'Ik betwijfel of Jan Pronk de
ideale partijvoorzitter is. Hij
heeft sterke opvattingen'
v11
PZC Zaterdag 8 september 2007
beschaving in Nederland
Koken van woede, maar dan toch de emotie in goede banen leiden. PvdA-kanon Klaas de Vries verloor in de meest roerige
jaren, met de moord op Fortuyn en de crisis rond Ayaan, nooit zijn zelfbeheersing. Nu blikt hij terug, gepassioneerd. „De
afgelopen jaren waren een blamage."
door jan Salden foto's Phil Nijhuis
"V" k was een paar dagen weg als Kamerlid toen er
I een motie werd aangenomen over het generaal
I pardon. Dat heeft me ontzettend ontroerd. Ik
I moest vooral terugdenken aan de kinderen die
hier zulke mensonterende dingen hebben mee
gemaakt. Hoe ze in gevangenissen zijn opgesloten, op
straat gezet, gescheiden van hun ouders.
Men zegt wel eens dat de manier waarop je met kinderen
omgaat, tekenend is voor de beschaving van een land.
Wat dat betreft waren de afgelopen jaren een blamage. Ik
heb veel moeten terugdenken aan de periode voor de
Tweede Wereldoorlog. Grote aantallen vluchtelingen
zochten toen hun heil in Nederland, maar werden met
een koude schouder ontvangen.
De afgelopen jaren gebeurde eigenlijk hetzelfde. Ik ben
voor een streng en rechtvaardig asielbeleid, maar het
moet wel humaan zijn. Dat betekent dat je rekening
houdt met de mensen over wie het gaat. Dat schortte er
bij minister Verdonk enorm aan. Dat heeft tot hemelter
gende situaties geleid: gezinnen met kinderen die 's
nachts werden opgehaald en op straat gezet, oude vrouw
tjes van 80 die met hun rollator eindeloos in asielcentra
werden opgeborgen, gezinsleden die van elkaar werden
gescheiden, de man hierheen, de vrouw daarheen.
Er zijn mensen die het woord deportatie in de mond na
men. Verdonk sprak daar schande van, omdat er een ver
gelijking werd gemaakt met de Tweede Wereldoorlog. Ik
heb dat nooit gedaan. Dan nog, je mag toch wel aan be
paalde zaken dénken? Het is juist de bedoeling dat we le
ren van fouten die in het verleden zijn gemaakt.
Exemplarisch vond ik de gang van zaken rond het Koso-
vaarse meisje Taïda Pasic. Ik heb nog nooit een minister
zich zo onwaardig zien gedragen. Hoe zo'n jong meisje
door haar in de Tweede Kamer werd bejegend met zoveel
haat in de ogen. Nu studeert Taïda nota bene weer in Ne
derland. Dan denk ik: waar was Verdonk mee bezig? Het
meest vermoeiende was dat met haar geen discussie moge
lijk was. Ze was niet toegankelijk voor welk argument dan
ook. Dat zijn de belangrijkste lessen voor een bewindsper
soon: verantwoording afleggen is het hart van de demo
cratie. Van dat gevoel had Verdonk geen enkele last.
Of ik gekookt heb van woede? Emotie hoort bij het poli
tieke gevecht, maar je moet die proberen te kanaliseren.
Je moet afstand houden, ook naar de mensen om wie het
gaat, een beetje zoals een huisarts doet. Als je je hart niet
laat spreken en als je het verdriet en de verontwaardiging
niet voelt, kun je als politicus niet functioneren.
Ik ben opgegroeid in een protestants gezin in het katholie
ke Limburg. Zowel de ouders van mijn vader als van mijn
moeder zijn begin vorige eeuw vanuit Friesland naar de
staatsmijnen getrokken. Mijn vader was leraar. Hij was
een van de eerste zogeheten doorbraaksocialisten. Hij
ging van de CHU naar de PvdA en werd wethouder voor
die partij in Hoensbroek.
