Als de dood
voor Neelies
4 trustbus ters'
v12
Zaterdag 27 oktober 2007 PZC
Neelie Kroes, de Nederlandse eurocommissaris voor Mededinging.
Het zijn keurige, goed opgeleide
en beleefde dames en heren. Ze
dragen geen wapens, ze mogen
niet afluisteren en geen verhoren
afnemen. Toch zijn veel grote
Europese bedrijven als de dood
voor ze. De ruim zeventig
medewerkers van de
anti-kartelafdeling van Europees
commissaris Neelie Kroes, de
zogeheten trustbusters, delen
jaarlijks voor miljarden aan
boetes uit aan bedrijven die zich
schuldig hebben gemaakt aan
kartelvorming.
door Hans Gertsen foto GPD
Er is bij de Europese Commissie
geen clubje mensen te vinden
dat met zoveel geheimzinnig
heid is omgeven. Neelies trust
busters, de specialisten die kar
tels van bedrijven moeten kraken, hullen
zich in een volledig stilzwijgen. Wie zijn
ze en hoe gaan ze te werk?
Wie op informatie of anekdotes over hen
uit is, komt bij de Europese Commissie
aan het verkeerde adres. „We hebben niets
te verbergen, maar deze mensen werken
aan zaken waarbij tientallen of soms zelfs
honderden miljoenen euro's op het spel
staan. Ze moeten hun werk in alle rust en
anonimiteit kunnen doen zonder het ge
vaar te lopen dat ze onder druk komen te
staan van de betrokken bedrijven", legt Jo
nathan Todd, de woordvoerder van Neelie
Kroes, de Nederlandse eurocommissaris
voor Mededinging, uit.
Kroes voert sinds haar aantreden in 2005
een keiharde strijd tegen bedrijven die
zich schuldig maken aan kartelvorming.
De reden is duidelijk. Kartels verdelen on
derling de markt en maken prijsafspraken,
waardoor consumenten en overheden te
veel betalen voor hun producten en ande
re bedrijven uit de markt worden gedrukt.
„Het is slecht voor de consument, voor de
concurrentie en voor de economie in haar
geheel. Bedrijven die onderling dit soort
afspraken maken, innoveren niet", bena
drukt Kroes telkens als er weer een kartel
is opgerold door haar trustbusters.
Dat gebeurt met de regelmaat van de klok.
Sinds 2005 alleen al heeft Brussel bedrij
ven die in de fout zijn gegaan voor meer
dan vijf miljard euro beboet. De hoogste
boete ooit, 479 miljoen euro, ging dit jaar
naar het Duitse ThyssenKrupp, dat zich
schuldig had gemaakt aan kartelvorming
in de liften- en roltrappenbranche.
De Nederlandse brouwer Heineken staat
op plaats acht in de top tien van hoogste
boetes die Brussel sinds 1969 heeft opge
legd. Heineken, dat de zaak overigens nog
aanvecht bij het Europese Hof van Justitie,
kreeg in april dit jaar een boete van ruim
219 miljoen euro aan de broek omdat het
samen met Bavaria, Grolsch en het Bel
gische InBev een kartel zou hebben ge
vormd op de Nederlandse biermarkt De
brouwers verdeelden volgens Kroes onder
ling de markt. Zij maakten afspraken over
minimumprijzen voor supermakten en de
horeca. Bierdrinkers hebben jarenlang te
veel betaald voor hun pilsje.
Dat de relatief kleine anti-trustafdeling
van de Europese Commissie het met suc
ces opneemt tegen vaak heel grote bedrij
ven die er vrijwel alles aan doen om kartel
afspraken geheim te houden, heeft te ma
ken met het 'spijtoptantenbeleid' van
Kroes. Dat houdt in dat bedrijven die zich
schuldig hebben gemaakt aan kartelvor
ming, de forse boete die hen boven het
hoofd hangt, kunnen ontlopen door alles
op te biechten en de overige karteldeelne
mers erbij te lappen. Zo kwam InBev er in
tegenstelling tot Heineken, Grolsch en Ba
varia zonder boete vanaf omdat dat bedrijf
het bestaan van het bierkartel bij Kroes'
ambtenaren aangaf en bewijzen overlegde.
