Buitengebied
Betje Wolff is er geboren
Dialect is zö sprienglevend as een puut
Nieuwe raadkaart
PZC Zaterdag 27 oktober 2007 21
Na de serie prentbriefkaarten uit de collectie van Hans Lindenbergh
over stadjes, stappen we deze en komende weken over op Zeeuwse dor
pen. De vraag van deze week ligt voor de hand: welk dorp is afgebeeld?
Nadere bijzonderheden over de situatie toen en nu zijn welkom.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk donderdag 1 november worden
gestuurd naar: Redactie PZC Buitengebied, postbus 31, 4460 AA Goes;
fax 0113-315669; e-mail redactie@pzc.nl.
Onder inzenders van een goede oplossing worden als gebruikelijk drie
waardebonnen verdeeld.
door Rinus Antonisse
Ondanks de fout van vori
ge week, toen een oude
raadkaart werd geplaatst
en de nieuwe pas dins
dag (klein) in Buitengebied ver
scheen, is er toch nog een flink
aantal goede oplossingen binnen
gekomen. Misschien omdat het
om een vrij bekende straat gaat, de
Nieuwendijk in Vlissingen.
„En wel gezien vanaf de Zeil-
markt", schrijft Rudi Roelse uit de
Scheldestad. „De foto is waar
schijnlijk rond 1910 genomen en
de kaart is zowel in kleur als
zwart-wit uitgebracht door uitge
ver J. H. Schaefer te Amsterdam."
De foto is genomen voordat de
tram in Vlissingen ging rijden",
meldt Jaap van Belzen uit Vlissin
gen. „De rails voor de stoomtram
zijn nog niet in het wegdek te
zien. In het midden van de straat
loopt een vissersman met hoed
op, die onderweg is naar de Engel
se kade (het zuidelijk deel van de
Nieuwendijk), waar de schuutjes
(hoogaarzen) lagen te wachten
om naar te vertrekken."
Het eerste pand links was volgens
W. Ova uit Oost-Souburg van de
firma Polak. „Ernaast gelegen
schoenenzaak Plouvier. De daarop
volgende panden werden onder
meer bewoond door Belgische
loodsen. Aansluitend daarop was
hotel Monopole."
Kees Fase uit Sint-Annaland wijst
op de aanwezigheid van het toren
tje dat deel uitmaakt van het
Lampsinshuis, dat hij een voor
beeld van Hollands classicisme
noemt. „De uit 1641 daterende
voorgevel bezit een vooruitsprin
gende middenpartij en gedecoreer
de frontons. Het dak van het ge
bouw is voorzien van een omloop
met ballustrade, achtkantig koepel
torentje en gebeeldhouwde schoor
steen. Nu is het Zeeuws mari
tiem museum erin gevestigd.
Kees Stevense uit Middelburg be
richt dat in Wijk H (later de
Nieuwendijk) in 1738 in gezin Bek-
ker een dochter werd geboren, Eli
sabeth. „Zij werd na haar huwelijk
met Adrianus Wolff als letterkun-
dige bekend onder de naam Betje
Wolff Na de dood van haar man
schreef zij samen met haar vrien
din Aagje Deken de 'Historie van
Mejuffrouw Sara Burgerhart'. Haar
geboortehuis op de hoek
Nieuwendijk/Lombardstraat is la
ter afgebroken."
Stevense merkt op dat de kaart
kijkt vanuit de Gravestraat, rich
ting Beursplein. Rechts de hoek
Walstraat en links de Zeilmarkt.
Aan de rechterkant van de Nieuw
endijk stond tot voor enkele jaren
de in 1920 gevestigde fotozaak van
Chr. Dert. Ook was er een kruide-
nierswinkel van coöperatie De
Broederband. Het pand met hijs-
balk was het scheepstuigagebedrijf
Fagg 8c Co, daarvoor de kleding
zaak van J. H. Houbaer.
De waardebonnen gaan naar: S. A.
van der Meulen, Oostburg, R. Roel
se, Vlissingen en W. Ova, Oost-Sou
burg.