Het opgroeien in een katholieke omgeving waarin protes
tanten zwaar in de minderheid waren, heeft me zeker ge
vormd. Ik werd regelmatig door katholieke kinderen ge
pest Ik herinner me nog het versje: 'Protestantse apen, lig
gen in bed te gapen, geloven niet in God, maar alleen in
de pispot'. Tja, dan moest je regelmatig op de vuist.
Mijn ouders hebben me vooral zorg en respect voor ande
re mensen bijgebracht. Wij waren één van de eersten bij
ons in de buurt die televisie kregen. Toen de buren met
Pasen naar de zegen van de paus kwamen kijken, zei mijn
vader: 'Het kan zijn dat ze gaan knielen. Dat vinden wij
raar, maar je moet maar net doen of je het niet ziet'. Dat
was tekenend voor mijn ouders.
Mijn vader overleed drie weken voor de moord op Pim
Fortuyn. Op de dag van de moord was ik op verkiezings
campagne in Doetinchem. Ik hield een toespraak toen
mijn politiek assistent me een briefje bracht. Mijn chauf
feur had op de radio gehoord dat Fortuyn was neergescho
ten en overleden. Het emotioneerde mij enorm, omdat ik
Het asielbeleid van minister Verdonk, waartegen geregeld
werd gedemonstreerd, heeft volgens Klaas de Vries tot 'he
meltergende situaties' geleid. „Het moet wel humaan zijn."
Fortuyn vrij goed kende. Of ik de moord op Fortuyn als
de zwartste bladzijde uit mijn loopbaan beschouw? Iets is
pas een zwarte bladzijde als je zelf echt een grote fout
hebt gemaakt. Ik ben ervan overtuigd dat we alles hebben
gedaan wat we konden. Er was gewoon geen zicht op de
ze moordenaar.
Het is lange tijd mode geweest nogal denigrerend over
Paars II te praten. Ik vind dat lachwekkend. Alleen al op
immaterieel gebied is het een belangrijk kabinet geweest.
De invoering van het homohuwelijk is zó'n enorme ver
worvenheid. Het betekende voor zo veel mensen een er
kenning van hun volwaardigheid. Door het CDA wordt
altijd gesproken over 'de puinhopen van Paars', maar die
kabinetten waren zoveel beter dan de kabinetten Balken
ende I, II en III. Kijk naar hoe het land er nu bijstaat, naar
de onderlinge verhoudingen en het respect voor elkaar.
Dat heeft echt geleden onder de toonzetting in het debat
over vreemdelingen. Fatsoen in een maatschappij bouw je
heel langzaam op, maar je breekt het zo snel weer af.
Ik maak me zorgen over hoe groepen mensen over één
kam worden geschoren. Hoe er over één miljoen moslims
wordt gepraat, alsof dat een totaal homogene groep zou
zijn. We hebben het toch ook niet over De Christenen?
De opmars van Geert Wilders vind ik uitermate zorgelijk.
Klaas de Vries
Geboren: op 28 april 1943 in Hoensbroek. Getrouwd,
drie zoons
1973-1988: Lid Tweede Kamer
1988-1996: Directeur Vereniging Nederlandse Gemeen
ten
1996-1998: Voorzitter Sociaal Economische Raad
1998-2000: Minister van Sociale Zaken en Werkgelegen
heid
2000-2002: Minister van Binnenlandse Zaken
2002-2006: Lid Tweede Kamer
2007-heden: Lid Eerste Kamer
Neem zijn pleidooi om de Koran te verbieden. Hij wil mil
joenen mensen het dierbaarste dat ze hebben afpakken.
Natuurlijk zijn er altijd mensen die het daar mee eens
zijn. Extremen, links of rechts, trekken altijd kiezers.
Of ik Wilders extreemrechts vind? Als je de Koran, een
boek dat door één miljard mensen wordt gelezen en aan
beden, wil verbieden, dan zit je in een andere categorie,
dat is grotesk. Dat Wilders het zo goed doet, komt ook
door een gebrek aan leiderschap in Den Haag. Wat dat be
treft zijn de grote partijen er slecht aan toe. Eigenlijk is al
leen Jan Marijnissen in de loop der jaren een stevige, be
trouwbare leider voor zijn eigen club geworden.
