Van de sonde naar de wortelcake
PZC Maandag 3 december 2007 [45
Het kost moeite maar het lukt: anorexiapatiënte Saskia van Ruiten eet in Stockholm een stuk wortelcake.
Tien weken geleden vertrok
de blinde Saskia van Ruiten
naar een anorexiakliniek in
Stockholm. Opgelicht door
een nepmiljonair die zei dat
hij haar behandeling wilde
betalen, gekluisterd aan een
rolstoel en uitbehandeld in
Nederland. Ze leek ten dode
opgeschreven, maar ze eet
weer. En ze loopt.
door Jantien de Boer
foto Niels Westra
Er wordt op strikte tijden ge
geten in de Mandometer
kliniek in Stockholm. Zes
keer per dag, zoals het ei
genlijk hoort. Het is tien uur 's
ochtends, de patiënten hebben
hun ontbijt twee uur achter de kie
zen als rammelende etenskarren
de komst van de snacks aankondi
gen. Sanna, een blond mager meis
je snijdt een appel. Net als je
denkt dat het niet kleiner kan,
hakt ze de toch al minieme partjes
in nog petieteriger stukjes.
Ook Saskia van Ruiten goochelt
met een mes. Tien weken geleden
kwam ze doodziek in Stockholm
aan. Ze kroop door het oog van de
naald: de toezegging van een 'mil
jonair' om de 150.000 euro kosten
de behandeling te betalen, bleek
vals. Maar financiering kwam er
toch, via wegen die ze geheim
houdt. En nu ligt op Saskia's bord
een bruine boterham met kaas,
met ernaast dobbelsteentjes kom
kommer en tomaat. Ze schuifelt er
mee naar de eetkamer. Het is een
enge kamer, de eetkamer. Want je
moet er eten en niemand in de
Mandometerkliniek doet dat in
het begin uit vrije wil.
n de Mandometerkliniek moet
je kauwen. Over je jeugd, je
trauma's of je extra kilo's
wordt niet gepraat. Het draait er
om eten, ook al neem je piepklei
ne hapjes. „We nemen de verant
woordelijkheid voor het eten van
de schouders van de patiënten af',
zegt Monica Callmar, de begeleid
ster van Saskia. In de wc's hangen
daarom geen spiegels en patiënten
die braken, gaan onder begelei
ding naar het toilet of onder de
douche. Want anorexiapatiënten
bezwijken bijna onder hun schuld
gevoel als ze eten. „Het is daarom
belangrijk dat wij zeggen dat ze
moeten. Het is niet hun keuze.
Dat vermindert de last van het
eten."
Saskia vloog languit op drie vlieg-
tuigstoelen naar Stockholm. „In
een waas van pijn, ik weet er bijna
niks meer van." Ze had een jaar
niet gegeten en bleef in leven met
behulp van een sonde in haar
maagwand. Maar meteen de eerste
week in Zweden nam ze drie lepel
tjes yoghurt. „Ik was helemaal in
paniek. Gelukkig ging de yoghurt
die ik binnenkreeg, van de sonde
voeding af, en twee begeleiders za
ten liefdevol met hun armen om
me heen." Het ging wonderwel,
vindt Cobi Sollie, de moeder van
Saskia. Het scheelt enorm, zegt ze,
dat Saskia mocht beginnen met
eqn paar hapjes yoghurt. „In Ne
derland moest de sonde eruit en
moest ze meteen aan de boterham
men. Hier zijn ze veel beter in het
wegnemen van angst."
Saskia wordt gedecideerd, maar
voorzichtig aangepakt. Alles gaat
in overleg. Bange patiënten zitten
eerst met een begeleider aan een
lege eettafel in een tweepersoons
Anorexia behandelen
eetkamertje. De dag erna worden
ze tegenover een leeg bord gezet.
En als dat goed gaat, mogen ze de
volgende dag kijken of ze een lege
vork in hun mond durven stop
pen. Pas daarna krijgen ze te ma
ken met voedsel en met de mand-
ometer, een weegschaal die aan
geeft hoeveel je eet, hoe snel je eet
en of je verzadigd bent of niet.
Het is half twaalf Saskia leest een
brief van een vriend, in de verte
rammelen alweer de etenskarren.
Saskia heeft gekozen voor kipker-
rie met rijst, kokosmelk en rauw
kost. Ze zucht als ze door Monica
wordt opgehaald. Daar gaan ze
weer, naar het piepkleine eetka
mertje vijf. Put your plate on the
scale, vraagt de mandometer. Sas
kia moet 75 gram rijst en 75 gram
Saskia met begeleidster Monica in
het eetkamertje in de kliniek.
vlees met saus wegwerken en ze
krijgt er een half uurtje voor, ver
telt de mandometer.
