'De tragiek van de suïcidaliteit is de tragiek van het leven'
0mÊ
11 ~wf
r-r-J
\S
Martijn Bool, onderzoeker Trimbos Instituut
PZC Dinsdag 11 december 2007
TJ" edereen die dit hoort ver-
B klaart me voor gek, maar ik
Iwil dood. Omdat ik de pijn,
het verdriet en alle andere za
ken niet meer aankan. Ik wil
weten hoe ik rustig kan inslapen."
De website gratisadviseurs.nl staat vol
met vragen van mensen die uit het le
ven willen stappen. „Hoeveel insuline
moet ik spuiten om niet meer wakker
te worden?"
Vorig jaar pleegden in ons land 1524
mensen zelfmoord. Na lange tijd van
daling is dit aantal de laatste jaren sta
biel. Dat betekent niet dat er een onder
grens bereikt is; dat deze groep niet te
helpen zou zijn, zegt Martijn Bool van
het Trimbos Instituut, het kennisinsti
tuut dat zich onder meer richt op gees
telijke gezondheidszorg. Hij is project
leider van het vrijdag aan de Tweede
Kamer aangeboden rapport Verminde
ren van suïcidaliteit, waarin wordt ge
pleit voor meer preventie op het gebied
van zelfdoding. Als alle adviezen in het
rapport worden opgevolgd dan is het
aantal zelfdodingen in vijfjaar tijd te
rug te brengen met 10 procent, zo is het
streven. „Dan zijn er misschien wel me
thoden en medicijnen op de markt die
het cijfer nog verder naar beneden kun
nen krijgen", zegt Bool.
Zelfdoding is een ingewikkeld onder
werp. „Aan de suïcide gaat meestal een
lang proces vooraf, maar de daad kan
toch impulsief zijn. Het is daarom effec
tief gebleken de toegang te beperken
tot middelen om zelfmoord te plegen",
weet Bool. 'Gevaarlijke' medicijnen
minder makkelijk of in kleine hoeveel
heden verstrekken, kan helpen; net als
hoogtes afschermen tegen mensen die
willen springen. „Wat dat betreft, is het
een nadeel dat ons land over zo'n fijn
mazig spoorwegennet beschikt. Al die
sporen kun je niet beveiligen."
Bool benadrukt dat veel mensen van
hun zelfmoord ideeën zijn af te helpen.
Na twee jaar behandeling wil zo'n 60
procent van de suïcidalen niet meer
dood. Waar het om gaat, is dat de over
heid een duidelijke regierol op zich
neemt, zo staat in het Trimbosrapport.
„Net als bij het vergroten van de ver
keersveiligheid is het belangrijk dat alle
overheden en disciplines samenwer
ken. Ook een sector als onderwijs."
Met meer gerichte zorg en door men
sen die met zelfmoordplannen rondlo
pen beter te herkennen en te begelei
den, zijn er levens te redden.
Ad Kerkhof, hoogleraar klinische psy
chologie en suïcidepreventie, put moed
uit de halvering van het aantal zelfdo
dingen bij ouderen in Nederland de
voorbije decennia. „Als je naar de abso
lute getallen kijkt, dan komen de mees
te zelfdodingen op dit moment voor bij
mannen tussen de 30 en 50 jaar. Kijk je
naar het aantal pogingen per 100.000
inwoners, dan blijkt dat nog steeds de
ouderen van boven de 60 het meest suï
cidaal zijn. Deze groep heeft vaker te
maken met tegenslag in het leven. Dat
het aantal zelfdodingen in deze groep
fors is gedaald, komt doordat er veel
meer aandacht is gekomen voor het her
kennen van depressies bij ouderen. De
zorg voor deze groep is sterk verbeterd.
Net als hun levensomstandigheden,
ook sociaal."
Lang is in Nederland zelfdoding een ta
boe geweest. „Er was zelfs een tijd waar
in werd gedacht dat mensen die er een
einde aan maakten, dat vooral zelf
moesten weten. Alsof het altijd een ra
tionele keus is die die mensen kunnen
maken", aldus Kerkhof
Het blijft hoe dan ook een moeilijk on
derwerp, zegt onderzoeker Bool. „Ie
mand die in een ziekenhuis bijkomt
van een mislukte poging heeft veel
schaamte. Ze praten er niet graag over.
Ziekenhuizen kennen richtlijnen hoe
ze met deze patiënten moeten omgaan,
maar de toepassing kan veel beter."
