De waarheid bedacht
Middeleeuws moordmysterie Nooteboom met tuin
ra
ra
ra
ra
ra
1 6 Donderdag 8 november 2007 PZC
Jonathan Coe schreef een klein boek,
dat tegelijkertijd groot is wat betreft
inhoud. „Ik heb een oud pad opgepakt,
waar mijn laatste boeken een zijweg
van waren."
door Theo Hakkert
foto Maartje Blijdenstein
Jonathan Coe houdt een gebrande cd in zijn
handen met van internet gedownloade mu
ziek. Een mooi contrast met de analoge
technische apparatuur die ter sprake komt
in zijn nieuwe roman De regen voor hij valt,
waarin een oude vrouw aan de hand van twin
tig oude foto's haar levensverhaal inspreekt op
een aantal cassettebandjes. Ze ondersteunt
haar verhaal bovendien door een elpee te
draaien op een pick-up. Dat de naald blijft tik
ken in de uitloopgroef is zelfs een belangrijk ge
geven.
Jonathan Coe (1961): „Ik weet niet of ik reactio
nair word op middelbare leeftijd - ik wil nog
niet zeggen op mijn oude dag - maar ik vraag
me af of we wel veel gelukkiger worden van al
le moderne technieken. Digitale apparatuur
maakt wel veel zaken gemakkelijker, maar het
mysterieuze verdwijnt of gaat in mist op."
„Als ik dertig jaar geleden een bepaalde plaat
wilde hebben, moest ik naar een winkel. En als
ik iets aparts zocht, moest ik naar een gespecia
liseerde winkel in een zijstraat. Vond je wat je
zocht, dan werd de plaat je alleen al dierbaar
door de moeite die je had moeten doen. Nu
krijg je een mailtje met een link, je klikt en
daar is de muziek. Prachtig, maar toch is er iets
verdwenen. En misschien wel iets belangrijks."
Geldt ook voor foto's. Geef hem maar de grijs
tonen op ouderwets zwart-wit. „Een te heldere
foto verwoest het aura van mysterie dat alles te
maken heeft met hoe we ons de geschiedenis
herinneren."
In De regen voor hij valt vertelt de oude vrouw,
Rosamund, het verhaal van drie generaties van
een familie. De cassettebandjes zijn bedoeld
voor een blind meisje dat zijdelings bij de fami
lie hoort. In subtiele pennestreken schildert
Coe het drama. Heel anders dan de flitsende ze
denschetsen Rotter's Club en De gesloten kring
die hij hiervoor publiceerde. „Beweerd wordt
dat ik een nieuwe weg in ben geslagen. Maar
dat is niet zo. Ik heb een oud pad opgepakt,
waar de laatste boeken een zijweg van waren.
Voorheen waren mijn boeken een mix van stij-
Jonathan Coe: „Het verbaast me altijd wanneer ik schrijvers hoor zeggen dat ze hun boeken zo realis
tisch mogelijk willen laten zijn. Niemand wil het echte leven in een boek."
len. Ernst hier, komedie daar, een liefdesver
haal met sociaal commentaar, allemaal samen
gebracht in grote structuren. Ik vond het goed
voor mij als schrijver om me eens op één
aspect te concentreren, en iets kleiners en in
tenser te schrijven. En toch is ook dit een groot
boek. Een korter boek, maar wel over een lange
re periode, over drie generaties."
Rosamund is 73 wanneer ze de bandjes in
spreekt. Coe heeft er niet voor gekozen bij haar
monologen in de microfoon bijvoorbeeld aarze
lingen of versprekingen weer te geven. „Belang
rijk vind ik dat de lezer het ook niet als strikt
realistisch opvat, maar ziet dat het is vormgege
ven. Het verbaast me altijd wanneer ik schrij
vers hoor zeggen dat ze hun boeken zo realis
tisch mogelijk willen laten zijn. Niemand wil
het echte leven in een boek; er is echt leven ge
noeg. Je wilt de essentie van de werkelijkheid
pakken, maar realisme is niet noodzakelijker
wijs de beste manier om dat te doen. Op de
een of andere manier kom je dichter bij de
waarheid door dingen te bedenken. Hoe je het
verhaal vorm geeft, daar gaat het om en niet of
dat wat je schrijft waar zou kunnen zijn. Er zit
meer waarheid in een slechte science-fiction ro
man dan in een goede realistische roman."
