voor 'Tokkies'
v14
Zaterdag 17 november 2007 PZC
Gemeenten worstelen met de aanpak van asociale gezinnen. Waar
andere hulpinstanties faalden, boeken gezinscoaches nu succes. Er
wordt veel verwacht van deze beroepsgroep-in-opkomst. „Wij staan
middenin het gezin, dat geeft vertrouwen."
door Jacqueline Steenwijk foto's Cees Zorn
Gezinscoach
Geschiedenis van het fenomeen
gezinscoach
Enthousiast komt de 8-jarige Ra-
fik uit Rotterdam aangerend
wanneer hij de auto van gezins
coach Sai'd Tahiri (43) ziet. Van
daag heeft hij zijn sociale vaar
digheidstraining en dan komt Tahiri hem
steevast ophalen. Met zijn engelengezicht
je neemt hij schuchter plaats op de achter
bank.
„Waar is je lesmap?", vraagt Tahiri hem.
„Die moet je wel meenemen." Rafik rent
weer terug naar zijn huis, belt aan en even
later dwarrelt de map vanaf de eerste etage
naar beneden. Rafik pakt hem op en
neemt opnieuw rustig plaats in de auto.
Hij is uiterst beleefd en lacht verlegen wan
neer hij een complimentje krijgt.
Niets doet denken aan het dossierkind, dat
hij óók is. Iemand die de confrontatie
zoekt met iedereen die hij tegenkomt. Ra
fik heeft onbedwingbare driftbuien en een
maal in zo'n bui moet iedereen het ontgel
den.
Om het kind te leren beter met zijn emo
ties om te gaan, heeft Tahiri hem op een
socialevaardigheidstraining gezet. Samen
met andere kinderen moet hij vandaag le
ren emoties te herkennen.
„Wat maakt je boos?", vraagt de lerares
hem. „Als iemand iets zegt over mijn oma,
dan schop ik hem. Als hij zijn broer erbij
haalt, dan schop ik die ook en als hun moe
der komt, dan scheld ik haar uit. Als ze er
op school iets van zeggen, dan word ik
daar óók boos", is Rafiks antwoord.
Zijn klasgenootje Peter brult het uit van
plezier. Peter houdt wel van vechten. Op
de vraag wat hem blij maakt, antwoordt
Peter even later: „Als mijn moeder dood is,
als mijn moeder dood is."
In vakjargon heten ze 'multiprobleemge-
zinnen', gezinnen waarvan de ouders het
gezag kwijt zijn, de kinderen ontsporen en
de buurt terroriseren. De Amsterdamse fa
milie Tokkie kreeg er na een veldslag met
buurfamilie Van Vliet in 2003 landelijke be
kendheid mee, maar deze aso-gezinnen
drijven veel bestuurders tot wanhoop.
De reguliere hulpverlening krijgt er geen
vat op. Gezinscoaches boeken echter een
opmerkelijk succes. Belangrijk verschil: de
gezinscoach neemt de tijd, veel tijd.
Terwijl de reclassering een kind vaak maar
eens in de drie weken ziet en een gezins
voogd blij mag zijn met twee uur per
maand, zijn de gezinscoaches acht uur per
week in de weer met een gezin, zes tot
twaalf maanden lang.
Jacques Bovens, directeur van Jeugd plein,
waaronder alle gezinscoaches in Rotter
dam vallen, zegt: „Waar een andere hulp
verlener stopt als een gezin hulp weigert,
gaan onze coaches door. We komen terug,
en nog eens terug, net zolang tot die deur
wel opengaat."
Doorslaggevend is de intensieve aanpak.
De coach mengt zich in alles wat er ge
beurt in het gezin. Gaat een kind niet naar
school, dan brengt de coach het desnoods
zélf elke ochtend tot in het klaslokaal.
