Aan de s!
'Het is niet zo dat
mensen graag in
de bijstand zitten'
12 Donderdag 15 november 2007 PZC
Het aantal mensen in de
bijstand is vorig jaar gedaald
tot het laagste niveau in 25
jaar, zo werd gisteren
bekend. Gemeenten zijn
veel actiever geworden om
mensen aan een baan te
helpen. Maar er zijn
negatieve bijeffecten. „Er
komen meer arme
werkenden."
door Miriam van den Brand
en Niek Opten
foto Bruno Stock
De verklaring lijkt erg
eenvoudig. De econo
mie trekt aan, meer
mensen kunnen daar
door aan het werk, dus het aantal
mensen in de bijstand neemt af
Ook de instroom wordt kleiner
want wie wil kan redelijk eenvou
dig aan de slag en heeft geen hulp
nodig.
Godfried Engbersen, hoogleraar so
ciologie aan de Erasmus Universi
teit Rotterdam, zegt dat de aantrek
kende economie zeker een belang
rijke factor is, maar niet de enige.
De daling heeft nog enkele andere
oorzaken. Hij somt op: „De voor
deur wordt beter bewaakt. Vroeger
was het bijvoorbeeld zo dat je als
je van school kwam een uitkering
kon krijgen. Dat is niet meer zo.
Daarnaast wordt veel actiever ge
probeerd iemand in de bijstand
weer snel aan het werk te krijgen."
In 2004 is de Algemene Bijstands
wet vervangen door de Wet Werk
en Bijstand (WWB). Werk is hier
het centrale woord. De financiële
verantwoordelijkheid van de in-
en uitstroom ligt nu bij gemeen
ten in plaats van het Rijk. Gemeen
ten krijgen daarvoor een budget.
Geld dat overblijft vloeit in de ge
meentekas.
Socioloog-jurist Jan Vos van APE,
een onderzoeks- en adviesbureau
op het gebied van onder meer de
sociale zekerheid, ziet dat gemeen
ten veel actiever mensen aan het
werk proberen te helpen. De be
handeling van de uitkeringsgerech
tigden is veranderd.
„Klanten van de sociale dienst be
landden vroeger nog wel eens in
lange trajecten. Sollicitatietrainin
gen bijvoorbeeld of persoonlijk
heidstraining. Maar die mensen za
gen ze na die periode weer ge
woon terug. Nu wordt er veel
meer to the point gewerkt. Korte
opleidingen, detacheringen of
werkervaringsplaatsen. Er wordt
meer gekeken naar rendement."
De aandacht is verschoven van
rechtmatigheid naar inhoud, zegt
Vos. „Vroeger hield de dienst zich
bijvoorbeeld bezig met het contro
leren of er een kopie van het pas
poort in het dossier zat. Was alles
in orde dan kreeg de aanvrager
een uitkering. Dat is echt veran
derd."
Hoogleraar Engbersen is positief
over de nieuwe wet. De 'stoere
aanpak' werkt, denkt hij. Maar hij
Uit de
waarschuwt wel voor negatieve ef
fecten. „Er komen meer werkende
armen. Mensen die in hun levens
onderhoud kunnen voorzien, dus
geen uitkering krijgen, maar wei
nig verdienen. De nadruk ligt ook
steeds meer op de eigen verant
woordelijkheid. Dat is vooral een
probleem van armen die in de bij
stand blijven. Er moeten allerlei
formulieren ingevuld worden voor
toeslagen. Maar juist deze mensen
die zichzelf moeilijk kunnen red
den raken het spoor bijster en krij
gen niet waar ze recht op hebben.
Dat zijn de mensen die bij voedsel-
banken belanden. Ik vind dat daar
de bijstand juist ook voor is, om
die mensen te helpen."
Behalve door de strengere selectie
aan de poort en een actiever be
leid als mensen eenmaal in de bij
stand zitten, kunnen de cijfers ook
wat beïnvloed worden door 'crea
tief boekhouden'. De Wajong
(voor jonggehandicapten) lijkt
voor gemeenten een mooie plek
om bijstandsgerechtigden onder te
brengen. Zo zijn ze uit de boeken
van het regionale Centrum voor
Werk en Inkomen (CWI) en terug
bij het Rijk, die de Wajong uit
keert. Vos: „Er zijn bedrijven die
hun dienstverlening aanbieden bij
gemeenten om hun bestanden
door te lichten en te kijken wie
naar de Wajong zou kunnen."
Met succes, al gaat het om relatief
kleine aantallen. Op een bestand
van 329.380 bijstandsgerechtigden
zijn er vorig jaar 1.900 cliënten uit
de WWB naar de Wajong overge
heveld, 14 procent van de totale in
stroom. Het UWV, dat de Wajong
uitkeert, schat dat het percentage
dit jaar stijgt tot 20 tot 25 procent.
De bakken van het CWI zullen
nooit leeg raken, welke maatrege
len de overheid ook neemt of hoe
goed de economie ook draait. Vier
van de tien mensen in de bijstand
denken nooit meer aan het werk
te komen, bleek gisteren uit een
onderzoek van staatssecretaris
Aboutaleb. Op dit moment is 60
procent van de mensen met een
bijstandsuitkering vrouw, twee
derde is laagopgeleid.
Vos vindt het geen probleem dat
bijstand altijd nodig zal zijn. „We
moeten blij zijn dat we iets heb
ben geregeld voor mensen die
hulp nodig hebben. Het is ook
niet zo dat mensen graag in de bij
stand zitten, de meesten werken
liever." Volgens de jurist-socioloog
wordt de bijstand soms gezien als
'het bezinksel van de maatschap
pij'. „Maar de dynamiek is juist
groot. Er zijn weinig mensen die
maar in de bakken blijven zitten."
Die dynamiek zal ook weer duide
lijk worden als de economie in
zakt, zegt Engbersen. „De mensen
die nu aan de slag gaan, zijn waar
schijnlijk de eersten die weer in de
bijstand belanden bijvoorbeeld
vanwege flexibele contracten."
Aantal bijstandsuitkeringen daalt
412.320
Bijstand in de grote steden
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004*
2004 invoering Wet Werk en Bijstand (WWB).
0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16% 18%
Percentage huishoudens in de bijstand per gemeente.
infographic. JD bron: CBS