Een van de twintig foto's waar Rosamund over
spreekt, lijkt op het omslag te staan. Deze foto
- een schaatsscène uit de oorlog - vond Coe op
internet. „Zo één zat niet in de fotoverzame
ling van de familie." Toen de uitgever met een
voorstel voor het omslag kwam, bleek de ont
werper dezelfde foto van het net te hebben ge
plukt.
Coe vindt het komisch, maar hij is als het ware
jaloers op het toeval. „In mijn boek heb je min
der toevalligheden dan in de werkelijkheid. Ik
ervaar het als frustrerend dat je niet zo veel toe
valligheden in een boek kunt stoppen als je in
het leven tegen komt. Ik kreeg een keer op één
dag twee brieven van mensen met dezelfde
naam. Ik wilde er het begin van een roman
van maken. Maar ik besefte me dat lezers zou
den vinden dat zoiets zeer overdreven zou zijn.
Romans moeten nu eenmaal plausibel zijn.
Daar heeft de werkelijkheid geen last van."
BOEKEN KORT
VOORBIJGANGER K. Schippers
werd vorig jaar winnaar van de
Libris Literatuurprijs met de ro
man Waar was je nou. Wie de
roman heeft gelezen zal de sfeer
ervan herkennen in een aantal
verhalen in Schippers' bundel
Stil maar, het zevende deel in
zijn reeks boeken met de onder
titel 'verhalen en beschouwin
gen'. Zoals in het verhaal 'Speel
goed', waarin de verteller een
vrouw niet herkent en zich dan
een typische Schippers-vraag
stelt: hoe onthoud je een voor
bijganger? In het algemeen zijn
de verhalen persoonlijker en
minder essayistisch van aard
dan eerdere delen in de reeks.
m K. Schippers: Stil maar. Querido.
18,95 euro.
Alice Sebold
heeft indruk gemaakt met twee
boeken waarin fysiek geweld
een prominente rol speelde. Ge
luksvogel ging over haarzelf, een
boek waarin ze vertelde over
hoe op 19-jarige leeftijd werd
verkracht. In De wijde hemel
kijkt een meisje uit het hierna
maals terug op hoe ze ver
moord werd. In Sebolds nieuwe
boek Schaduwmaan vermoordt
een dochter haar stokoude moe
der. Hoe meer ze probeert de
sporen uit te wissen, hoe dieper
ze in de problemen raakt.
Alice Sebold: Schaduwmaan.
De Bezige Bij. 18,90 euro.
In het
prachtige nieuwe boek van Her
man Franke, Uit het niets, ver
dient de ik-figuur de kost als bio
graaf met het schrijven van an
dermans levensverhalen. Exact
hetzelfde gegeven ligt ten grond
slag aan De handelaar in verle
dens van de Angolees José Eduar-
do Agualusa. Félix Ventura
schrijft en verzint levens en
stambomen en wie alsnog een
gelukkige jeugd wil hebben ge
had, kan ook bij hem terecht.
Tot iemand uit de Angolese bur
geroorlog zich bij hem meldt.
Jonathan Coe: De regen voor hij valt. Querido. Verta
ling: Cecilia Tabak. 221 pagina's, 18,95 euro.
José Eduardo Agualusa: De hande
laar in verledens. Meulenhoff,
12,90 euro
Ariana Franklin - Meeste
res van de kunst des
doods. Van Holkema
Warendorf, 17,95 euro.
door Fred Monsma
ok uitgekeken op
Patricia Cornwell
of Kathy Reichs?