Zodra een bedrijf bij de trustbusters de ei
gen zonden opbiecht, komt de machinerie
in hoog tempo op gang. Om te voorko
men dat de andere deelnemers aan een kar
tel er lucht van krijgen dat Kroes' ambtena
ren hen op de korrel hebben en de kans
krijgen bewijzen te vernietigen, worden er
zo snel mogelijk invallen en huiszoekin
gen gedaan bij alle betrokkenen. Teams
van een stuk of vijf medewerkers van
Kroes, onder wie accountants, juristen en
informatici, vallen dan vergezeld van twee
of drie collega's van nationale mededin
gingsautoriteiten en onder bescherming
van de politie, binnen bij verdachte bedrij-
Top tien van boetes
De hoogste kartelboetes die Brussel sinds
1969 heeft opgelegd:
1. ThyssenKrupp (2007)
liften en roltrappen, 479.669.850 euro
2. Hoffmann-La Roche (2001) vitamines,
462.000.000 euro
3. Siemens (2007)
schakelsystemen, 396.562.500 euro
4. Eni (2006)
synthetisch rubbe,r 272.250.000 euro
5. Lafarge (2002)
gipsplaten, 249.600.000 euro
6. BASF (2001)
vitamines, 236.845.000 euro
7. Otis (2007)
liften en roltrappen, 224.932.950 euro
8. Heineken (2007)
Nederlandse biermarkt, 219.275.000 euro
9. Arkema (2006)
metacrylaten, 219.131.250 euro
10. Solvay (2006)
waterstofperoxide, 167.062.000 euro
ven. Zij gaan op zoek naar schriftelijke be
wijzen. Die vinden ze vrijwel altijd, on
danks pogingen van bedrijven om die te
verdoezelen. „Het is wel eens voorgeko
men dat er bij vier van de vijf bedrijven
die we verdachten, geen enkel spoor te vin
den was. Helemaal niets. Gelukkig kwa
men we ergens bij het vijfde bedrijf een
vergeten schoenendoos vol aantekeningen
en bewijzen tegen, waardoor ze er toch al
lemaal gloeiend bij waren."
Als de trustbusters genoeg aanwijzingen
hebben om tot invallen over te gaan, ge
beurt dat in het grootste geheim. Zo wei
nig mogelijk mensen zijn op de hoogte om
uitlekken te voorkomen. Zelfs Kroes weet
nooit op voorhand dat haar mensen er
gens een inval gaan doen.
Dat kan tot pikante situaties lei
den, zoals Karei van Miert, een
voorganger van Kroes, eens
aan den lijve ondervond. Van
Miert zat, naar verluidt, tijdens een werk
bezoek koffie te drinken met de topman
van een Nederlandse bierbrouwerij in
diens werkkamer. Midden in het gesprek
kwamen medewerkers van de brouwerij
in paniek het kantoor van de topman bin
nen met de melding dat medewerkers van
Van Miert een inval hadden gedaan en de
administratie aan het doorspitten waren.
Waarop Van Miert het bezoek schielijk af
brak en via de achterdeur vertrok.
De ruim zeventig medewerkers die Kroes
beschikbaar heeft voor kartelzaken zijn
stuk voor stuk hoogopgeleide mensen. Eco
nomen en juristen zijn in de meerderheid,
maar er zijn ook andere specialismen in
huis. „In principe hebben we alle deskun
digheid om zaken tot een goed einde te
kunnen brengen", zo heet het.
De trustbusters zijn er trots op dat ze in vrij
wel alle gevallen ook door het Europese
Hof van Justitie in het gelijk zijn gesteld.
In een enkel geval verlaagden de rechters
de boete enigszins, maar geen enkel bedrijf
wist een beroepszaak geheel te winnen.
Dat de trustbusters de afgelopen jaren al
meer dan vijf miljard euro aan boetes heb
ben verdiend - het geld vloeit in de
EU-kas en wordt in mindering gebracht
op de contributie van de lidstaten - is op
zich geen reden om trots te zijn, zo stelt
men in Brussel. „Het gaat ons niet om die
boetes. Die zijn bijzaak. Het gaat erom dat
consumenten en bedrijfsleven weten dat
we hard optreden tegen bedrijven die de
werking van de interne markt verstoren."
Met enige schroom wil een insider wel toe
geven dat hij trots is op het werk van de
trustbusters. „Het is spannend. Je bent vaak
als een soort detective bezig om stukjes
van een enorme puzzel in elkaar te passen.
Als dat lukt, geeft dat veel voldoening."
