Alleen al die geur
van een nieuw boek
Zaterdag 29 september 2007 PZC
Ze is de vrouw achter de schermen van het boek in Zeeland.
Standaardwerken als die over de geschiedenis van Middelburg
en het stadhuis van Vlissingen, kunstboeken over Theo
Voorzaat en Antoine Mes. En eind oktober het geschenk in de
Week van het Zeeuwse Boek,een kookgidsje vol gerechten met
streekproducten. Bij verschijning van zo'n boek gaat het altijd
over de schrijver en de al dan niet geslaagde recepten.
Misschien, heel misschien zal iemand opmerken dat het
boekje er niet slecht uitziet. Dan hebben we het over Karelien.
door Jan van Damme
foto Mechteid Jansen
Karelien van IJsseldijk. Uit
Yerseke, zal iedereen zeg
gen die iets van het vissers
dorp weet. 'Jij bent d'r
vast eentje van Leo van IJ
van de 182.' Zo zeggen ze dat daar, met
het nummer van de vissersboot erbij.
In haar geval klinkt ook de voornaam
veelzeggend. Karelien is een dubbele
vernoeming: naar opa Karei van vaders
kant, en oma Lina, de moeder van haar
moeder. „Was ik een jongen geweest,
dan had ik Kareltje geheten. Ja, ik weet
het, Karelien wordt heel vaak verkeerd
geschreven. Maar ik sta er niet zo bij
stil."
Ze praat zorgvuldig, niet te snel, Yerse
ke verraadt zich niet. We treffen haar
in haar werkkamer, ergens hoog achter
in de winkel van de Drukkerij in Mid
delburg. Een beetje eenzaam is het
daar, geeft: ze toe. „Je moet hier extra je
best doen om scherp te blijven."
De naam Karelien opent een deur naar
een weids familieverleden. Vorige ge
neraties, allemaal in de mossels, oes
ters en kreeften. Volop bijnamen. Ie
dereen in Yerseke krijgt een voor het
dorp goed verteerbare naam opge
plakt. „Zo werd de vader van mijn opa
Karei 'de Nibbel' genoemd. Dat woord
'nibbel' betekent kreeftenschaar. Over
grootvader was een paar vingers kwijt
geraakt toen zijn hand klem kwam te
zitten in een lier. Eenmaal misvormd
had die hand wel iets van zo'n kreef
tenschaar."
Opa Karei was een leuke man, herin
nert ze zich. „Een man met een lange
jas op de fiets. Hij overleed toen ik ze
ventien was. Een tijd lang gaf iedere
oudere fietser een schok van herken
ning: daar reed opa Karei weer. Zijn
eerste vrouw overleed op jonge leef
tijd, toen er al vier kinderen waren. Hij
hertrouwde met Maatje Snoep. Zij be
gon een winkel met textiel en speciali
seerde zich later in exclusieve dames
kleding. IJsseldijk Modes in de Lepel
straat. De winkel werd een begrip, trok
zelfs klanten uit Rotterdam. Nu runt
een tante de zaak."
Wanneer kwam het vormgeven, teke
nen, in haar leven? Kareliens ouders
waren niet meteen artistieke voorbeel
den. Vader Leo was mosselkweker,
eerst samen met broer Kees op de Yer
seke 82, daarna alleen op de Yerseke
182. Een jaar of vijftien geleden ver
kocht hij zijn bedrijf. Sindsdien kan hij
zich toeleggen op wat hij altijd leuk
heeft gevonden: het opknappen van
oude auto's en klassieke Indian-moto-
ren.
Als Karelien er nu aan terugdenkt,
werd ze wel gestimuleerd. „Ik kreeg in
elk geval olieverf voor mijn verjaardag.
Rond mijn twaalfde mocht ik les ne
men bij Cees van Damme, de dorps
schilder van oude bootjes, een begrip
in Yerseke. Hij werd 'de Brobbel' ge
noemd, omdat hij nogal binnens
monds praatte. Mijn ouders hadden
kennissen met een reclamebureau in
de buurt van Zeist. Daar ging ik soms
logeren en hielp dan mee met het be
denken van mooie verpakkingen." Dat
ze wat kon bleek in 1994, toen ze bij de
provinciale Kunstbende - een talenten
jacht voor jongeren - een eerste prijs
won met het ontwerp van een affiche.