Vergeleken met andere Euro
pese landen is het aantal
zelfdodingen in Nederland
laag. „Leg aan een buiten
staander uit hoe de Neder
landse samenleving werkt en hij zal
concluderen dat het een buitengewoon
zorgzame samenleving is", aldus hoog
leraar Kerkhof. „Het aantal verenigin
gen overstijgt het aantal inwoners. En
al die onderlinge verbanden tussen
mensen zorgen voor een grote cohesie.
Er is veel zorg voor mensen die het
moeilijk hebben."
Maar de laatste twintig jaar heeft toch
juist de individualisering een vlucht ge
nomen waardoor die onderlinge ver
banden afnamen? Volgens de cijfers én
Kerkhof brak die periode al eerder aan.
„De suïcidecijfers in Nederland zijn al
jaren stabiel. In de jaren zeventig was
er een toename die doorliep tót 1984.
Op dat hoogtepunt waren er 1.900 zelf
dodingen. Het was in die periode dat er
sprake was van ontkerkelijking en een
soms op hol geslagen individualisering.
Mensen waren op zoek naar nieuwe co
hesie, naar de nieuwe verhoudingen
tussen mannen en vrouwen. Veel meer
mensen gingen scheiden."
De Europese zelfdodingscijfers lopen
flink uiteen. „Er is vooral sprake van
een stijging in Rusland en de Baltische
staten, landen waarin de sociaal-cultu-
reel-politieke situatie instabiel is." Lan
den als Italië en Spanje zitten van
oudsher Taag'. Dat kan deels ook met
religie te maken hebben, aldus Kerkhof
„Over het algemeen geldt dat bij reli
gies die sterk hiërarchisch ingericht
zijn, er minder sprake is van suïcide.
Daar is minder ruimte voor een eigen
invulling van het geloof" Kort gezegd:
hoe meer ruimte er is voor zelfreflectie
en twijfel over het leven, hoe groter het
aantal zelfdodingen. „Je ziet ook dat het
cijfer doorgaans hoger ligt in gebieden
waar meer mensen met een hoger op
leidingsniveau wonen."
Ierland is volgens Kerkhof het Europe
se land bij uitstek waar het aantal zelf
dodingen snel stijgt. Lang was het cijfer
daar stabiel. „Die toename is waar
schijnlijk terug te voeren op ontkerkelij
king en de snel toegenomen welvaart.
Zowel bij een grote groei van welvaart
als een daling worden de vanzelfspre
kende verhoudingen tussen mensen in
een samenleving instabieler. Het toe
komstperspectief verandert. En zelfdo
ding heeft altijd met toekomstperspec
tief te maken."
Het aantal mensen dat vorig jaar in Ne
derland in het ziekenhuis belandde na
een mislukte zelfmoordpoging, zo'n
14.000, staat in schril contrast met de
hoeveelheid mensen die succesvol een
eind maakt aan zijn of haar leven. „In
die 14.000 zijn ook de mensen meege
teld die zichzelf'slechts' verminken.
Maar het blijkt dat ook zij veelal een suï
cidale houding hebben", zegt Bool. Feit
is dat veel mensen die een poging doen
niet echt dood willen: „Ik zou het een
schreeuw om hulp willen noemen."
Daar tegenover staan mensen die echt
niet geholpen willen worden. „De tra
giek van suïcidaliteit is de tragiek van
het leven. Daar kun je niet omheen."
Hoe dan ook, gratisadviseurs.nl biedt
geen helpende hand. „Ik kan om
ethische redenen niet zeggen hoe je
zelfmoord moet plegen", antwoordt
Brigitte Schrijvers, eigenaar van de site.
„Maar het is altijd pijnlijk. Er bestaat
geen manier om rustig, pijnloos en
zacht in te slapen bij een zelfmoord."
Zelfdodingen
Aantal zelfdodingen per 100.000 inwoners in Nederland van 15 jaar en ouder.
Wijze van zelfdodingen
Totaal aantal zelfdodingen in 2006:1.524
Ophangen/verwurgen
111111 n i j M n 1111111111 j 1111111111111111111 i i n 111111111111111 n 11ii niiiiii iu i
1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000
Zelfdodingen per provincie
Aantal zelfdodingen per provincie
per 100.000 inwoners in 2005.
Medicijnen
en/of alcohol
Voortrein of metro
Springen van
hoogte
Verdrinken
Overige wijze
van zelfdoding
J
10 f
8
10
12
f
11
::JD/bron: CBS
