t
'Het beeld is groter geworden dan de persoon zelf'
Foto van Alberto Korda
documentairemaakster Trisha Ziff
PZC Dinsdag 9 oktober 2007 1 1
Hoe vervelend is het als je overal je foto terugziet
en nooit een peso voor copyrights ontvangt. De
Cubaanse fotograaf Korda (1928-2001) kon
erover meepraten. Als hij ook maar eentiende
cent had gekregen voor elke keer dat zijn
afbeelding van Ernesto Rafael 'Che' Guevara werd
gebruikt, dan was hij zomaar de rijkste man van
Cuba geworden. Maar Korda werd nooit
gefortuneerd en maakte er geen werk van als de
meest uiteenlopende groeperingen en
reclamebureau's met zijn foto aan de haal gingen.
In 2000 was ook voor de voormalig hoffotograaf
van de Cubaanse leider Fidel Castro een grens
bereikt toen een drankmerk wodka liet aanprijzen
door Che Guevara. „Ik ben niet tegen reproductie
van de foto door die mensen die de herinnering
aan Guevara levend willen houden en strijden
voor sociale rechtvaardigheid in de wereld", zei
Korda. „Maar ik ben tegen exploitatie van het
beeld voor promotie van producten als alcohol
die de reputatie van Che teniet doen." De
50.000 euro die de rechtszaak hem opbracht,
schonk hij aan een kliniek in Cuba.
Op 5 maart 1960 maakte Korda de
wereldberoemde foto. De voormalige
modefotograaf was die dag, net als de Franse
intellectuelen Sartre en Simone de Beauvoir,
aanwezig bij een herdenking van Cubanen die
waren gesneuveld tijdens een ontploffing. Castro
gaf de Amerikaanse geheime dienst CIA de
schuld en predikte voor een menigte in
hoofdstad Havana.
Korda maakte kort achter elkaar twee shots van
Che Guevara en vond diens blik encabronado y
dolen te (vrijvertaald: boos en gekwetst). De krant
Revolucion waarvoor Korda werkte, drukte de
foto pas een jaar later af bij een aankondiging dat
minister van Industrie Che op 16 april een
toespraak zou houden. Volgens Trisha Ziff is het
waarschijnlijk dat Guevara zelf de foto heeft
gezien.
Op het origineel staat Guevara tussen een man
en een plant, die Korda bij de meeste afdrukken
van het beeld afsneed. Korda was overtuigd van
de kracht van de foto en vond ook dat het beeld
het charisma van Guevara 'had gevangen'. Hij
speldde de afbeelding op in zijn studio. Enkele
Cuba-bewonderaars die bij hem langskwamen,
gaf hij een afdruk.
Er zijn veel verschillende versies van de wijze
waarop de Korda-afbeelding uiteindelijk zijn weg
vond over de wereld. Onmiskenbaar heeft de
Italiaanse uitgever Feltrinelli, die de
communistische revolutie een warm hart
toedroeg, een rol gespeeld.
De Italiaan bezocht Korda en kreeg een
exemplaar van de foto. Toen Che in 1967
gevangen werd gehouden door Boliviaanse
troepen liet de uitgever de foto in posterformaat
bij duizenden gratis verspreiden. Anderen
vermoedden dat dit pas na Che's dood gebeurde.
De actie van de uitgever was de start van de
snelle verspreiding in Europa van de Korda-foto.
Korda heeft wel eens beweerd dat de familie
Feltrinelli wèl rijk is geworden van de foto. De
familie ontkent dat.
De eerste keer dat de Cubanen massaal
kennismaakten met de foto was toen de
afbeelding werd gebruikt voor een groot doek
dat van een overheidsgebouw werd afgerold rond
de tijd dat het nieuws over Che's dood eenmaal
bekend was.
Ook de Ierse kunstenaar Jim Fitzpatrick verdient
credits. Een bewerking die hij maakte - hij
vergrootte het portret en gebruikte veel contrast
- werd wereldberoemd en veel gecopieerd. Een
versie werd al in 1968 tentoongesteld in een
Londens museum.
Fitzpatrick had Guevara ooit ontmoet, kende
destijds de fotograaf niet en vroeg naar eigen
zeggen geen copyrights waardoor verspreiding
snel ging. Volgens hem heeft hij de originele
foto ooit van de Nederlandse Provo's gekregen
die mogelijk in contact stonden met Sartre.
Met de klok mee vanaf linksboven. 1: het portret van revolutionair Che Guevara afgedrukt op een
tas tijdens een expositie Che! een commerciële revolutie, eerder dit jaar, in het Tropenmuseum van
Amsterdam, 2: T-shirts van Che Guevara en premier Balkenende, 3: afbeelding van Che Guevara op
een dollarbiljet. 4: groot buitenkunstwerk van de Spanjaard Sergio Fernandez uit 2004, 5: een uit
snede van de officiële foto van Alberto Korda. foto's ANP/Tropenmuseum/GPD
itro
She krijgt
)haliteit en
heidene posten
ubaanse regering.
Che opgepakt tijdens
een door de CIA georganiseerde
militaire operatie van het
Boliviaanse leger, geëxecuteerd en
in een geheim graf gedeponeerd.
'66 '67 '68 '69 1970 1997
1
1965: Che verklaart te
gaan vechten als guerrilla
om communisme verder
te verspreiden. Eerst in
Congo later in Bolivia.
1997: Resten van Che's
lichaam worden opge
graven in Bolivia en met
militaire eer bijgezet in
mausoleum in Cuba.
illustratie Jos Diender
