smullen na zonsondergang
v12 I
Zaterdag 6 oktober 2007 PZC
Castvrouw Hitace is druk doende in de keuken
om het avondmaal te bereiden.
De ramadan
De ramadan, de negende maand van de islamiti
sche kalender, is de vastenmaand.
Vasten is één van de vijf zuilen van de islam naast
de getuigenis, het gebed, de bedevaart naar Mek
ka en de armenbelasting.
Naar het voorbeeld van de profeet Mohammed
vasten gelovigen van de dageraad, ruim vóór zons
opgang, tot de zonsondergang.
Vóór de dageraad staan ze op voor de maaltijd sa-
hoor en verbreken het vasten met een vaak zeer
uitgebreide iftar.
Tijdens het vasten mogen moslims niet eten, drin
ken, roken, vrijen.
Kinderen tot de puberteit zijn vrijgesteld van vas
ten. Zieken, bejaarden, reizigers, mensen die zwaar
lichamelijk werk doen, vrouwen die zwanger zijn,
borstvoeding geven, of ongesteld zijn hoeven niet
te vasten. Later moeten ze het inhalen of geld aan
armen geven.
Wie het vasten voor zonsondergang bewust ver
breekt, moet boeten: 61 dagen vasten.
Over de vraag wanneer de ramadan begint en ein
digt verschillen de meningen. De islamitische ka
lender is gebaseerd op het maanstelsel. De rama
dan begint met de nieuwe maan in de negende
maand en verschuift ieder jaar tien dagen ten op
zichte van onze (Gregoriaanse) kalender. Veel Tur
ken in Nederland houden zich aan de tijden die
het Turkse directoraat voor religieuze zaken Diya-
net bepaalt volgens astronomische berekeningen.
De vastenmaand sluiten moslims af met suiker
feest. Dit jaar is dat komende vrijdag of zaterdag.
Het is zondagavond half
zeven in huize Önder in
Goirle. Precies over 59
minuten gaat de zon on
der en mag Hatice (40)
weer eten en drinken. Ze bereidt de if-
tar-maaltijd voor en staat al bijna de he
le dag in de keuken. De köfte, gehakt
ballen als knikkertjes, pruttelt in een
bouillon met tomatenpuree. Ze roert
even in een groentegerecht met ocra.
Normaal gesproken zou ze ook proe
ven, maar dat doet ze zelfs niet per on
geluk. „Het went heel snel, na een paar
dagen vasten weet je gewoon dat het
niet mag."
Op het aanrecht zet ze een grote elektri
sche 'pizzapan' waarin ze het traditio
nele rijstgerecht pilav gaat maken. In
een andere pizzapan bakt ze blokjes
kipfilet. Gevulde aubergines zijn al uit
de oven. Zo ook baklava en gevulde
broodjes met feta en peterselie. Turks
brood is gesneden.
De Turkse bakkerij Hizmet in Tilburg,
doet tijdens de ramadan goede zaken.
Binnen drie uur verkoopt de eigenaar
zo'n vijfhonderd warme broodjes. Dat
is meer dan de helft van wat er op een
gewone dag over de toonbank gaat. De
eerste week van de vastentijd verkocht
hij 60 kilo toetjes. Per dag. Dat aantal
haalt hij buiten de ramadan nog niet in
één week. Voor de iftar is het flink aan
poten om alle klanten bij te houden.
Soms staan mensen al op de stoep in
de rij.
Gunes Supermarkt ziet zijn omzet met
30 procent stijgen. De eerste en de laat
ste week is het een komen en gaan van
hebberige klanten.
Bij haarstudio Asya is het juist minder
druk. „Mensen hebben respect voor
het vasten, ze willen niet te veel opval
len", legt eigenaresse Asiye Yilmaz uit.
Ze moet het doen met de helft minder
klanten. „Maar in de laatste week krijg
ik veel vrouwen over de vloer die er op
het suikerfeest goed uit willen zien."
In huize Önder krijgt Hatice hulp van
Zeliha Can (46) die net is gearriveerd.
„Hoewel vasten om zelfbeheersing
draait, gaan de remmen vaak helemaal
los zodra je mag eten", zegt Zeliha. Ze
is een alleenstaande moeder met twee
kinderen. Toch zijn ze zelden alleen
met de iftar. Zeliha gaat naar vriendin
nen en die komen weer bij haar. Wan
neer ze alleen thuis zijn, probeert ze zo
min mogelijk op tafel te zetten. „An
ders blijf ik eten en krijg ik last van
mijn maag. Ik eet liever bij de thee een
stukje zelfgebakken brood."