Zijn er schulden: de coach regelt schuld
hulpverlening. Zijn er taallessen nodig,
een speciale training, een stageplek, een
woning: de coach helpt met alles, 'als een
betrouwbare vriend'. „Wij staan middenin
het gezin, dat geeft vertrouwen", zegt Tahi
ri.
Toen gezinscoach Tahiri het gezin van Ra
fik leerde kennen, had de 8-jarige zoon om
de dag driftbuien. Zijn 14-jarige broertje
Marouan stond als onhandelbaar te boek.
Geen enkele school wilde hem nog heb
ben. De jongen was agressief, perste zijn
klasgenoten af, sloeg ze in elkaar en toon
de totaal geen respect voor volwassenen.
Roken deed hij waar en wanneer het hem
uitkwam. Als de leraar herti opdroeg zijn
sigaret uit te maken, blies hij de rook in
diens gezicht.
Een oudere zus had al 35 keer gespijbeld,
de oudste broer in het gezin had zich bij
afwezigheid van de vader, die maanden in
het ziekenhuis lag, ontpopt tot iemand
met extreem autoritair gedrag. Het gezin
telt acht kinderen, beide ouders spreken
nauwelijks Nederlands.
In tien maanden tijd wist Tahiri het buiten
sporige gedrag veelal te stoppen. Rafik
heeft nog maar eens per maand een drift
bui, alle kinderen zitten weer op school en
de ouders hebben het gezag weer op zich
genomen.
Hoe speelde hij dat klaar? Tahiri: „Door be
trokken én professioneel te zijn. Als gezins
coach ben je zó vaak bij het gezin, dat je
als het ware een lid van het gezin wordt.
Pas dan kun je van binnenuit het gezag
langzaamaan weer herstellen."
Het is volgens Tahiri een proces
van praten, vertrouwen win
nen, praktische zaken regelen,
doorgronden waar de proble
men vandaan komen, om tenslotte aan
een oplossing te werken. Dit alles op een
subtiele manier. Zo sprak hij de moeder
van dit gezin pas na enkele maanden voor
het eerst. Hij heeft er ook nooit eerder op
aangedrongen. „Dat is de Marokkaanse cul
tuur. Het is niet netjes als een vreemde
man de vrouw benadert. Dat kan pas wan
neer er een vertrouwensbasis is opge
bouwd", legt hij uit. Had hij meteen con
tact geëist, dan had hij ieder verder contact
kunnen vergeten. Tahiri: „Als ze zien dat
je ze echt kunt helpen, zijn ze ook meer be
reid naar andere zaken te luisteren."
Tijdens de observatieperiode komen de
vragen aan de orde: wat voor problemen
spelen er allemaal, wie heeft het gezag in
huis en hoe liggen de familiebanden?
Het Leger des Heils was de eerste organisa
tie die in de jaren negentig van de vorige
eeuw gezinscoaches inzette bij probleemge
zinnen. De intensieve aanpak, waarbij gezin
nen langdurig op alle fronten worden bege
leid, bleek zijn vruchten af te werpen.
In navolging daarvan experimenteerden on
der meer de provincies Limburg en Celder-
land en de stad Rotterdam met gezins
coaches. In Rotterdam zijn inmiddels vier
projecten voor verschillende doelgroepen
opgezet, van probleemgezinnen met crimine
le kinderen tot gezinnen met verslaafde
ouders. Een van de projecten faalde
aanvankelijk, maar bij een doorstart
in 2003 onder leiding van het advies
bureau Radar lukte het wel om ge
zinnen te helpen.
Vanaf dat moment werden er
strenge eisen aan de coaches ge
steld. Zo moeten ze de nodige
levenservaring hebben en sterk
in hun schoenen staan. De inzet
van een coach kost Rotterdam per
gezin circa 10.000 euro.
In 2005 werd de gezinscoach officieel op
genomen in de Wet op de Jeugdzorg als
nieuwe functie. Gemeenten zijn verantwoor
delijk gesteld voor inzet van die coaches.