Mark Rutte gedraagt zich als een schichtige schoothond
van Verdonk. Ik acht hem best in staat een helder liberaal
standpunt te formuleren, maar soms denk ik ook: hij is
zichzelf niet. Neem nou dat debat over de dubbele natio
naliteiten. Dat de WD daar opeens een probleem over
maakte, is in strijd met haar liberale traditie. Waarom
doet Rutte dat dan? Omdat Wilders en Verdonk hem
daartoe dwingen.
Bij de PvdA zie je het ook. Bos begon de verkie
zingscampagne met de hypotheekrenteaftrek op
de agenda te zetten. Nu wordt daar in het regeer
akkoord met geen woord over gerept. Of neem
de Nederlandse bijdrage aan de oorlog in Irak. De PvdA
roept al jaren om een onderzoek naar de manier waarop
dat besluit tot stand kwam en dan geeft Bos het tijdens de
formatieonderhandelingen weg. Ik vind dat het Neder
landse volk recht heeft te weten hoe het kabinet tot zo'n
beslissing is gekomen.
Politici hebben een steeds grotere neiging hun standpun
ten aan te passen aan wat kiezers vinden. Ik denk dat het
onzekerheid is, electorale angst. Politiek is voor mij naar
mensen toegaan, met ze praten en dan uitleggen hoe je er
tegenaan kijkt. Bos was daar bij uitstek geschikt voor,
maar bij de laatste campagne is het te veel verzand in ad
viesgroepjes en intern gekwetter.
Ik betwijfel of Jan Pronk de ideale partijvoorzitter is. Dat
hij in 2002 meteen zijn zetel opgaf nadat hij in de Tweede
Kamer was gekozen, heeft me verbijsterd. Ik dacht: wat
zullen we nu meemaken? Net toen de partij hem nodig
had, heeft hij zich ervan losgemaakt en niets meer van
zich laten horen.
Ik ben het vaak eens met Pronk, maar hij is natuurlijk een
man van sterke opvattingen. Hij zal zich zodanig op de po
litieke agenda concentreren dat hij anderen binnen de par
tij, zeker Bos, in de problemen zal brengen. Ik vind dat
niet de taak van een voorzitter. Die moet zich bezighou
den met de vraag hoe de partij het beste functioneert en
niet de politiek leider uithangen. Maar dat past niet bij Jan
Pronk. Hij heeft zijn kans in 2002 laten lopen.
Sinds ik weg ben uit de Kamer heb ik me nog geen dag
verveeld. Ik heb al mijn spullen thuis in de studeerkamer
en op zolder gezet en heb nog geen tijd gehad ze te orde
nen. De Eerste Kamer slokt, als je het goed wil doen, veel
tijd op. Verder bekleed ik een aantal commissariaten en
doe ik andere dingen die ik leuk vind. Componeren bij
voorbeeld. Nou ja, zeg maar liedjes schrijven. In de loop
der jaren heb ik een aanzienlijk oeuvre aan kerst-, liefdes-
en cabaretliedjes opgebouwd. Nu moet ik nog iemand vin
den die ze gaat zingen.
In de zomer fiets ik veel met mijn vrouw en dan borrelen
er allerlei ideeën op. Meestal vallen tekstidee en melodie
samen. Dan zit ik wat te krabbelen en doe ik een avond
over vier regels. Sinds kort zit ik in het Goethe-trio met
een fantastische zanger en een pianist. We hebben een
programma gemaakt, waarbij ik verhalen van Goethe,
Schnitzler en Zweig voordraag, die worden omlijst door
prachtige muziek. Mensen waarderen het en ik kan daar
zelf ook van genieten. Nu houden we het vooral bij huis
kamerbijeenkomsten, maar ons doel is uiteraard een uit
verkocht Carré."