Achteraf gezien lag de overstap naar de
Sint Joost-kunstacademie in Breda
voor de hand. In 1995 werd ze meteen
aangenomen. Illustreren, fotograferen,
typografie, al die onderdelen spraken
haar aan. In 2000 studeerde ze cum lau-
de af met een boek, waarin producten
uit de Oosterschelde ruim aan bod ko
men. Nee, het is geen toeval dat ze
koos voor een onderwerp dat haar
nauw aan het hart gaat.
Ze kan de herinnering niet meer pre
cies in de tijd plaatsen. „Een paar jaar
geleden ben ik nog met mijn vader en
andere vissers in Den Haag gaan de
monstreren tegen een verbod op het
opvissen van mosselzaad. Yerseke
dreigde failliet te gaan, zoveel was ze
ker. Het was een leuk schoolreisje, en
in Den Haag zullen ze er niet wakker
van hebben gelegen. Maar toch. Verha
len over mosselvissers die de natuur
om zeep helpen, kloppen niet. De ei-
dereenden zijn in de Waddenzee te
recht gekomen, omdat er door de vis
sers veel voedsel kwam. Dat diezelfde
eenden nu een argument vormen om
de visserij aan banden te leggen, is de
omgekeerde wereld."
Ze eet alleen verse mossels, die
ze van haar vader krijgt. Vroe
ger, als kind, is ze wel eens
meegevaren naar de Wadden. En ze
was een paar keer van de partij, toen
de mossels na de veiling voor de kust
van Yerseke op verwateringplaatsen
moesten worden gelost.
Na haar opleiding op Sint Joost kon ze
meteen aan de slag bij het ontwerpbu
reau Battery Battery in Breda. Boekjes,
brochures, uitnodigingen, veel werk
voor de gemeente. Ook toen al had ze
het idee dat boeken maken verreweg
het leukste is. „De geur van een nieuw
exemplaar, dat alleen al. Elk boek zou
bij aankoop moeten worden ingepakt,
ook als het geen cadeautje is. Het ziet
er goed uit en zeker bij een paperback
blijven de hoekjes mooier."
Typografie vindt ze belangrijk. Ze liep
in Arnhem stage bij letterontwerper
Fred Smeijers. „Dat werk wordt vol
strekt onderschat. Soms kost het ont
werpen van een goede letter drie jaar.
Elke lettercombinatie moet kloppen,
de witverdeling moet goed zijn, ze mo
gen elkaar niet raken. Voor grote be
drijven worden nog altijd nieuwe let
ters gemaakt. Martin Majoor is een be
kende naam, de telefoonboekletter is
van hem, en een bedrijf als de KLM ge
bruikt zijn letterontwerpen. Het is een
heel eenzaam vak, waar het om kwar
ten van millimeters gaat; je zit de hele
tijd te schaven, passen en meten. Ikzelf
heb daar het geduld niet voor."
„Een boek vormgeven, met de goede
letter, de mooiste afbeeldingen, alles
precies op zijn plaats, daarover kan ik
enthousiast worden. Als het goed is,
valt je werk niet op. Dat is ook precies
de bedoeling. Pas wanneer er iets
wringt, ga je anders, oplettender kij
ken. Ik heb het zelf wel eens, als er bij
voorbeeld te veel tekst is. Onlangs ver
viel er een laatste katern van een boek,
in totaal zestien pagina's. Je probeert
dan toch dezelfde hoeveelheid tekst in
minder ruimte te krijgen. Het lettertje
wordt kleiner, of smaller, de interlinie
iets minder, de kolom breder. Ik zie
dat en vind dat jammer."
Sinds 2003 werkt ze bij de Druk
kerij in Middelburg. Zo'n mooie
winkel, ze is er best trots op dat
zij daarbij hoort. En het werk? „Ik vind
het vooral leuk om met mensen sa
men te werken. Voor een auteur is een
boek toch zijn kindje. Je probeert hem
het mooist mogelijke resultaat te ge
ven. Daarvoor moet je goed samenwer
ken. Dat vind ik misschien nog wel het
leukste aan mijn baan. Zo heb ik goede
herinneringen aan de fotoboekjes van
Peter Verdurmen. En aan het kunst
boek van Theo Voorzaat, ook omdat
daar een ruim budget voor was. Ada
de Lange mailt me nog steeds reacties
door, die ze op haar boekje over de na
oorlogse bleekneusjes in Zeeland
krijgt. Met Gees Gmelich Meijling, die
'Vissen op Zeeuws water' schreef, ben
ik bevriend geraakt."
