Minder mensen, meer welvaart
Gezocht: zieke werknemers
arbeidsmarkt
ARBEIDSMARKTONDERZOEKER WIM DERKS:
ii
Wini Derks: 'We zullen versneld arbeidsbesparende technieken moeten doorvoeren.'
Maand na maand zet de econo
mische groei door. Bedrijven
durven meer te investeren, consu
menten meer te besteden. Het ge
volg: er is meer vraag naar producten
en diensten en dat betekent dat vele
bedrijven op zoek moeten naar extra
medewerkers.
door Roel Elsman
BREDA - De geluiden dat deze moeilijk
te vinden zijn, klinken steeds vaker. En
volgens arbeidsmarktonderzoeker Wim
Derks zullen die ook niet meer verstom
men. "Tot nu toe waren tekorten aan
personeel altijd conjunctureel van aard.
Binnenkort zal het een structureel pro
bleem zijn en zal het aanbod van arbeid
een beperkende factor voor de groei van
de werkgelegenheid zijn."
Wim Derks, onderzoeker aan de Universi
teit van Maastricht, wijst al jaren op het feit
dat het potentieel aantal arbeidskrachten
niet blijft toenemen. "De groei van het to
taal aantal inwoners neemt af en dat bete
kent dat ook het aantal mensen tussen de
15 en 65 op een gegeven moment niet
verder zal stijgen."
Het tekort aan werknemers zal zich vol
gens Derks op termijn uitspreiden over al
le branches en op alle opleidingniveaus.
Nu roept de technische sector dat zij een
tekort hebben, maar morgen is het de zorg
en de dag daarna weer een andere sector.
Momenteel lijkt het erop dat het op mid
delbaar niveau het minst knelt. Maar dat
betekent dat taken die hoogopgeleiden nu
nog zelf doen, straks op middelbaar niveau
worden uitgevoerd door functies te split
sen."
Overvloed voorbij
In de jaren zestig van de vorige eeuw werd
een tekort aan personeel opgelost met 'gas
tarbeiders', eind jaren negentig heerste er
in enkele sectoren een ware concurrentie
slag om de schaarse goede kandidaten aan
het bedrijf te verbinden. Derks: Door de
economisch mindere jaren die erop volg
den kwam er wel wat lucht op de arbeids
markt, maar het tekort van eindjaren ne
gentig was een teken dat het structurele te
kort eraan komt. Sinds middenjaren tach
tig is de werkloosheid trendmatig aan het
dalen en dat betekent dat er nu echt een
einde komt aan de luxe van de afgelopen
veertig jaar: de tijd van voldoende aanbod
van medewerkers is voorbij."
Wanneer het aantal potentiële arbeids
krachten niet toeneemt, is het zaak om de
arbeidsparticipatie te vergroten; ouderen
moeten langer doorwerken en met hulp
van scholingstrajecten kunnen langdurig
werklozen en voormalig arbeidsonge
schikten een plek vinden bij bedrijven. Erg
veel verlichting zal het betrekken van deze
groepen echter niet geven, verwacht
Derks. Vroeger was dat een oplossing,
maar tegenwoordig ligt onze participatie
op hetzelfde niveau als in omliggende lan
den." Dat ligt inmiddels al bijna op zeven
tig procent, terwijl dertig jaar geleden
slechts ruim de helft van de beroepsbevol
king werkte, onder meer omdat er toen
maar weinig vrouwen werkten.
Deeltijd
Wel werken, ten opzichte van andere lan
den, veel van deze vrouwen in deeltijd.
Toch ziet de arbeidsonderzoeker geen op
lossing in het aanbieden van meer fulltime
banen. "Ik zie het aantal deeltijdwerkers
eerder toenemen. Ook hoger opgeleide
mannen kiezen vaker voor een kortere
werkweek." Op een markt met een tekort
aan arbeidskrachten kunnen werknemers
bovendien gemakkelijker eisen dat ze een
dag minder gaan werken. "Door het tekort
zullen de lonen stijgen en is het financieel
haalbaar om minder te werken."
Ondanks dat de bevolking niet groter
wordt, zal de vraag naar producten en
diensten blijven toenemen; de welvaart
per persoon zal volgens Derks namelijk
door Ron Gregoor
MIDDELBURG - Gerard Egberts om
schrijft het probleem als volgt: "Werkne
mers die wegens hun gezondheid het ei
gen werk niet meer kunnen uitvoeren,
zijn in veel gevallen goed inzetbaar voor
ander werk. Vergelijk de automonteur
met duimklachten. die niet kan sleutelen
maar ooit wel een heftruckdiploma haalde.
wel blijven groeien. "We zullen versneld
arbeidsbesparende technieken moeten
doorvoeren. Dat betekent dat onze ar
beidsproductiviteit per persoon gaat toe
nemen. Met minder mensen kan de eco
nomie dus gewoon blijven groeien."
Er zal deels echter wel een andere pro-
ductvraag komen. Als de bevolking niet
toeneemt, is het op den duur niet nodig
om extra nieuwbouwwijken, meer wegen
of grote bedrijventerreinen aan te leggen.
