u niet met de PvdA een rege
ring te vormen. Ditmaal was u tot elkaar ver
oordeeld.
„Dat was een andere tijd. Ons besluit de
invasie in Irak politiek te steunen, lag moei
lijk bij de PvdA. De houding over en weer
was anders. Het zat er niet in toen, én er
waren alternatieven. Maar we zijn er dit
keer toch tamelijk snel uit gekomen, in
vier, vijf weken hadden we een coalitie
akkoord. En alle hervormingen van het vo
rige kabinet zijn overeind gebleven."
Met PvdA en Christenunie koos u voor een
ambiteuze 'maatschappelijke investerings
agenda'. De samenhang in de samenleving
moet worden hersteld, burgers moeten verant
woordelijkheid voor elkaar nemen, en als
ouders het laten afweten met de opvoeding,
moet de overheid kunnen ingrijpen, desnoods
tot achter de voordeur. Gaat u niet te ver in
uw eisen aan de burgers?
„Wat is daar zo erg aan? Veiligheid wordt
in 2008 een groot thema. Zo gaan we de
aanpak van het voetbalvandalisme vol
gend jaar intensiveren. We moeten niet
langer onhebbelijk gedrag gedogen of de
verwaarlozing van kinderen accepteren. Al
bij Abraham Kuyper (de befaamde anti-re
volutionaire voorman, red.) zie je de ge
dachte dat de staat het recht heeft in te grij
pen als de rechtsorde in het geding is.
Waarom wordt dat als betutteling afge
daan? Het is juist essentieel.
„Denk aan geweld tegen kinderen. Waar
om zou je dan niet ach
ter die voordeur mo
gen kijken? Daarom
zijn de nieuwe centra
voor jeugd en gezin zo
belangrijk. Die komen
ook bij de mensen
thuis. Jonge kinderen
die niet beschikken
over voldoende taalbe
heersing, daar moeten we iets aan doen.
We moeten de jeugd ook tegen zichzelf in
bescherming nemen. Niks is erger dan kin
deren die hun kansen vergooien. Ieder wel
denkend mens weet dat messen op school
niet kunnen, dat paddo's schadelijk zijn.
Jongeren hebben behoefte aan duidelijk
heid, dat is gewoon hard nodig. Ze raken
in de war van het gedogen."
Hoe kan de overheid ervoor zorgen dat bur
gers meer betrokken bij elkaar zijn?
„Neem het alcoholmisbruik onder jonge
ren. Natuurlijk hebben ouders hier de
voornaamste verantwoordelijkheid. Maar
de campagne van minister André Rouvoet
waarin ouders worden gewaarschuwd
voor alcoholmisbruik door hun kinderen,
is een mooie ondersteuning. Als je alleen
let op jezelf, red je het als maatschappij
niet. Dat leidt tot versplintering. De samen
leving komt echt tot bloei als mensen be
trokken zijn bij elkaar.
„Een op de vier mensen in dit land is vrij
williger, als mantelzorger of op het sport
veld. Voor die mensen heb ik groot res
pect. Kinderen gaan nu op maatschappelij
ke stage. Die betrokkenheid is essentieel.
Je ziet het bijvoorbeeld op Koninginnedag.
Mensen uit de buurt organiseren iets.en
dat blijkt dan een jaarlijks terugkerend
feest te worden. Na de tsunami in 2004,
Theo van Gogh was net vermoord, trok
ken mensen met elkaar op om geld in te
zamelen."
Nederland is één van de rijkste landen ter we
reld, de burgers zijn in meerderheid gelukkig,
blijkt uit onderzoek. Toch heerst er onder
huids veel onvrede. Die richt zich vaak tegen
moslims. Maakt u zich zorgen over die ont
wikkeling?
„Nederland was altijd een land waar men
sen met verschillende achtergronden en
religies naast elkaar leefden. Natuurlijk
moeten we hard optreden tegen uitwas
sen, tegen haatzaaiende imams of Marok
kaanse jongeren die zorgen voor overlast.
Maar pas op dat er geen verdeeldheid
wordt gezaaid. We moeten de mensen per
spectief bieden. Het grootste gevaar is cy
nisme. Ik spreek veel succesvolle allochto
ne ondernemers, of studenten van niet-Ne-
derlandse komaf Ik
zie dat mensen uit ker
ken, synagoges en mos
keeën samenkomen.