■^EKr
c-r
door Engel Reinhoudt
Je voeten zü nie wankel stae
a was 't a jie verschrikt
of stuukt of naebie zwikt,
God zelf ei nóóit z'n tied verdae
mie vaek kriege of slaepe,
Ie zurg voe aol Zien schaepen.
Zo klonk zondag jl. Psalm 121:2 in 't Kerkje van
Ellesdiek. Met een bijeenkomst met als titel 'Di
bin je dan mie gezegend' werd de zevende ver
jaardag gevierd van de Werkgroep Oecumeni
sche bieeênkomsten.
Herfst en dialect gaan kennelijk goed samen,
want elk jaar is er een opleving in de activiteiten
op dialectgebied.
Het begon met het verschijnen van het Zeeuws
etymologische woordenboek van dr. Frans De
brabandere. Opzienbarend, omdat het het eerste
etymologisch dialectwoordenboek in Nederland
is. Het speuren naar de herkomst van 'Zeeuwse'
woorden is met zo'n Zeeuws woordenboek heel
wat gemakkelijker geworden. De argeloze liefheb
ber zou het gebruik echter kunnen tegenvallen,
omdat Debrabandere uitgaat van wat we zou
den kunnen noemen 'echte Zeeuwse woorden'
en die zijn er aanmerkelijk minder dan vaak
wordt aangenomen. Veel woorden zijn gewoon
terug te vinden in 'de dikke van Dale' of er is
hooguit sprake van een andere klank. Het boek
is dan ook heel wat dunner dan het Zeeuwse
woordenboek. Debrabandere maakte eerder ety
mologisch woordenboeken voor Oost- en
West-Vlaanderen en ook dat is merkbaar door
de grote hoeveelheid woorden die in Midden-
en Noord-Zeeland niet of nauwelijks bekend
zijn. Maar eenmaal bezig - het verdient om de in
leiding goed te lezen - is het een bron van ken
nis en vreugde. De proef op de som! Zullen we
het bekende stremien nemen voor vergiet? Eerst
word je verwezen naar stemien en daar volgt
een opsomming van de variaties waaronder het
nog meer bekend is: stermien, stremien enzo
voort. Dan volgt de betekenis: vergiet. En dan
gaat het zo verder: Ook Vlaams stamien, tamij-
ne, stramijn(e) 'vergiet; zeef, melkzeef.
Stramijn/stremien door methatesis (plaatsver
wisseling van een letter) stermine. Uit het
Ofr. (Oudfrans) estamine Lat.(Latijn) staminea
stamen 'schering van het weefgetouw'. En hoe
zit het met teemes, ook melkzeef? Het staat er
in! Soms vind je een woord niet. Een abbesje
mist en dat is dus dit keer geen meevaller. De
herkomst ervan is onduidelijk en daarom niet
opgenomen. U kunt nu zelf aan de slag om de
achtergrond van rugesoat, kacheltje, veralte-
reerd, puten en guus te ontdekken.
De presentatie van het boek was een feest op
zich met onder andere een lezing van dr. L. van
Driel over de vrijwel onbekende geschiedenis
van de Zeeuwse 'dialectbeweging'. Dat smaakt
naar meer in een boekje. Tegelijk verscheen ook
een nieuwe krant die informatie geeft over De
Zeeuwse Klapbank, het reizende 'dialectmu
seum'.
Een dag na de presentatie was er de jaarlijkse dia
lectdag. Veel dialect ging er over de tafel over
ziekte en gezondheid. De bezoekers waren, zoals
eerder in de PZC gemeld, veelal gries en soms ka-
tievig, maar je kunt er oud mee worden en je er
jong bij voelen.
Tenslotte wordt morgen wordt in 't Kerkje van
Ellesdiek een nieuw boekje ten doop gehouden
van de Vertelkring Midden-Zeeland. 'Slikspet-
ters' heet het. Dialect is zó sprienglevend as een
puut.
