van boven
het continent
PZC Woensdag 5 september 2007 21
Bijwerkingen zijn niet
zo boeiend voor artsen
Veel artsen zijn opmerkelijk wei
nig geïnteresseerd in de bijwerkin
gen van de medicijnen die ze voor
schrijven. Als patiënten bij hun
arts het vermoeden aankaarten
van bijwerkingen van de medicij
nen die zij gebruiken, zijn veel art
sen geneigd dit als 'ongegrond' te
verklaren. Artsen vragen boven
dien uit zichzelf nauwelijks naar
eventuele bijwerkingen. Dit stelt
B. Golomb (University of Califor
nia, San Diego) in het vakblad
Drug Safety na onderzoek onder
650 gebruikers van statines (choles
terolverlagende medicijnen).
Vierjaarlijkse screening
van prostaat is genoeg
Preventie is goed, maar al te veel
onderzoek maakt mensen node
loos ongerust. Zo is het niet nodig
iedere twee jaar op prostaatkanker
te screenen. Eens in de twee jaar
screenen, brengt namelijk niet
meer (agressieve) prostaattumoren
aan het licht dan eenmaal in de
vier jaar screenen. Dit constateert
M. Roobol (Erasmus MC Rotter
dam) in het Journal of the Natio
nal Cancer Institute, op grond van
gegevens van een groot Europees
onderzoek naar het nut van scree-
ning op prostaatkanker.
Hormonen eierstokken
beschermen het brein
Vrouwen bij wie voor de overgang
de eierstokken zijn verwijderd, lo
pen een twee- tot driemaal zo gro
te kans later de ziekte van Parkin
son of verwante bewegingsstoor
nissen te ontwikkelen en 50 pro
cent meer kans op dementie. Dit
constateert W. Rocca (Mayo Cli
nic, Rochester) in het blad Neuro
logy, na onderzoek bij ruim 4000
vrouwen. Het door de eierstokken
tijdens de vruchtbare periode aan
gemaakte oestrogeen heeft blijk
baar lang een beschermende wer
king op de hersenen, aldus Rocca.
uit Italië over het continent raas
de, tot in Noorwegen en IJsland
toe. Naar schatting eenderde tot
meer dan de helft van de inwo
ners van Europa verloor hierbij
het leven. Naar schatting waren
dat 20 tot 30 miljoen mensen.
Hele steden en dorpen raakten
ontvolkt en het sociale en econo
mische leven raakte zwaar ont
wricht. Mensen meden elkaar uit
vrees voor de ziekte, ouders lieten
zelfs hun kinderen in de steek en
omgekeerd. Een gebrek aan ar
beidskrachten veroorzaakte op
nieuw voedseltekorten, torenhoge
prijzen en hongersnoden.
Radeloos op zoek naar een 'schul
dige' koelde de bevolking zijn woe
de regelmatig op minderheden als
joden, moslims, leprozen en bede
laars. Anderen zagen de pest als
een straf van God. Zij probeerden
de ziekte uit te drijven door massa
le processies met zelfkastijding.
Het was niet de eerste, laat staan
de laatste keer dat de pest dood en
verderf zaaide. Halverwege de zes
de eeuw eiste de ziekte in het toen
malige Byzantijnse rijk naar schat
ting al 20 tot 25 miljoen slachtof
fers. Ook in de eeuwen na de
Zwarte Dood brak in Europa nog
regelmatig de pest uit, waarbij het
aantal slachtoffers echter steeds
minder werd.
Zieken werden opgevangen
in pesthuizen aan de rand
van de stad, waar zij wer
den 'behandeld' door pestdokters:
mannen gehuld in een jas en voor
zien van een snavelachtig masker
dat hen moest beschermen tegen
de ziekte.
In de zeventiende eeuw werd Am
sterdam nog enkele malen getrof
fen door pestepidemieën. Ze kost
ten onder anderen Rembrandts
maïtresse Hendrickje Stoffels in
1663 en zijn zoon Titus in 1668 het
leven. Hierna verdween de ziekte
uit Nederland. Ook in de rest van
Europa raakte de pest op de achter
grond, mogelijk als gevolg van toe
nemende weerstand onder de
overgebleven burgers. Al testte de
beruchte Unit 731 van het Japanse
leger tijdens de Tweede Wereldoor
log de pest als biologisch wapen
op Chinese burgers.
De laatste wereldwijde uitbraak
van pest vond plaats tussen 1855
en 1950. Vanuit China verplaatste
de ziekte zich via India en Zuide
lijk Afrika naar Amerika.
Het was deze pestepidemie die
voor het eerst wetenschappelijk in
zicht gaf inde ziekte. In 1894 iso
leerde de Zwitsers/Franse bacterio
loog Alexandre Yersin (1863-1943)
in een laboratorium in Hong Kong
de ziekteverwekker: de bacterie
die later naar zijn ontdekker Yersi
nia pestis is genoemd.