En het bloed dat
in hun beschrijvingen van de
hedendaagse pathaloog-ana
toom afspat? Dan is het wel
licht goed eens een blik te
werpen in Meesteres van de
kunst des doods van Ariana
Franklin. Hierin schetst de
vroegere journaliste Diana
Norman - Franklin is haar
pseudoniem - het verbijste
rende onderzoek naar een
gruwelijke viervoudige kinder
moord in het Engelse Cam
bridge anno 1170. De Engelse
koning Hendrik II geeft op
dracht de dader zo snel moge
lijk te vinden. Na de eerste
moord zijn de inwoners van
Cambridge buiten zinnen ge
raakt. Ze hebben een joods
echtpaar vermoord, omdat ze
denken dat joden de kinde
ren hebben vermoord. Dat
doet die bevolkingsgroep im
mers elk jaar met Pasen, me
nen inwoners van Cam
bridge. Aangezien de rijke jo
den het grootste deel van de
inkomsten van de Engelse ko
ning opbrengen, ziet die zich
genoodzaakt de echte moor
denaar te laten grijpen. De ge
renommeerde onderzoeker Si
mon van Napels arriveert in
Cambridge in het gezelschap
van een Arabier en een jonge
vrouw. Die laatste, Adelia
Aguilar, is de eigenlijke hoofd
persoon van een meeslepend
middeleeuws moordmysterie.
Haar levensgevaarlijke speur
tocht naar de kindermoorde
naar is angstaanjagend span
nend, de personages die er op
de een of andere wijze een
rol in spelen, zijn piekfijn uit
gewerkt. Franklin levert
mooie dialogen en de ontkno
ping onthutst maar stemt
ook tot tevredenheid.
Cees Nooteboom -
Rode regen.
Illustraties: Jan Vanriet.
Uitgever Atlas,
18,50 euro (geb.)
Cees Rode regen
iNooiebe
door Theo Hakkert
Van een vriendin kreeg
Cees Nooteboom ooit
te horen: 'De tuin is
een portret van je
ziel'. Hij twijfelt daar welis
waar aan, maar evengoed
schoffelt hij naar hartelust in
zowel zijn tuin als zijn ziel in
Rode regen, het boek met per
soonlijke herinneringen dat
Nooteboom eerder dit jaar
aankondigde onder de titel
De tuinman zonder tuin. Die ti
tel zou ook bezijden de waar
heid zijn geweest, want
Nooteboom heeft wel dege
lijk een tuin. Rond zijn huis
op het Spaanse eiland Menor-
ca, waar hij al sinds 1969
komt. Omdat hij er slechts
een gedeelte van het jaar
woont, voert hij een niet te
winnen strijd tegen de be
groeiing, die in het sub-tropi
sche klimaat naar eigen wet
ten leeft. En passant geeft hij
een fascinerend beeld van de
sociale verhoudingen in de
buurtschap rond zijn huis.
Hij is er, hij wordt getole
reerd, maar hij blijft een bui
tenstaander - net als in de
tuin. Nooteboom heeft van
Rode regen gezegd dat hij na
Tumbas, zijn recente boek
over schrijversgraven dat hij
maakte met Simone Sassen
'iets lichts' wilde. Maar dat is
iets anders dan een luchtig
tussendoortje. Ook in deze
persoonlijke stukken - 'Echt
autobiografisch is niks voor
mij' - fonkelt zijn quasi-non-
chalante stijl en toont Noote
boom zich een fijne observa
tor. Niet alleen met de flora
in de tuin is het lastig commu
niceren, ook op de passeren
de dieren krijgt hij moeilijk
vat. De luidruchtig parende
schildpadden hebben 'geleer
de hoofden'. 'Daarna zie je ze
weer een hele tijd niet, dan
schrijven ze boeken.'