Toch zal er volop werk voor bouwbedrij
ven blijven. Want bestaande wegen en
Ondanks zijn zere duim is hij heel goed in
staat een heftruck te besturen. Echter, het
betreffende garagebedrijf heeft geen hef
truckvacature of andere passende reïnte-
gratiemogelijkheden De werknemer zit
vervolgens thuis. We schatten dat er in
Zeeland minimaal zo'n 1500 zieke werk
nemers thuis zitten, die wel degelijk ander
werk kunnen doen. Wij hebben vacatures
speciaal voor deze doelgroep, maar be-
Foto: de Stentor
panden moeten wel onderhouden wor
den. En als de welvaart stijgt, moet het ook
mooier worden dus zullen oude gebou
wen worden gesloopt om plaats te maken
voor nieuwe."
Bewust investeren
Volgens de onderzoeker is het daarom wel
tijd om kritisch te kijken waar Nederland
de komende jaren in gaat investeren. Bij
na elke gemeente is bezig om meer bedrij
venterreinen te creëren. Maar die zijn str
aks wellicht helemaal niet nodig. Net zo-
schikken nu niet over voldoende 'zieke'
werknemers om die in te vullen."
Herplaatsing in het eigen bedrijf is vaak
lastig te realiseren. Voor veel bedrijven,
groot of klein, geldt dat er teveel dezelfde
werksoorten zijn om creatief werknemers
te kunnen reïntegreren in aangepast werk.
Het gevolg is dat de werknemer thuis blijft
zitten.
Om die mensen toch aan de slag te krijgen
is het Poortwachterplatform opgericht.
Doordat werkgevers samenwerken in dat
platform cn daar hun zieke werknemers,
maar ook hun vacatures melden, ontstaat
een grote diversiteit aan werksoorten. De
min als al die wegverbredingen waar nu
over wordt gesproken. Als over enige tijd
het aantal werkenden minder wordt, is er
minder woon-werkverkeer, dus neemt de
filedruk af."
De arbeidskrachten die nodig blijven,
kunnen meer eisen van hun werkgevers.
"Richting werknemers is het fantastisch
dat het aanbod van arbeid een beperkende
factor wordt. Zij kunnen daardoor hogere
lonen eisen en betere secundaire arbeids
voorwaarden. Bijvoorbeeld regelen dat ze
deels thuis of flexibeler kunnen werken."
Ook moet het werk zelf aantrekkelijk ge
maakt worden, bijvoorbeeld in de zorg.
"De klacht in de zorgsector is nu dat er te
weinig tijd is om aandacht aan de patiënten
te geven. Als je dat verandert, kun je men
sen verleiden om in die sector te gaan wer
ken. Werkgevers zullen zich in medewer
kers moeten verplaatsen en zich moeten
afvragen wat die belangrijk vinden."
Naar buitenland
Zorginstellingen, bouw- of schoonmaak
bedrijven kunnen in tegenstelling tot an
dere branches, het werk niet verplaatsen
naar het buitenland. Iets wat volgens Derks
de komende jaren versneld gaat plaatsvin
den. 'Niet alleen productie, maar ook
diensten. Dankzij internet kan een archi
tect bijvoorbeeld zelf een opzet voor een
tekening maken, deze 's avonds voor ver
dere uitwerking naar India sturen, om 's
ochtends het eindresultaat in zijn mailbox
te ontvangen.' Oneindig is die mogelijk
heid overigens ook niet. 'Wereldwijd zal
de bevolking vanaf de tweede helft van de
ze eeuw ook afnemen.
Bedrijven die geen last willen krijgen van
een tekort aan personeel, doen er goed aan
om op zoek te gaan naar andere oplossin
gen. 'Net als in de jaren zestig moeten er
versneld arbeidsbesparende technieken
worden toegepast. Toen vervingen robot
ten het lopende band werk. Daarnaast zal
werk uitbesteed moeten worden naar het
buitenland.' Sowieso zullen bedrijven in
novatief moeten denken, om nu en in de
toekomst weinig last te ondervinden van
krapte op de arbeidsmarkt. 'Nu kan een
werkgever vaak nog kiezen wat voor
werknemer hij wil hebben. Allochtonen
en voormalig arbeidsongeschikten vallen
daardoor vaker dan anderen buiten de
boot. Straks heeft de ondernemer niets te
kiezen. Daarom is het verstandig om nu al
te zorgen datje een aantrekkelijke werk
gever bent.Je moet zorgen datje anderen
voor bent.'
kans op herplaatsing van zieke werkne
mers die nog wel wat kunnen, is daardoor
veel groter. De werkgever en haar zieke
werknemer voldoen nog meer aan de ver
plichtingen die de Wet Verbetering Poort
wachter hen oplegt. Poortwachtercentrum
Zeeland heeft contacten met de Kamer
van Koophandel, MKB Zeeland en de
Brabants Zeeuwse Werkgeversvereniging.
Poortwachtercentrum Zeeland biedt be
drijven interne- en externe reïntegrarie-
diensten, gecertificeerde arbozorg, pre
ventie en verzuimbegeleiding van zieke
werknemers.
Poortwachtercentrum Zeeland van Egberts Consulting is op zoek naar werk
gevers die hun zieke werknemer niet meer in het eigen bedrijf kunnen reïn
tegreren. Het Poortwachtercentrum Zeeland heeft het probleem dat werkge
vers die via dit centrum zieke werknemers van collega- bedrijven willen inhu
ren of soms zelfs willen overnemen, onvoldoende aanbod wordt geboden.
