Buitengebied
Zeewind over
't neigend Bosch
PZC Dinsdag 9 oktober 2007 31
Een grillig gevormde boom
spreekt de romantische ziel
aan, zegt bomenliefhebber
Peter Fraanje.
Dichters en schilders lieten
zich inspireren. Het resultaat
mag dan schilderachtig zijn,
voor de bomen zelf is de
zoute zeewind een vijand.
Scheef gewaaide bomen bij Kortgene. foto Dirk-Jan Gjeltema
door Ondine van der Vleuten
Door de zoute zeewind gescho
ren grove dennen, gekromde
abelen, oerbosachtig dood
hout in eiken en scheve schie-
twilgen. Bomenliefhebber Peter Fraan
je declameert: In de spannen luwe stilte/
in de wieg van 't glooiend mos/ lig ik: bo
ven vaart de zilte zeewind over 't nei
gend Bosch. Van P.C. Boutens, uit In de
Manteling bij Domburg. Ja, de Zeeuwse
bomen inspireerden dichters én schil
ders, weet hij: Piet Mondriaan, Jacoba
van Heemskerck en anderen uit de
Domburgse school. Voor de bomen
zeifis er niets romantisch aan de zoute
zeewind. Het zout kan bij met name
kleigrond de structuur van de bodem
zo aantasten dat deze dichtslibt (ver-
slemping). Vocht en zuurstof bereiken
daardoor moeilijker de wortels. Zoute
waterdruppels kunnen via bast(verwon-
dingen) en knoppen de plant binnen
dringen. Zout veroorzaakt uitdroging,
zeker in combinatie met wind. Ook
kan het groeiproces (de fotosynthese)
nadelig worden beïnvloed doordat de
plant te veel chloride-ionen opneemt.
Aan de kust worden bomen als het wa
re gezandstraald met zout; vandaar die
schuin oplopende kruinen, met afge
storven bladeren en naalden aan de zee
kant.
Alsof bomen met wind alleen al niet ge
noeg te stellen hebben. Vanwege die
wind plantte Staatsbosbeheer op Wal
cheren hagen volgens het 'Westkappels
profiel': een extra brede haag aan de
zuidwestzijde en een minder brede aan
de luwe kant van de weg. Peter Fraanje,
oprichter van de stichting Tuin van Zee
land: „Wij zijn altijd fel tegenstander ge
weest van het rooien van hagen. Het is
moeilijk een nieuwe te laten groeien en
zelfs een dode haag geeft nieuwe aan
plant nog beschutting. Verbreed liever
de bestaande hagen." Mart-Jan Schel
haas van Wageningen Universiteit en
Research is gespecialiseerd in wind-
worp: wind die bomen ontwortelt. „Ja,
dat is voor bosbeheerders een pro
bleem. In 1990 bijvoorbeeld, is er in
één dag net zoveel omgewaaid als er in
een halfjaar geoogst wordt." Kwetsbaar
zijn met name bossen die net gedund
zijn. „Daarbij haal je bomen weg om an
dere de ruimte te geven. Als ze zo dicht
opeen gestaan hebben, zijn het een
beetje kasplantjes: heel lang en dun.
Een vrijstaande boom heeft bij dezelf
de hoogte een veel dikkere stam, veel
meer takken en is ook beter geworteld.
Juist die wind, die de boom heen en
weer laat zwaaien, zorgt ervoor dat de
boom investeert in stevigheid van stam
en wortels."
Een boom die in de luwte groeit, heeft
grotere bladeren, onbeschadigd door de
wind. Mooier, maar niet praktisch. In
de wind blijven de bladeren kleiner.
Daarbij krult de bladrand als de wind
erop staat iets naar binnen, wat ze ook
kleiner maakt. Zo verkleint de boom
het oppervlak waarop de wind kan aan
grijpen. Ook het met de wind meebui
gen van de takken is bedoeld om het to
tale oppervlak te verkleinen: de boom
stroomlijnt zich, zeggen de deskundi
gen. Meer trucs: „Sommige bomen zijn
extreem flexibel. Ik heb opnamen ge
zien van een naaldboom die zover door
boog dat de top tegen de grond kwam.
En weer terugveerde. Andere bomen,
zoals een wilg, hebben juist heel breek
bare takken en offeren er bij een storm
een paar op, zodat de wind minder
grip heeft."
Bij gelijke wind is de winddruk op een
boom met blad acht keer zo hoog als
op een kale boom. Laten de bomen nu
juist in het stormseizoen - van novem
ber tot maart - kaal zijn. Vast geen toe
val.
BOERDERIj
1EN
Nooitgedacht
Blijkbaar zit het diep in onze
genen om, als je plotseling en
ongedacht een hoeve in je be
zit krijgt, dat te boekstaven
door dat hof te dopen als
Nooitgedacht. Als je al die
Nooitgedachten in Zeeland
op een rijtje zet, zijn die
nooitgedachte gebeurtenissen
te herleiden tot een paar za
ken.,
a. Een jonge vent zonder be
zit trouwt met een boeren
dochter die erfgenaam is,
b. Een oude boer, grondbezit
ter, rentmeester o.i d., be
schikt dat zijn hoeve naar een
niet-erfgenaam gaat, die dat
dus totaal niet verwacht. Als
reactie doopt de nieuwe bezit
ter het hof Nooitgedacht.
Meestal had de hoeve al een
naam. Bijvoorbeeld Nooitge
dacht tussen Axel en Hulst.
Dat was al 200 jaar de Stelle-
hoeve. Tot een jonge man
trouwde met de dochter erfge
name. Dat kostte de hoeve
zijn historische naam. Idem
dito in St. Annaland. Toen op
het magnifieke Land- en Zee
zicht Abraham Geluk op jon
ge leeftijd stierf, liet hij een
weduwe met veel kleine kin
deren achter. Die trouwde
met een arbeider die op de
boerderij werkte. Prompt ver
anderde de nieuwbakken
boer de oeroude naam van de
boerderij.
Denk niet dat Nooitgedacht
alleen in Zeeland voorkomt.
Al vele eeuwen vinden we de
naam in heel Nederland.
Toen Napoleon in 1804 Ne
derland bezocht, zag hij iede
re keer de naam Nooitge
dacht op hekpalen. Toen hij
hoorde wat de naam beteken
de en waarom die gekozen
was, lachte hij laatdunkend.
Hij plande zorgvuldig zijn
grootschalige veroveringen en
spotte met die Nederlandse
boertjes die zo blij waren met
hun kleine bedoeninkjes die
soms onverwacht in hun be
zit kwamen. Drie jaar later
werd de grote keizer verban
nen naar St. Helena. In een
klein huisje mocht hij zijn
laatste dagen slijten. Een Ne
derlandse boer schreef hem
een brief: „Majesteit, is het
wellicht een idee uw hutje
Huize Nooitgedacht te noe
men?"
Gerard Smallegange
;:7' 'X
Door wind en zout geschoren eik in de duinen bij Oostkapelle.
foto Peter Fraanje