De Fransman Paul-Louis Simond
(1858-1947) bewees vier jaar later
dat beten van vlooien deze bacte
rie kunnen overbrengen van zwar
te ratten op mensen. Het verdrin
gen van de zwarte door de bruine
rat in Europa geldt daarom als een
andere verklaring voor het verdwij
nen van pest na de 17e eeuw.
De laatste jaren twijfelen sommige
wetenschappers er overigens aan
of de beruchte pestepidemie van
1347-1351 wel door Yersina pestis is
veroorzaakt. De enorme snelheid
waarmee de pest zich tijdens die
epidemie over Europa verspreidde
en de snelheid waarmee mensen
volgens de overlevering ten prooi
vielen aan de ziekte doen eerder
denken aan virusziekten als ebola,
stellen zij.
Tegenwoordig komt de pest soms
nog op beperkte schaal voor. Een
tijdige behandeling met antibioti
ca is dan afdoende.
Kat wordt ziek als het
baasje sigaretten rookt
Er worden steeds meet nadelige ef
fecten van (mee)roken bekend.
Niet alleen mensen ondervinden
gezondheidsschade van meeroken,
ook huisdieren lijden onder het
rookgedrag van hun baasjes. Zo
ontwikkelen katten van rokers
vaak mondkanker, honden long
en neuskanker en krijgen ook vo
gels longkanker als er in huis veel
gerookt wordt. Dit stelt dierenarts
C. MacAllister (Oklahoma State
University) op grond van een aan
tal recente studies over het effect
van sigarettenrook op dieren.
Kanker 'vermomt' zich
voor afweersysteem
Als kankercellen uitzaaien in het
lichaam, verstoppen zij zich voor -
het afweersysteem door zich te
omhullen met bloedplaatjes. Om
de bloedplaatjes aan de kankercel
te laten plakken, scheidt de kanker
cel het signaalmolecuul podoplani-
ne af, dat zich als een anker vast
hecht aan een eiwit (CLEC-2) op
de buitenkant van de bloedplaats-
jes. Aldus ontrafelt K. Suzuki-In-
oue (Universiteit Yamanashi) in
het vakblad Journal of Biochemi
cal Chemistry nieuwe details over
het uitzaaien van kankercellen.
zijn beter in staat goede theorieën
te verzinnen over de vraag waar
om iemand hen zou willen pes
ten. Jongeren missen die ervaring,
krijgen meer 'losse' waanideeën."
De onderzoekers menen dat bij de
ouderen met psychotische stoor
nissen, in tegenstelling tot de jon
geren, geen sprake is van erfelijke
aanleg. „Ouderen missen de geneti
sche kwetsbaarheid hiervoor. Daar
om is schizofrenie bij hen zo laat
ontstaan."
Nog een verschil. Jonge patiënten
met schizofrenie zijn hoofdzake
lijk mannen, terwijl in de senioren
categorie vrouwen ruim zijn verte
genwoordigd. Van der Werf: „Het
idee is dat het vrouwelijk hor
moon oestrogeen tegen het ont
wikkelen van een psychose be
schermt. Na de menopauze produ
ceren de eierstokken geen oestro
geen meer, waardoor die bescher
ming wegvalt. Dat verklaart niet al
les. Zoals de vraag waarom een
vrouw ruim na de menopauze als
nog waanideeën ontwikkelt."
normaal gesprek in staat."
Netty is sinds twee jaar in behan
deling bij de RIAGG en krijgt me
dicijnen. Die blijken haar wanen
echter niet te verjagen. Reden
waarom ze vaak de pillenpot laat
staan en de psychiater naar een an
der middel moet zoeken. Andere
therapie krijgt ze niet. Waarom
ook? Voor haar gevoel is niet zij
ziek, maar buurman Janssen.
Netty is een gefingeerde naam.
Info: Margriet van der Werf Vijver-
dal, Postbus 616, 6200 MD Maas
tricht, 043-3688659.
E-mail: psite@sp.unimaas.ni
Beantwoordt
een mevrouw
die plotsklaps
op middelbare
leeftijd met bo
men gaat praten,
niet aan het beeld
van een psychotische
patiënte? „Je hebt
mensen zonder
klachten, mensen
met klachten en men
sen die zich daar ergens
tussenin bevinden. Voor
die tussenvormen hante
ren psychiaters het begrip
schizotypie. Dan heb je
het over vreemde of excen
trieke denkbeelden, bijge
loof of magisch denken. Als je met
bomen praat, maar verder prima
functioneert, ben je niet ziek. Dat
is het verschil tussen gezondheid
en ziekte: de vraag is hoe je func
tioneert."
Over het algemeen is het verloop
van de stoornis bij 70-plussers gun
stiger dan bij 'oudere jongeren', ze
ker als ze be
handeld wor
den, bijvoor
beeld met pillen.
Kohier: „Ze kunnen
de draad weer oppakken. Doen
hun huishouden, halen hun bood
schappen en zijn tot een redelijk
