Crisis Zimbabwe
j Zambia
1 2 Donderdag 20 september 2007 PZC
De broodin
««ewStSkfc, f
Een Zimbabwaan probeert illegaal de grens met Zuid-Afrika over te steken,
april dit jaar. foto Kim Ludbrook/EPA
In Zimbabwe, dat zich eind jaren
zeventig met succes van zijn Britse
overheersers wist te bevrijden,
heerst nu complete chaos. Terwijl
de ooit bejubelde vrijheidsstrijder
en tegenwoordige dictator Robert
Mugabe ondanks toenemende
druk weigert zijn biezen te pakken,
doen buurlanden een ultieme
poging het straatarme land te
redden.
door Joost Bosman
De schappen in de Zimbabwaanse winkel'
zuid-
afrika
Bijna iedereen is werkloos
Zimbabwe wordt eind negentiende Zuidelijk Afrika
eeuw gekoloniseerd onder leiding 'W&m
van Cecil Rhodes. Die noemt het
I ,r nu - angola za
land naar zichzelf: Rhodesie. In
1923 wordt het een Britse kolonie
met de naam Zuid-Rhodesië.
In 1965 roept de blanke regering namibië
van Ian Smith de onafhankelijkheid botsw/
uit. Dat leidt tot gewapend verzet
van de lokale bevolking. Ook Lon
den erkent de onafhankelijkheid swaziland
niet en eist meer politieke rechten
voor de zwarte bevolking. Vanaf lesotho
1980 heet het land Zimbabwe en
is het onafhankelijk.
Robert Mugabe wordt de premier
in 1980 en president in 1987. Zijn
gematigde bewind krijgt in de loop
der tijd dictatoriale trekjes.
- De landbouwhervorming waarbij
de landbouwgronden van de blan
ken teruggegeven worden aan zwar
te Zimbabwanen neemt in 2000
een desastreuze wending. Blanke
boeren worden verdreven en hun
boerderijen verdeeld onder politie
ke vrienden van Mugabe. De land
bouw stort in, de economie volgt 12,3 mij. 363 dollar -4,4%
en eenderde van de bevolking is af
hankelijk van humanitaire hulp.
Mugabe wint dankzij fraude de presidentsverkiezingen in 2002. In
2005 zijn fraude en intimidatie opnieuw beproefde manieren voor Mu-
gabes ZANU-PF om de parlementsverkiezingen te winnen. In dat jaar
zet Harare bulldozers in om sloppenwijken plat te walsen. De maatre
gel treft volgens schattingen van de VN 700.000 mensen, voornamelijk
aanhangers van de oppositie.
- Door de economische crisis is 80 procent van de bevolking (er zijn
ruim 12 miljoen Zimbabwanen) werkloos en leeft een even grote
groep onder de armoedegrens. De levensverwachting is dramatisch ge
daald: van 63 (vrouw) en 59 (man) in 1990 naar respectievelijk 34 en
37 nu.
Mugabe weet waar alle problemen door ontstaan: daar zitten de impe
rialisten Groot-Brittannië en de VS achter. Die willen van Zimbabwe
weer een kolonie maken.
Aantal inwoners (2006)
BBP (2006)
Economische groei (2006)
Bruto Binnenlands Product Wat in
één jaar wordt geproduceerd per hoofd
van de bevolking.
UIIi M l"l W—
Drie jaar was hij niet meer in zijn vader
land geweest. Maar toen hij onlangs te
rugkwam in Zimbabwe, rezen hem de
haren te berge. „Op de dag dat ik aan
kwam, had ik op het vliegveld in
Zuid-Afrika in een krant gelezen: 'Economie Zimbab
we stort ineen'. Direct bij aankomst zie je het al.
Geen verlichting meer, lantaarnpalen liggen omver
en er zitten overal kuilen in de weg", vertelt Richard
(51), die al vanaf 1988 in Nederland woont. Hij had
in Zimbabwe een Nederlandse partner ontmoet, met
wie hij zijn geboorteland verliet.
Richard is nooit politiek actief geweest. Niettemin
wil hij geen achternaam in de krant. Hij mag nu Zim
babwe nog in. Maar hij is bang dat hij op een zwarte
lijst komt, als hij publiekelijk kritiek uit op de rege
ring van zijn land. En bovendien, zijn 70-jarige moe
der woont nog in Harare, de hoofdstad.
„De vorige keer waren er nog dingen te koop: groen
te, meel en olie. Toen moest je alleen prioriteiten stel
len, nu is dat niet meer nodig: er is gewoon niets
meer in de winkels."
Zo'n 80 procent van de Zimbabwanen is werkloos,
het grootste deel van de bevolking leeft onder de ar
moedegrens. „Mensen sterven van de honger", zegt
Richard. „En door het gebrek aan voedsel neemt de
weerstand af, waardoor er ook ziektes uitbreken. Zie
kenhuizen hebben geen medicijnen meer."
Ooit was Zimbabwe 'de broodmand', het rijkste land
van Afrika. „Toen ik een kleine twintig jaar geleden
vertrok, was het leven er goed. Iedereen had genoeg,
je kon studeren. Nu reed ik langs de boerderijen,
waar vroeger de blanke boeren woonden. Na hun
onteigening groeit er niets meer, alleen olifantengras.
