i3 spectrum
aans verleden
Terug in
de hel
van S-21
vonnis kan er vrede komen'
PZC
Zaterdag 15 december 2007
THAILAND
LAOS
CAMBODJA
Phnom
Penh i
Co If van
Thailand
VIETNAM
Zuidchinese
Zee
infographic: RV bron: ANP
Een van de folterkamers in de geheime gevangenis S-21 van de Rode Khmer.
foto David Longstreath/AP
Chum Mey is een van de zeven overlevenden van Tuol Sleng.
foto Truus Duisterwinkel
in S-21. Twaalf dagen en twaalf nachten
werd hij verhoord en gemarteld. Bewaar
ders braken zijn pink, trokken nagels van
zijn tenen en vroegen steeds opnieuw of
hij bij de CIA of de KGB hoorde. Ze sta
ken stroomdraden in zijn oren. Mey voel
de de schokken door zijn hele lijf en brak.
Hij legde een valse bekentenis af, zei dat
hij bij de CIA hoorde en vertelde de na
men van 64 andere 'vijanden'. „Tien daar
van bestonden echt, maar die waren al ge
arresteerd. Ik bid iedere avond voor ze."
Zijn naam stond op de executielijst van 6
november 1978, maar zijn beroep redde
hem. Keep for a while, stond in het hand
schrift van gevangenisbaas 'Duch' achter
Mey's naam. In januari 1979 verjoegen sol
daten uit het buurland de Rode Khmer.
Mey en de zes andere overlevenden lie
pen met hun bewaarders de stad uit. Mey
ontwaarde zijn vrouw en hun pasgeboren
baby. Even later brak een vuurgevecht uit.
'Rennen', schreeuwde zijn vrouw. Mey
rende, zijn vrouw en kind stierven in de
kogelregen. „Ze hebben alles van me afge
pakt. Alles. Iedere dag luister ik naar mijn
kleine radiootje, maar ik heb nog steeds
geen verontschuldigingen gehoord."
Wat voor gevangenisstraf de nog levende
kopstukken van de Rode Khmer krijgen,
interesseert Mey niet. „De waarheid wel.
Die wil ik horen. Ze moeten bekennen
wat ze hebben gedaan en hun excuses aan
bieden. Dit verhaal is niet afgelopen. Pas
na een vonnis kunnen we vrede sluiten.
Dan kan Cambodja verder, dan kan ik ver
der. Ik wil dat het een keer klaar is."
Tientallen witte vlinders fladde
ren als geesten boven de massa
graven bij Choeung Ek. Ouch -*
Kosal (27) ziet ze niet. Hij kijkt
vooral naar beneden. In het re
genseizoen heeft het water botten en kle
ding van slachtoffers blootgelegd. „Daar
ligt een bot. En hier een tand", zegt Kosal.
Behoedzaam loopt de gids over een van de
388 killing fields die Cambodja telt. Kinde
ren rennen met een vlieger langs de kuilen
in het gras. Die gaten in de grond herinne
ren aan de executies van de Rode Khmer.
Tussen de rijstvelden en boomgaarden, on
geveer 15 kilometer ten zuiden van Phnom
Penh, zijn tussen 1975 en 1979 minstens
14.000 mensen vermoord en begraven.
De communistische Rode Khmer greep op
17 april 1975 de macht en wilde van het
land een zelfvoorzienende, agrarische heil
staat maken. De leiders evacueerden de ste
den, dwongen iedereen naar het platte
land te verhuizen, schaften geld en scho
len af en sloten de grenzen. Toen het regi
me na vier jaar viel, waren levendige plaat
sen veranderd in spooksteden. Tempels
waren vernield en in het koninklijk paleis
nestelden vogels. Van de bevolking was
eenderde verdwenen: naar schatting kwa
men bijna twee miljoen inwoners om het
leven door executies, honger en uitputting.
De stank van rottende lichamen verried
het geheim van Choeung Ek, zegt gids Ko
sal. In de schemering stopt hij bij een vol-
gend massagraf „Hier lagen 166 eigen sol
daten van Pol Pot. Hun hoofden waren af
gehakt." Verderop was een graf voor vrou
wen en kinderen. „De gezichten van de
kinderen waren kapot. Doodgeslagen te
gen bomen, omdat dat kogels scheelde."
Vooral intellectuelen werden slachtoffer.
Van de 550 dokters waren er in 1979 nog
48 over. Van de 11.000 studenten aan de
universiteiten kwamen 450 terug en van
de 106.000 middelbare scholieren 5.300.
Van de 60.000 monniken overleefden 500
het schrikbewind. „Als je een bril droeg of
Frans sprak, was je al vijand en moest je
dood. Elke familie telt minstens één slacht-
offer", zegt Kosal, „en misschien ook wel
een dader." De soldaten van de Rode
Khmer waren jong. „Kinderen nog, zo
geïndoctrineerd dat ze hun eigen ouders
vermoordden. Dat maakt het zo ingewik
keld, want wie kon je nog vertrouwen?"
Elke dag kwamen nieuwe gevangenen op
het killing field van Choeung Ek. Twintig
tot dertig mensen wachtten op executie.
De slachtoffers kwamen vooral uit S-21, de
geheime gevangenis van de Rode Khmer -
in Phnom Penh, nu een gedenkplaats.
