f
Strengere regels voor het stemmen
'Door de incidenten met stemcomputers is het vertrouwen van de burger aardig
PCSCilClCld Jörgen van den Berg, hoogleraar informatica
PZC Vrijdag 28 september 2007 1 3
r de schroot
stemcomputers in te voeren, vindt de
stichting. Er was geen groot maatschap
pelijk probleem dat ermee opgelost
moest worden. Sterker, stelt zij ironisch
vast: „Toen in de gemeente Amsterdam
door problemen met stemcomputers
noodgedwongen weer met een rood
potlood moest worden gestemd, bleek
dat een miljoen euro goedkoper uit te
pakken voor de gemeente dan het stem
men met machines."
Matthijs Schippers van leverancier Ne-
dap heeft het advies nog niet kunnen
bekijken. Maar hij durft de stelling aan
dat de Nedap-apparaten 'absoluut deu
gen': „Onze apparaten worden gecon
troleerd door mensen die zijn aangewe
zen door het ministerie zelf. Bovendien
hebben wij na een rechtszitting vorige
week nog aan de stichting gevraagd aan
nemelijk te maken dat er wat mis was
met onze machines. De stichting be
staat uit een aantal erkende hackers,
maar ze gaven niet thuis. Ze konden
het niet."
Nedap heeft in de loop der jaren 8.500
stemcomputers verkocht aan Neder
landse gemeenten. Schippers: „De
extra dingen die de stemcomputer vol
gens het advies van de commissie zou
moeten doen, kunnen onze computers
al. Sterker nog, op 7 maart bij de verkie
zingen voor Provinciale Staten is er al
mee geëxperimenteerd. In samenwer
king met de Universiteit Twente zijn er
toen stemcomputers waar onder meer
een printer was aangehangen, geplaatst
in stemlokalen in Zwolle, Den Haag en
Utrecht. We hebben toen mensen na
dat ze officieel hun stem hadden uitge
bracht, gevraagd dat nogmaals te doen
op een door ons aangepaste machine.
Die proefis een succes geworden, het
bleek prima te werken."
Volgens Schippers is een besluit dat de
stemmachines moeten worden aange
past in Nederland dan ook green ramp
voor Nedap. In tegendeel, de gewenste
aanpassingen zullen voor extra omzet
zorgen bij het beursgenoteerde bedrijf
in Groenlo. „Of de gemeenten moeten
teruggaan naar stemmen met het rode
potlood", zegt Schippers.
„Het klinkt een beetje als Russische in
formatietechnologie", zegt professor
Jörgen van den Berg als hij hoort van
de stemmenprinter. Maar de hoogle
raar informatica aan de Universiteit
Utrecht vindt het als tussenoplossing
'niet verkeerd'. Hij begrijpt de zorgen
van de Wij Vertrouwen Stemcomputers
Niet. „Vergis je niet, er kan met wifi en
mobieltjes al heel veel informatiever
keer worden onderschept, door men
sen voor wie dat niet is bestemd. Een
programma als 24 (een detective-serie
waarin veel hoogwaardige technologie
wordt gebruikt, red.) lijkt buitensporig,
maar de realiteit is erger."
Niet voor niets hebben grote
bedrijven hun computers af
geschermd met mu-materi-
aal, waarmee afluisteren en
bedrijfsspionage kan worden voorko
men. „Dan kun je je afvragen of het zo
erg is dat je buurman met de juiste ap
paratuur je stemgedrag kan bekijken.
Mogelijk niet, maar het is nou eenmaal
de bedoeling dat stemmen anoniem ge
beurt. Het is de harde realiteit dat afluis
teren kan en dat bepaalt mijn vertrou
wen in zo n stemapparaat.
Van den Berg wijst bovendien op het
monopolie van de leveranciers van de
stemmachines (SDU en Nedap). „Er is
op geen enkele wijze controle op de va
liditeit van de computers en hun soft
ware. Als één bedrijfsmedewerker
graag wil dat Jan Marijnissen goed
scoort tijdens de verkiezingen, kan hij
ongezien een Trojaans paard (een pro
grammaatje dat aan kwaadwillenden
toegang kan verschaffen tot een andere
computer en schade kan toebrengen
aan de computergegevens of de privacy
van de gebruiker, red.) op een chip aan
brengen. Wie garandeert mij dat dat
niet gebeurt?"
De hoogleraar erkent dat ook aan het
stemmen met oude, vertrouwde brief
jes (of bij de tussenoplossing: met
printjes) nadelen kleven. „Wie herin
nert zich niet de Amerikaanse presi
dentsverkiezingen in 2000 tussen Bush
en Gore? En de stemmentellers die de
ponskaarten tegen het licht stonden te
houden om te zien of een gaatje nou
wel of niet helemaal was doorgeprikt?"
