'Mi
Kind bij de nonnen
v18 Spectrum
Zaterdag 6 oktober 2007 PZC
STANDPLAATS
ITALIË
door
Eelco van der Linden
aak wat lekkers, maar alsje
blieft geen slagroom, eie
ren of mascarpone." Zuster
Grazia glundert, het school
jaar staat weer te beginnen en dat wordt,
net als de afsluiting van het vorige, drie lan
ge maanden geleden, gevierd met zang,
dans, gebed, speeches en natuurlijk eten.
Onze Max is 5 jaar en Italië is zijn derde
land. Italiaans is de vierde taal die hij krijgt
te verstouwen: in Zuid-Afrika begon hij
met Engels op een 'Montessori
pre-school', daarna volgde Nederland met
een 'vrije' kleuterschool. Thuis hoort hij
Nederlands, maar ook het Duits van zijn
moeder. Max bevestigt het gezegde dat
'het op die leeftijd allemaal niet uitmaakt'
en lijkt zonder stress te integreren.
Debet hieraan is zeker de kleuter
school van de zusters van 'de Heilige
Maagd Maria'. We zijn neergestreken
in een dorp en hebben op advies van
lokale vrienden gekozen voor 'de
nonnen'. Niet op basis van religie, al
leen moeder is in de verte katholiek,
maar vanwege de leuke omgeving en
de goede naam. De juffen zijn overi
gens, op zuster Grazia na, 'gewone'
juffen.
Vrienden in Italië, en helemaal in Ne
derland, maken grappen over onze
'bekering'. Sommigen verhalen over
hun ervaringen met jezuïeten en
nonnen die met de zweep tucht en
discipline afdwongen. Bij zuster Gra
zia krijg ik niet die indruk. Ik heb eer
der met haar te doen als ik haar om
ringd zie door de 'bambini', die op de
meest uiteenlopende tijden bij haar
's ochtends worden afgeleverd.
Italiaanse kinderen zijn ongediscipli
neerd. De ouders, ik zie het bij mijn beste
vrienden, accepteren vrijwel alles van de
kleintjes, die immers 'typische kinderstre
ken' uithalen. Sancties komen pas nadat er
gelachen is om alle streken en nukken, en
zetten dus niet veel zoden aan de dijk.
Aan zuster Grazia en de juffen de eer er
een beetje systeem in te brengen, denken
wij. Mis dus. Ouders blijven als terriërs op
afstand waken over het welzijn van de
kleintjes. Geen juf die het in haar hoofd
zal halen bestraffende woorden uit te spre
ken, wetende dat betaald te krijgen tijdens
eindeloos lange ouderavonden.
Het geestelijk welzijn telt, maar veel meer
nog het fysieke. Italiaanse ouders zien over
al gevaar. Kou, vocht en tocht zijn net zul
ke vijanden als bepaalde etenswaar. In het
afgelopen vroege voorjaar vroeg ik me af
waarom de kleintjes niet naar die prachti
ge tuin vol parasoldennen gingen. 'Puo
fare male' ('Kan slecht voor ze zijn') hoor
de ik dan. 'Als de kinderen ziek worden,
klagen de ouders bij ons', was de tweede
zin. En dat is ook zo, de ouders dóen dat.
Het gevolg was dat ze de hele dag, van half
negen tot vier uur, niet buiten kwamen.
En dan is er het eten. Zoals overal wordt
er op school geluncht. Ik krijg elke maan
dag het menu van de week, dat kan wedij
veren met dat van een toprestaurant. Afge
lopen maandag: vooraf minestrone met
rijst, dan bieflapjes met salie, wortels met
een saus van verse paddenstoelen, fruit,
brood.
Ik vind het allemaal ongelooflijk voor een
gewone dorpsschool, die nog geen hon
derd euro per maand kost. Maar wie praat
met de kokkin, hoort dat de controle van
de ouders totaal is. Zij krijgt vragen als:
'het vlees is toch wel chianina (het beste
Italiaanse runderras), 'zijn de druiven on
bespoten' en 'hoe oud zijn de eieren?' En
daarom, als het schooljaar begint of ein
digt en de ouders zelf iets eetbaars moeten
meebrengen, drukt zuster Grazia iedereen
op het hart, geen eieren, room of andere
potentiële ziekmakers te gebruiken.
En ze doet dat zonder enige ironie.
Hoewel gewapende soldaten de vluchtelingenkampen bewaken, zoals hier in Kitgum Matidi, proberen rebel
len nog steeds kinderen voor hun strijd te ontvoeren. foto Silvia Morara/Corbis
Hij zegt het met geloken ogen: „I was
very good in it". Robert Nam (25)
komt over als een bescheiden, zacht
moedige man. Zijn bedeesde stem
contrasteert met zijn forse gestalte,
maar nog veel meer met de zinnen die aan zijn
mond ontsnappen. Twee jaar lang was Robert één
van de killing machines van het Verzetsleger van
de Heer, dat gedurende twee decennia verschrikke
lijk tekeer ging in Uganda. Jazeker, hij was er érg
goed in. Hij zegt het niet om op te scheppen. Hij
beseft inmiddels heel goed dat hij zich aan oorlogs
misdaden schuldig heeft gemaakt. Het is meer een
nuchtere constatering: zijn sterke lijf maakte hem
tot een perfecte moordmachine.