Soms eten ze ook 'Aardappel anders'
(„dat is lekker makkelijk") of maakt
haar dochter aardappelen, groente en
vlees klaar. Zeliha: „Ze vast niet omdat
ze studeert en klaagt grappend: 'Mama,
door jullie zijn de tijden van het avond
eten verschoven'. Aten we voorheen
rond zes uur, nu moet ze nu wachten
tot de iftar."
Bij het woord 'ramadan' moet
Zeliha aan haar jeugd denken.
Ze glimlacht alleen al bij de
gedachte: „Ik was te jong om
te vasten, maar werd toch wakker door
een trommelaar die riep dat het sahoor
(maaltijd voor de dageraad) was. In
bed lag ik te wachten of mijn ouders
me zouden roepen. Als ze dat deden,
was ik dolblij. Soms mochten kinderen
vasten en kregen ze een cadeautje van
de ouders."
Doet zij dat ook bij haar kinderen?
„Nee, dat is hier bijna in vergetelheid
geraakt, misschien omdat het niet mee
valt kinderen die alles hebben blij te
krijgen."
Nog een half uur te gaan. Hatice en Ze
liha krijgen geen honger. „Omdat je
weet dat dat niet kan", verklaart Zeli
ha. Ze vasten omdat het verplicht is
voor moslims. „Door te vasten begrijp
je de situatie van arme mensen beter",
zegt Hatice. „Het is gezellig en je deelt
dat gevoel met anderen."
Straks komt een bevriend gezin uit
Eindhoven. Het is een traditie voor de
iftar gasten uit te nodigen. Je tafel hoor
je met zoveel mogelijk armen te delen.
Bij gebrek aan echte armen doen veel
moslims dat hier met vrienden en ken
nissen. Gezamenlijk wachten aan een
rijkelijk gevulde tafel tot iedereen weer
mag eten, is een ritueel in veel gezin
nen. Sommigen tellen de minuten af,
hun ogen strak gericht op teletekst.
De Önders hebben het beter bekeken.
Een klok roep op tot gebed als de iftar-
tijd is aangebroken. Özcan Önder (41)
controleert het geluid dat een van de
dochters zachter heeft gezet. Vandaag
vast Özcan niet. Hij draaide in een och
tendploeg bij een bedrijf waar hij pro
ductmanager is. „In de hal waar ik
werk, kan het makkelijk 40 graden wor
den. Dan valt vasten niet mee."
Bovendien vindt hij het moeilijk dat
zijn collega's roken. Die geur is aanlok
kelijk.
Özcan heeft drie dochters: Zeliha (18),
Cennet (17) en Jale Nur (7). Zeliha vast
dit jaar niet mee. Cennet doet voor het
eerst de hele maand mee. Behalve van
daag. Ze werkte de hele dag achter de
kassa bij de Boerenschuur in Riel waar
een Boerenfestival gaande was met
veel hapjes. „Ik vind vasten leuk, maar
ik mis snoepen." Dus valt ze af als ze
vast? „Afvallen? Ik ben vier kilo aange
komen!"
Trek in iets lekkers, daar hebben Emi-
ne (18) en Emel (16) Ebecik uit Eindho
ven ook last van. Emine: „Als je de he
le dag vast, denk je 'och dat is lekker en
dit ook!' Dan kopen Emel en ik van al
les in om 's avonds op te eten, maar
vaak zit ik na de soep al vol."
Het is 19.29 uur. Met een slok water of
een dadel wordt het vasten verbroken.
De tafel is rijkelijk gedekt. Overvloed
aan eten. Wat rest is 'gezellig genieten'.
„Nog een baklava?", vraagt de gast
vrouw vriendelijk. „Oké, nog eentje
dan."
door Hulya Cigdem
foto's Marie-Therese Kierkels
Na zonsonder
gang geniet het
gezin Önder, sa
men met gasten,
van een uitge
breide maaltijd.
Wie denkt dat moslims tijdens
de vastenmaand ramadan
honger lijden, vergist zich. Als
de zon onder is, onderbreken ze
het vasten met de iftar, een
avondmaal dat niet onderdoet
voor een kerstdiner. „Ik ben vier
kilo aangekomen!"
Ramadan