Volgens Van den Berg is het nog te
vroeg om te stellen dat het tijdperk van
de stemcomputer voorbij is. „Vertrou
wen komt te voet en vertrekt te paard.
Door de incidenten met stemcompu
ters is het vertrouwen van de burger
aardig geschaad. De VN stuurt overal
ter wereld verkiezingswaarnemers naar
toe, en dan staat hier iemand op die zo
maar gaten in ons eigen systeem schiet.
Wil je het vertrouwen weer terugwin
nen in de stemmachines, dan zul je
"een betere controle erop moeten ont
wikkelen."
De commissie Inrichting Verkie
zingsproces werd in januari
2007 ingesteld, naar aanleiding
van diverse problemen die zich
hadden voorgedaan met stem
machines. De kern van het ad
vies van de commissie houdt in
het waarborgen van transparan
tie, controleerbaarheid, integri
teit, kiesgerechtigheid, stemvrij-
heid, stemgeheim, uniciteit (ie
der heeft maar één stem) en toe
gankelijkheid bij de verkiezin
gen. Daarvoor komt de commis
sie met de volgende aanbevelin
gen:
-Bij het stemmen moet de
stemcomputer/machine vervan
gen worden door het gebruik
van een stemprinter en een elek
tronische stemmenteller.
-Stemmen moet blijven plaats
vinden in stemlokalen. Alleen
voor mensen met lichamelijke
beperkingen en Nederlanders in
het buitenland geldt hiervoor
een uitzondering. De eerste
groep kan stemmen per tele
foon, de tweede via internet of
per post. Afgezien hiervan keurt
de commissie stemmen via in
ternet, telefoon of brief af.
-Kiezers moeten in elk stembu
reau in hun gemeente kunnen
stemmen. Later moet dat wor
den uitgebreid naar het kunnen
stemmen in elk stembureau in
Nederland. Ook moeten er stem
lokalen komen in ziekenhuizen.
Dit moet het fraudegevoelige
'stemmen per volmacht' terug
dringen.
-Er moet een fraudebestendige
stempas komen. Daarnaast moe
ten kiezers bij het stemmen een
legitimatiebewijs overleggen.
-Wie met een volmacht naar
een.stembureau komt om voor
een ander te stemmen, moet
een kopie van een identiteitsbe
wijs van de volmachtgever over
leggen.
Incidenten stemcomputer
Bij de gemeenteraadsverkiezin
gen op 7 maart 2006 slaagt
een raadslid in de gemeente
Landerd (Noord-Brabant) erin
met een stemcomputer 180
voorkeurstemmen op zichzelf
uit te brengen. Hij wordt aange
klaagd wegens fraude en vals
heid in geschrifte.
- In oktober 2006 laat staatsse
cretaris Nicolaï van Binnenland
se Zaken alle stemcomputers
van fabrikant SDU afkeuren om
dat het stemgedrag van kiezers
op afstand via radiostraling
waargenomen zou kunnen
worden. Als gevolg daarvan
moesten bij de Tweede Kamer
verkiezingen op 22 november
in 34 gemeenten, waaronder
Amsterdam, met potlood wor
den gestemd.
In het najaar 2006 ontstaat
spanning tussen het ministerie
van Binnenlandse Zaken en de
eigenaar van het bedrijf dat de
software levert voor de overge
bleven stemcomputers van het
bedrijf Nedap. Die stoort zich
aan de bemoeienis van Binnen
landse Zaken met zijn product
en eist dat de overheid dan
maar zijn bedrijf overneemt.
Hij dreigt met het boycotten
van de Provinciale Statenverkie
zingen, maar trekt dat in nadat
blijkt dat ook met de Nedap
computers mogelijk ge
knoeid zou kunnen worden.
- In de nasleep hiervan dient 21
september een kort geding
voor de bestuursrechter in
Utrecht over de vergunning
voor het gebruik van Ne-
dap-stemmachines.
- Bij de Provinciale Statenverkie
zingen in maart 2007 heeft
SDU zijn computers nog steeds
niet op orde, met als gevolg
dat Amsterdam weer met stem
biljetten moet stemmen.
Bij die verkiezingen op 7 maart
moesten door problemen met
de stemcomputers in de ge
meente Emmen tientallen
stembureau's sluiten en wer
den stemmen ongeldig ver
klaard. Inwoners werd ge
vraagd later op de dag terug te
komen om opnieuw te stem
men.
