„Drugscriminelen werken dan ook vaak in grote verbanden, wat in een zaak veel verdachten oplevert."
10 tr> KJ i
Justitie
Comely Russell-van der Hoeven, vice-president van de Rotterdamse rechtbank en coördinator van het Landelijk Coördinatiecentrum Megazaken.
PZC Vrijdag 21 december 2007 I 13
Vrouwe Justitia in
het krachthonk
De Hells Angels zijn justitie
gisteren ontglipt en vandaag doet
de rechter uitspraak in de
zaak-Holleeder. Twee megazaken in
twee dagen. De strijd tegen de
georganiseerde misdaad doet het
Nederlandse rechtssysteem in zijn
voegen kraken. De druk is groot,
fouten liggen op de loer.
door Niek Opten en Joep Trommelen
Illustratie Job van Celder
M
egazaken brengen mega-
dossiers met zich mee. Cor-
nely Russell-Van der Hoe
ven, vice-president van de
Rotterdamse rechtbank
had laatst een zaak met 21.000 pagina's.
„Dat zijn er gewoon te veel. De wet
schrijft echter voor dat er sprake moet zijn
van een papieren dossier."
Om zaken hanteerbaar te houden, zou je
het dossier moeten digitaliseren, vindt ze.
„In Rotterdam hebben we dat zelf al inge
voerd maar dat zou eigenlijk landelijk moe
ten gebeuren. Verdachten krijgen in hun
cel een laptop waarmee ze hun dossier
kunnen inzien en bijvoorbeeld ook tele
foontaps kunnen terughoren. Zaken kun
nen door digitalisering sneller en dus goed
koper worden afgehandeld."
Het 'proces van de eeuw' stond volgens be
trokkenen dit jaar al op de rol. Acht maan
den na de eerste zittingsdag doet de rech
ter vandaag uitspraak in het proces tegen
Willem Holleeder. Er worden jaarlijks veel
meer omvangrijke processen gevoerd.
Al deze 'megazaken' zijn een betrekkelijk
nieuw fenomeen. „Dat komt doordat justi
tie steeds vaker met complexe zaken
komt; daarbij komt artikel 140 van het
Wetboek van Strafrecht vaak om de hoek
kijken: lidmaatschap van een criminele or
ganisatie. Om dat te kunnen bewijzen heb
je al snel vier, vijf verdachten nodig", zegt
Henny Sackers, hoofddocent strafrecht
aan de Radboud Universiteit in Nijmegen.
De strijd tegen de georganiseerde misdaad,
een van de speerpunten van het Openbaar
Ministerie (OM), zorgt ook voor veel zit-
Rechtbankstrafzaken
tingsuren. „Veelal gaat het om drugshan
del, waar veel geld in om gaat", weet rech
ter Russell-Van der Hoeven. „Drugscrimi
nelen werken dan ook vaak in grote ver
banden, wat in een zaak veel verdachten
oplevert."
Bovendien staan rechters veel makkelijker
getuigen toe in de rechtszaal, naar aanlei
ding van een uitspraak van het Europees
Hof zegt Sackers. „Het Nederlandse sys
teem, waarbij getuigen alleen gehoord wor
den bij de politie, is sinds de jaren negen
tig losgelaten."
Megazaken betekenen een enorme belas
ting voor het rechtssysteem. Met name de
grote rechtbanken in Amsterdam en Rot
terdam krijgen het zwaar te verduren. Re
den voor het OM en de rechterlijke macht
om in 2004 het Landelijk Coördinatiecen
trum Megazaken (LCM) op te richten. Dat
moet voor een evenredige verdeling zor
gen over de negentien rechtban
ken die ons land rijk is.
Volgens Russell-Van der 1§
Hoeven, behalve rechter 1
ook coördinator van het
LCM, komen er jaarlijks
zo'n zeventig megazaken
bij. „De afgelopen jaren ge
bruikten we daarvoor jaar
lijks gemiddeld drieduizend
uren. Dit jaar is dat plotse
ling vierduizend."
De advocatuur zou daar debet
aan zijn. „Ik merk in mijn ei- gen prak
tijk als rechter dat de balie wat assertiever
wordt. Advocaten raken beter ingespeeld
op het fenomeen megazaken, zo lijkt het."
Een megazaak is voor een advocaat een
prachtig podium om zichzelf te presente
ren. Russell-Van der Hoeven 'ziet ook
steeds dezelfde namen terug'. „In strafza
ken is publiciteit belangrijk voor advoca
ten", stelt ze.
Advocaat Nico Meijering, bekend van vele
megazaken, reageert geïrriteerd. „Een rond
uit domme opmerking, dan weet je niet
waar je over praat. Grappig dat het altijd
weer aan de advocaten ligt. Juist het OM
en de politie weten tegenwoordig goed
hoe ze de media moeten halen. Zo'n op
merking van de coördinator van het LCM
boezemt me geen vertrouwen in dat het
ooit nog goed komt met het capaciteitspro
bleem."