Saskia ziet het niet, maar de gele
saus druipt over de rijst. Lijdzaam
drukt ze op de knop 'ok'. Per onge
luk prikt ze twee stukken vlees op
haar vork. Langzaam schraapt ze
er eentje af Ze neemt een hap,
veegt haar mond af met haar ser
vet en schuift de rijst heen en
weer. You are eating too slow,
knerpt de mandometer. En nog
een keer: You are eating too slow.
Na de maaltijd loopt ze bedrem
meld en met vochtige ogen het eet
kamertje uit. „Ik voel me een oli
fant. Ik weet dat ik door het eten
weer kan lopen, en toch vind ik
mezelf hartstikke dik." Het is de
anorexia, hoort ze keer op keer in
de kliniek. Saskia is niet gek, ze
moet alleen de anorexia van zich
afschudden.
Om kalm te kunnen blij
ven, moet ze nu met de
kipkerrie in haar buik in
een warmtekamer gaan liggen.
Straks moet ze naar dokter Sigbritt
Werner, die de wond die Saskia's
sonde heeft achtergelaten zal con
troleren. De zeventigjarige, gepen
sioneerde professor in de endocri
nologie werkt al dertig jaar met
anorexiapatiënten en is laaiend en
thousiast over de mandometer-me-
thode.
„De aanpak is geniaal in al zijn
Patiënten die braken, gaan
onder begeleiding naar het
toilet of onder de douche
eenvoud", roept ze stralend.
„Want hier gaan we ervan uit dat
anorexia of boulimia nervosa een
lichamelijke oorzaak heeft. Hier le
ren onze patiënten gewoon weer
eten. Zodra ze aankomen, zie je de
problemen verdwijnen." De resul
taten spreken voor zich, vindt ze.
De tegenstand van traditionele art
sen, die ervan uitgaan dat ziekelij
ke magerzucht of boulimia nervo
sa wel degelijk psychiatrische stoor
nissen zijn, lacht ze weg.
„Kijk naar Cecilia", zegt ze en ze
wijst naar de directrice van de kli
niek die er ravissant uitziet in een
Chanelpakje. „Ze oogt niet als de
gemiddelde arts of wetenschapper,
alleen dat maakt haar al verontrus
tend anders. Ze doet onderzoek
bij het gerenommeerde Karolinska
Insitituut, ze kan geweldige cijfers
laten zien en ze heeft deze privékli-
niek uit de grond gestampt."
Theetijd. Saskia van Ruiten rijdt
met Monica naar een tearoom,
waar ze chocolademelk met slag
room moet drinken en een taartje
moet uitzoeken. Saskia kiest voor
wortelcake. Ze snuit haar neus, en
werkt de hele punt weg, met een
ernstig, bijna grimmig gezicht.
Ze ontdekt weer smaken die ze al
lang was vergeten, zegt ze. „Som
mige vind ik ook lekker. Al voelt
dat bijna zondig."
„Ze wordt langzaam weer de
oude", zegt Cobi. „Maar ik ben er
nog niet", voelt Saskia. Daarom
wil ze ook na december nog in
Stockholm blijven. Ze is in beroep
gegaan tegen Univé, de zorgverze
keraar die niet voor haar behande
ling wil betalen, want ze gelooft
net als haar Zweedse artsen dat ze
volledig gezond kan worden.
Voorzichtige schattingen spreken van zo'n 5.000 mensen in Nederland
met een langdurige eetstoornis. Ruim 55 procent van alle anorexiapatiën
ten herstelt niet of slechts deels. Een op de 18 opgenomen anorexiapa
tiënten is na tien jaar overleden, zo meldt het Nederlandse Trimbos Insti
tuut. Dat kan door ondervoeding zijn, maar ook door zelfmoord.
De Nederlandse praktijk gaat uit van de grondgedachte dat anorexia een
psychiatrische stoornis is, in Zweden vermoeden ze dat de ziekte een neu-
robiologische oorzaak heeft en pas daarna psychiatrische klachten veroor
zaakt.
De Zweedse behandelaars claimen dat de behandeling met de 'mandome
ter' bij 75 procent van de patiënten tot herstel leidt. In het Centrum voor
Kinder- en Jeugdpsychiatrie in Amsterdam worden jongeren experimen
teel met de mandometer behandeld. Deze proef is onlangs afgesloten.