Ze ziet nog wel eens werk van klasge
noten voorbijkomen. Die maken bij
voorbeeld flyers voor festivals in Rot
terdam. „En ik, denk ik dan? Ik maak
Zeeuwse boekjes. Nee, ik ben niet hip.
Maar ik probeer te zorgen dat mijn
boeken niet stoffig zijn, niet truttig. De
vorm moet passen bij het onderwerp.
Het stadhuis van Vlissingen en de
Christelijke Scholengemeenschap ver
dragen nu eenmaal geen neon-omslag.
Dat klinkt saai, maar is het niet. Boven
dien heb ik afwisseling. Ik ontwerp
ook placemats en menukaarten voor
de Brasserie, ik maak berichtkaartjes
voor de winkel, en zorg dat de tasjes
en het cadeaupapier er goed uitzien.
Over de tasjes is wel discussie geweest.
Rose met rood, ik vind het mooi, het
valt op als je iemand er mee in de stad
ziet lopen. Maar dat was niet iedereen
met me eens. Sommige mensen - van
vóór het Oilily-tijdperk - hadden er
best even moeite mee."
Vier jaar Middelburg alweer, ze
heeft het eigenlijk zelf niet in
de gaten. Als vormgeefster is
ze het scharnierpunt tussen leveran
ciers van teksten en foto's en de druk
ker. Dikwijls wordt een presentatieda
tum van een boek ruim van tevoren
vastgesteld. Laten schrijver en illustra
tor op zich wachten, dan komt de
vormgeving in het nauw. Lang door
werken, als het ware achter het beeld
scherm geplakt, je zou er pijn van in je
nek krijgen.
Ze woont weer in Yerseke. „Vooral
mijn vriend Jeroen heeft het daar naar
zijn zin." Ze doelt op Jeroen Polder
man, met wie ze samenwoont in een
huisje dat haar vader voor logés be
schikbaar hield. Niet toevallig komt
ook Jeroen uit Yerseke. „We zijn zelfs
familie", zegt Karelien, „onze opa's
zijn volle neven." Jeroen drumt bij
Plaeto en Rock Session. Ze hebben sa
men een dochtertje, Suzie, dat zich nu
al uitstekend met kleurpotloden weet
te vermaken.
Eigenlijk wilde Karelien nog niet terug
naar haar geboortedorp. 'Met mijn pen
sioen', dat was haar idee toen ze in Bre
da woonde. De beschikbaarheid van
een huis, haar vriend - ze noemt het
praktische factoren die haar anders de
den besluiten. „Ach, het voelt wel ver
trouwd in Yerseke. Het ligt centraal als
je naar Rotterdam of Antwerpen wilt.
Er is parkeergelegenheid voor de deur
en er is een strandje. Ik som de voor-
en nadelen regelmatig op voor mezelf.
Veilig voor Suzie? Was dat maar waar.
Al die Golfjes en BMW'tjes die door
onze straat racen, ik vind het gevaar
lijk. Je mag best zeggen, dat ik blij ben
met mijn werk in Middelburg. Hele da
gen Yerseke, dat zou ik echt niet zien
zitten."
Paspoort
Naam: Karelien van IJsseldijk
Geboren: 22 april 1978 in
Yerseke
Woonplaats: Yerseke
Beroep: grafisch vormgeef
ster van boekhandel De Druk
kerij in Middelburg en Uitge
verij Den Boer-De Ruiter
Opleiding: havo op het Buys
Ballot College in Goes, gra
fisch ontwerpen op de Aca
demie voor Beeldende Kunst
Sint Joost in Breda
Burgerlijke staat: samenwo
nend met Jeroen Polderman,
dochtertje Suzie is bijna
twee jaar
'En ik, denk ik dan? Ik maak Zeeuwse boekjes. Nee, ik ben niet
hip. Maar ik zorg dat mijn werk niet stoffig, niet tmttig is.'