Het werk van de LCM blijkt lastig. „Je
hebt soms met specifieke kennis te maken
bij een bepaalde rechtbank. Dan is het las
tig verhuizen. Bovendien zien rechtban
ken megazaken als de leukere zaken, die
ze het liefst zelf willen behandelen", legt
Michiel de Boer van de Raad voor de
Rechtspraak uit. De raad moet er voor zor
gen dat rechtbanken hun taken zo goed
mogelijk kunen uitvoeren. „Maar de laat
ste tijd gaat het een stuk beter."
Sackers deelt die mening. „Mijn waarne
ming, en die is toch redelijk objectief, is
dat de verspreiding nu wel goed loopt."
Meijering is het niet eens met de verdeling
van de megazaken (zie kader). Net als het
Openbaar Ministerie. Dat pleitte onlangs
ervoor deze processen te verdelen over
maximaal vier rechtbanken. Aanleiding
was een administratieve fout in Almelo bij
een omvangrijke mensenhandelzaak. Bij
jk een klein aantal in megazaken ge-
4Ü* specialiseerde rechtbanken zou
i rJHl zo'n misser niet hebben plaatsge-
vonden, aldus het OM.
I De Raad voor de Rechtspraak
houdt echter vast aan een goe
de verspreiding van de experti
se over het land. „Ook in de
regio moeten megazaken ge
houden kunnen worden als
die zich daar aandienen. De
Enschedese vuurwerk
ramp, die in Almelo is be
handeld, is daarvan een
goed voorbeeld."
„Het gaat om onderbezetting en dus om
geld", reageert Meijering. „Het is een kwes
tie van vraag en aanbod. De grote recht
banken moeten meer capaciteit krijgen. Er
zijn veel restaurants in Amsterdam omdat
daar veel mensen wonen. Je zegt toch ook
niet tegen een Amsterdammer dat hij van
avond in Utrecht uit eten moet gaan, om
dat er te weinig restaurants zijn?"
Meer rechters benoemen, zou snel een ein
de maken aan de capaciteitsproblemen.
Volgens de Raad van de Rechtspraak gaat
dat niet zo makkelijk. „Rechters worden
benoemd voor het leven. Over tien, twin
tig en dertig jaar moet er ook nog werk
voor hen zijn."
Volgens wetenschapper Sackers hoeven de
gerechtshoven zich daarover geen zorgen
te maken. „Het aantal megazaken zal de
komende jaren alleen maar toenemen. De
internationalisering van de criminaliteit
neemt toe en de EU wordt groter. Dat zal
justitie in Nederland ook gaan merken."
Rechtsgebieden en arrondissementen
Een rechtszaak van 295 uur
p De kosten van de rechtspraak
in ons land bedroegen vorig
jaar in totaal 822 miljoen eu
ro. Dat komt neer op 50 euro
per inwoner. De kosten kwa
men voor 21 procent (172 mil
joen) voor rekening van de
rechtzoekendcn, in de vorm
van griffierechten.
P Het proces tegen Willem Hol-
leeder heeft de rechtbank in
Haarlem, die de zaak behan
delt, in totaal 950.000 euro ge
kost. Dat is exclusief de beveili
ging van de rechtszaal, de zo
genoemde 'bunker' in Amster
dam.
p Het totaal aantal rechtszaken
(civiel recht, strafrecht en be
stuursrecht) steeg van
111,035 in 2000 naar 134.375
vorig jaar
p Het aantal megazaken is de
laatste jaren stabiel.' rond de
zeventig per jaar,
p Volgens het Landelijk Coördi
natiecentrum Megazaken
(LCM) is de terrn 'megazaak'
van toepassing als een proces
meer dan dertig zittingsuren
zal omvatten.
p Van de ih 2005 aangemelde
68 megaprocessen heeft het
LCM 24 toebedeeld aan een
andere rechtbank dan de for
meel bevoegde.
p Het aantal verdachten per me
gazaak liep in dat jaar uiteen
van 1 tot 45; het aantal uren
per zaak varieerde van 30 tot
295
p Normaliter is er per vonnis
een kostendekkend bedrag
voor de rechtspraak gereser
veerd. Voor de megarechtsza-
kert Is er een aparte financie
ring in het leven geroepen:
1500 euro per uur. Jaarlijks is
er 6 miljoen euro voor megaza
ken gereserveerd.
Aantal strafzaken per jaar.
T- CV
«n 1 ri
<e o
OS I T-
O
*- en 52 1
es O*-5«o
v- pi\ n! *-
V- i T i
«- T- Ti
S in
3 3 2
cs ni
2 m K
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Gerechtshof Den Bosch
Arrondissement Den Bosch
Breda
Maastricht
Roermond
Gerechtshof Arnhem
Arnhem
Zutphen
Zwolle
Almelo
Gerechtshof Den Haag
Den Haag
(l^ Rotterdam
Dordrecht
Middelburg
Gerechtshof Amsterdam
Amsterdam
Alkmaar
Haarlem
^6) Utrecht
Gerechtshof Leeuwarden
Leeuwarden
Groningen
fin Assen
3b cw
infographic: JD bron; CBS, ministerie van Justitie