En het kleine beetje dat de zwarte boeren (veelal ve
teranen uit de onafhankelijkheidsoorlog, red.) er nog
verbouwen, houden ze voor zichzelf. Het is te weinig
voor commerciële doeleinden."
Absurde taferelen speelden zich af, de eerste dagen
dat Richard in Harare was. Om iets te doen aan de
idioot hoge inflatie (volgens sommige schattingen in
middels 10.000 procent, volgens andere zelfs op
lopend tot 25.000 procent), gelastte de regering een
halvering van de prijzen van de ene op de andere
dag. „Mugabe vond dat de winkeliers profiteurs wa
ren, die misbruik maakten van de situatie. De men
sen verdrongen elkaar om te hamsteren. De politie
en het leger kwamen naar de supermarkten. Niet om
de rust te handhaven, maar om de eigenaren te con
troleren. Maar wat konden die anders? Hun oude
voorraden hadden ze voor de oude prijs ingekocht.
Ze moesten door de prijshalvering dus tegen gewel
dig verlies verkopen. Winkeliers die te laat waren
met hun prijsreducties werden door de politie in el
kaar geslagen of gearresteerd. Mugabe geeft iedereen
(Engeland, de VS en Europa) de schuld van de hoge
inflatie, behalve zichzelf en zijn partij ZANU."
De hopeloze situatie in het land maakt akelige trekjes
in mensen los. Richard: „Sommigen kochten spullen
in voor de helft van de prijs en verkochten ze even
goed voor 100 procent. Maar wat wil je, er is zoveel
werkloosheid, mensen maken er hun baan van."
Toch verbaasde Richard zich over de onderlinge soli
dariteit die ondanks alles nog bestaat tussen zijn land
genoten. „Iedereen heeft het moeilijk en mensen hel
pen elkaar. Met een glimlach."
De wanhoop laat de Zimbabwanen steeds meer hun
angst voor het bewind verliezen. „De kritiek op Mu
gabe groeit, mensen hebben weinig te verliezen.
Toch is het moeilijk om oppositie te voeren. In Afri
ka zijn de familiebanden sterk, iedereen is van elkaar
afhankelijk. Als één iemand wegvalt, doordat hij in
de gevangenis terechtkomt, is vaak ëen hele kring
mensen de dupe. Je familie is je levensverzekering",
legt Richard uit.
Zimbabwanen in het buitenland zetten afge
lopen zomer websites op, via welke ze fami
lie in het land zelf aan levensmiddelen hiel
pen. Zoals Mukuru.com of Zimbuyer.com.
Dat werkt ongeveer als volgt: in bijvoorbeeld Enge
land maken mensen geld over op de rekening van
een van de websites. Die maakt het bedrag over naai
de winkelier in Zimbabwe waar iemand een bestel
ling heeft gedaan en stuurt een tegoedbon via inter
net naar een familielid. Die kan het bestelde en be
taalde product gaan ophalen bij de desbetreffende ne
ringdoende.
Richard: „Het werkte even, totdat Mugabe het ver
bood. Nog twee weken konden de betaalde produc
ten worden afgehaald, toen was het afgelopen."
Hoe president Robert Mugabe, in 1980 bij zijn aantre-
Angola
In 1975 onafhankelijk van Portugal;
burgeroorlog tussen MPLA (gesteund
door Cuba) en UNITA (steun van
Zuid-Afrika); vredesoverkomst in 1988.
De situatie is nu relatief rustig. De
bodem is rijk aan diamant en olie.
15,9 mij. 2.780 dollar 15%
Tot 19e eeuw floreert de slavenhandel;
in 1924 Britse kolonie genaamd Noord-
Rhodesië; sinds 1964 onafhankelijke
republiek met een deels marxistische
deels kapitalistisch systeem. Begin jaren
negentig grootscheepse privatisering.
Zwakke economie.
Malawi
In 1891 Brits protectoraat Nyasaland; in
1964 onafhankelijk; tot 1994 geleid
door dictator Banda, sindsdien
meerpartijenstelsel. Een van de armste
landen ter wereld en dichtbevolkt.
Export bestaat grotendeels uit tabak.
11,5 mij. 471 dollar
5,8%
13,6 mij. 149 dollar
8,5%
i«a"i Mozambique
In 1498 ontdekt door Portugal; in 1975
onafhankelijk; marxistisch bewind krijgt
veel verzet; burgeroorlog stopt in 1990
als Sovjet-Unie steun voor bewind
intrekt. Verkiezingen in 1994.
Inkomenscijfer een van de laagste ter
wereld.
r-* (uit 2004)
20,9 mij. 313 dollar 7,9%
Swaziland
Tot 1968 Brits protectoraat; in 1977
schafte koning Sobhuza II het
parlement af. Sindsdien is er een
voortdurende strijd tussen de absolute
monarch en voorvechters van de
democratie. Ruim tweederde van de
Swazi's leeft onder de armoedegrens.
1,1 mij. 2.140 dollar 1,2%