Dat gebeurt ook alle
maal. Maar vooral de
negatieve dingen ko
men in het nieuws."
Even naar u zelf. Als de
ze investeringsagenda is uitgevoerd, bent u
dan klaar als premier? Volgens uw partijge
noot Ruud Lubbers kunt u nog jaren mee.
„Een hoogleraar zei in 2002 dat Nederland
klaar was voor zes of zeven kabinetten Bal
kenende. Als je het zo bekijkt, heb ik nog
even te gaan. Ik ben nu aan mijn vierde ka
binet bezig. Maar ik moet eerst maar eens
zorgen dat ik dit afmaak. Dat vind ik essen
tieel. Er is al veel gebeurd. We stonden er
in 2006 beter voor dan in 2002."
Toch klagen de mensen dat hun koopkracht
in 2008 daalt.
„Dat heeft alles te maken met de stijgende
zorgpremies. Welke coalitie er ook had ge
zeten, stijging van zorgkosten was onver
mijdelijk. Ook de milieumaatregelen druk
ken de koopkracht. En de inflatie neemt
toe. Maar de economie draait behoorlijk,
er zijn nog nooit zo veel banen geweest.
De beste ontwikkeling is nog altijd het vin
den van een baan of promotie op je werk.
Over de hele kabinetsperiode zullen de
mensen er meer op vooruitgaan dan de af
gelopen vier jaar het geval is geweest."
Wat kunnen de burgers in 2008 verwachten?
„We hebben nog veel te doen. Denk aan
de administratieve lasten. Die moeten op
nieuw met 25 procent omlaag. Dat moeten
de ondernemers nu ook echt gaan voelen.
We hebben al de toptien van ergernissen
in het bedrijfsleven aangepakt. Maar ook
de politieagent, de mensen in de zorg en
leerkrachten moeten minder tijd kwijt zijn
aan papierwerk."
Nederland blijft in elk geval tot eind 2010 in
de Afghaanse provincie Uruzgan actief. Hoe
gaat u om met die verantwoordelijkheid?
„Het doet mij ontzettend veel verdriet als
er slachtoffers vallen. Elke keer als ik op
mijn telefoon zie dat collega Eimert van
Middelkoop van Defensie mij belt, schrik
ik. Het kan zijn dat er in Uruzgan weer iets
ergs gebeurd is. Als dat dan zo is, val ik stil.
Dan stort je wereld even in. Je denkt dan
aan de familie van de omgekomen militai
ren. Als je dan ziet hoe de ouders van de
slachtoffers, bijvoorbeeld die van Timo
Smeehuizen, met hun verdriet omgaan.
Zo indrukwekkend en overtuigd van de
noodzaak van wat wij daar aan het doen
zijn. Dan is dat een antwoord."
Krijgt de missie volgens u voldoende steun in
de samenleving? Is Nederland wel voldoende
doordrongen van het feit dat in Afghanistan
een oorlog wordt uitgevochten?
„Veel Nederlanders spreken op allerlei ma
nieren hun waardering uit voor wat onze
militairen daar doen. Het is essentieel dat
die steun er is en dat onze militairen die
ondersteuning ervaren. Tijdens deze we
ken is het goed stil te staan bij vrede op
aarde. De situatie doet mij denken aan een
veteraan die ik ontmoette in Canada. Hij
had gevochten op Walcheren. Moet u zich
voorstellen, ik ben van 1956 en heb in Zee
land in een veilige omgeving een fijne
jeugd gehad. Terwijl daar nog maar tien
tot vijftien jaar voor mijn geboorte werd
gevochten.
„Wij danken onze vrijheid aan Amerika
nen, Canadezen, Britten. En nu heeft Ne
derland een taak in Afghanistan. De tali-
ban hebben het land verziekt. Er waren
geen ziekenhuizen meer, geen medische
zorg, geen scholen. De universele rechten
van de mensen werden geschonden. Ze
ker, de taliban zijn een uiting van het
kwaad. Laatst nog hoorde ik met tranen in
mijn ogen hoe in Afghanistan bijna zestig
kinderen omkwamen bij een zelfmoordac
tie. Die mentaliteit is zo fout, het gaat al
leen om het zaaien van dood en verderf.
En ze kan overal toeslaan: Madrid, Istan
bul of Londen. Dat is een wereld die wij
niet moeten willen."
Minister-president Jan Peter Balkenende blijft overtuigd van het nut van de Nederlandse missie in Afghanistan.