Na een negen maanden durende militaire training
werd Robert uitverkoren om één van de lijfwach
ten van Joseph Kony te zijn, de leider van het Ver
zetsleger van de Heer, die zichzelf ziet als een reïn
carnatie van de Heilige Geest. In het grensgebied
van Uganda en Sudan deed Robert bijna dagelijks
mee aan de gruwelpraktijken van het Verzetsle
ger. Het afsnijden van oren, neuzen, lippen, voor
Robert was het bijna routine. Gewoon, omdat de
leiders zeiden dat het moest. „En omdat je zo kon
laten zien hoeveel macht je had." Hoeveel tegen
standers hij heeft gedood, hij zegt het niet te we
ten. „We hebben heel veel gevochten. Elke dag
sneuvelden er mensen. Die ga je echt niet tellen."
Tijdens een zware luchtaanval van het regeringsle
ger van president Museveni zag hij zijn kans
schoon en sloeg hij op de vlucht. Na weken lopen
door de jungle keerde hij terug in de streek waar
uit hij ooit was ontvoerd door de rebellen van Ko
ny. „Ik was blij dat het voorbij was."
Moeten mensen als Robert Nam voor de rechter
worden gebracht? Het is de vraag die Uganda en
de internationale gemeenschap al een tijdje ver
deelt. Moet er gerechtheid komen of is het al mooi
genoeg dat de wapens nu ruim een jaar zwijgen?
Een streep onder het verleden en met zijn allen sa
men verder? Kan de vrede standhouden als de da
ders vrij blijven rondlopen, in dezelfde steden en
dorpen waar ook de nabestaanden van hun slacht
offers wonen?
Het Internationaal Strafhof in Den Haag vaardig
de in 2005 arrestatiebevelen uit tegen Joseph Ko
ny en vier andere leiders van het rebellenleger. Ko
ny wordt verantwoordelijk gehouden voor het
Uganda
ontvoeren van tienduizenden kinderen en het ver
moorden van duizenden onschuldige burgers. Pre
sident Museveni ziet de aanklacht nu als het groot
ste obstakel voor de vredesonderhandelingen die
hij met de naar Congo gevluchte Kony wil voeren.
Museveni, al 21 jaar aan de macht in Uganda, heeft
Kony amnestie aangeboden, in de hoop dat hij zo
het gestokte vredesproces weer vlot kan trekken.
Ongelooflijk, vindt Els de Temmerman, de Bel
gische journaliste die twee jaar lang een opvang
centrum leidde voor ontsnapte kindsoldaten in de
Noord-Ugandese stad Lira. „Als een man als Kony
al niet meer berecht hoeft te worden, wie dan nog
wel?", zegt De Temmerman, die tegenwoordig lei
ding geeft aan Uganda's grootste krant, The New
Vision.
Over haar tijd in het opvangcentrum publiceerde
De Temmerman dit voorjaar een huiveringwek
kend boek: En toen moest ik mijn broer doodbijten.
Daarin maakt de Vlaamse zich andermaal boos
over de onverschilligheid die de westerse wereld
aan de dag legt voor het oorlogsleed in Afrika.
„Het zijn maar Afrikaanse kindjes, dat is de reden
dat het westen geen poging doet om Kony op te
pakken. Er zijn geen economische belangen mee
gemoeid, dus laat ze het maar lekker uitzoeken."
Cynisch: „Er is nu olie gevonden in Uganda, mis
schien helpt dat." Kony is 'duizendmaal erger dan
Mare Dutroux', betoogt ze. „Wat die man kinde
ren heeft aangedaan, dat is ongelooflijk! Museveni
is wanhopig, daarom heeft-ie 'm nu amnestie aan
geboden. Maar juist de straffeloosheid is het groot
ste probleem van Afrika."
De Temmerman houdt haar hart vast voor al die
tienduizenden kinderen die in het rebellenleger
van Kony de horror aan den lijve moesten erva
ren. „De meeste kinderen zitten nu weer op
school, 's Nachts krijgen ze allerlei nachtmerries,
maar ze hebben weer wat routine in het leven.
Maar als ze straks terechtkomen in de chaos van
Uganda, ja, daar vrees ik voor. Die trauma's, die
gaan nooit meer weg. Denk zelf maar aan de akeli
ge dingen die je je nog herinnert uit je kindertijd.
Hoe moet dat zijn voor kinderen die hun eigen
ouders moesten vermoorden?"
Ongeveer dertig kilometer buiten Lira herinnert
een bescheiden monument aan één van de ergste
bloedbaden die het rebellenleger van Kony aan
richtte. In het vluchtelingenkamp van Barlonyo
werden in de vroege avond van 21 februari 2004
Masaka.
Het Verzetsleger van de Heer
Het Verzetsleger van de Heer (of de Lord's Resistance Army (LRA) voerde twintig jaar
burgeroorlog tegen de Ugandese regering van president Museveni. Sinds vorig jaar
onderhandelen beide partijen over vrede, maar de gesprekken verlopen moeizaam.
Het Internationaal Strafhof heeft een arrestatiebevel uitgevaardigd tegen LRA-lei-
der Joseph Kony en vier van zijn commandanten wegens oorlogsmisdaden en mis
daden tegen de menselijkheid. President Museveni, die de klacht bij het Strafhof in
diende, pleitte later voor amnestie.
Het Verzetsleger van de Heer heeft tienduizenden kinderen ontvoerd en ze ge
dwongen als soldaat of seksslaaf te werken. In de strijd zijn duizenden mensen ver
moord. Ruim anderhalf miljoen Ugandezen sloegen op de vlucht.
K Jan Egeland, hulpcoördinator van de Verenigde Naties, noemde Noord-Uganda een
van de meest vergeten humanitaire crises in de wereld.
