Na de verplichte figuren
ruimte voor improvisatie
EfcftflKï®EA. 5
David Bennent in
Die Blechtrommel
De Duitse regisseur Volker Schlöndorff
krijgt dit jaar de Lifetime Achievement
Award, de oeuvreprijs die Film by the Sea
voor de zesde keer uitreikt. Het festival, dat
zich nadrukkelijk richt op literatuur, eert
daarmee een vermaard cineast die zelfde
boekverfilming inmiddels heeft afgezworen.
door Rolf Bosboom
Verrast was hij, aange
naam verrast, toen hij
vernam dat het Vlissing-
se festival hem de oeuvre
prijs wilden uitreiken.
„Ik begreep het pas echt toen ik zag
dat Film by the Sea de relatie tussen
film en literatuur centraal stelt. Dat is
toch mijn verhaal geweest, de afgelo
pen veertig jaar. Ik vind het ook ple
zierig omdat ik nooit eerder mijn
films heb mogen presenteren op een
festival in Nederland, voor zover ik
me kan herinneren."
Schlöndorff (68) heeft even een wat
rustige periode. Hij zou aanvankelijk
in deze tijd Pope Jean regisseren, maar
voor dat project werd hij - bepaald
niet tot zijn verdriet - bedankt. Het
geeft hem de tijd om aan een boek
('een soort memoires') te werken.
Zijn naam is vooral verbonden met
het meesterwerk Die Blechtrommel
(1979), dat met zowel een Oscar als
de Gouden Palm werd bekroond.
„Voor mij is het ook nog steeds een
hoogtepunt, maar er zijn meer films
die me na aan het hart liggen, zoals
Der Fangschufi (1976) en mijn eerste
film, Der junge Törless (1966)."
Tot en met de jaren negentig maakte
hij vrijwel alleen boekverfilmingen.
„Het is nooit mijn opzet geweest,
maar veel van mijn films hebben de
tand des tijds doorstaan mede dankzij
de relatie met literatuur. In dat op
zicht is de literatuur heel goed voor
me geweest", zegt Schlöndorff. „Je
moet natuurlijk ook geluk hebben.
Death of a salesman (1985) is bijvoor
beeld vooral zo geslaagd doordat de
casting geweldig was, met Dustin
Hoffman en John Malkovich."
„Indertijd met Die Blechtrommel had
den we het geluk dat we voor de
hoofdrol David Bennent vonden. Dat
was uniek. Hij had precies de goede
leeftijd en lengte. Vijfjaar eerder of la
ter had ik die film niet kunnen ma
ken. David en ik zijn vrienden geble
ven. We hebben altijd het idee gehad
een sequel te maken, maar het is er
nooit van gekomen. Hij speelt nu wel
een van de hoofdrollen in mijn nieu
we film: Ulzhan."
Bij zijn keuze van te verfilmen boe
ken heeft Schlöndorff altijd zijn hart
gevolgd. „Er dient een directe band te
zijn tussen het boek en mij, aanslui
tend bij mijn levenservaring. Je hebt
die ervaring nodig om het boek echt
te laten resoneren in de film. Dat een
boek een meesterwerk is, volstaat
niet. Je moet als regisseur echt het ver
haal opnieuw uitvinden en voelen
wat de auteur heeft doorgemaakt
toen hij het schreef. Dat
kun je niet leren. Het
belangrijkste is om
goed te luisteren naar
wat er in jezelf omgaat."
Dat Film by the Sea behal
ve Die Blechtrommel ook de
Proust-verfilming Un amour
de Swann (1984) vertoont
noemt Schlöndorff'interes
sant'. „Die film is in we
zen een mislukking.
Toch houd ik van
Swann vanwege de me
dewerking van Je
remy Irons én om
dat het maken er
van zo'n bijzonde
re ervaring was.
Ik ben pas later
bij het project betrokken geraakt en
zag het wel als een uitdaging. Een
paar scènes vind ik nog altijd zeer ge
slaagd, maar het totale resultaat be
wijst voor mij dat het niet echt moge
lijk is om een Proust-film te maken.
Het is wel een van mijn films - net zo
als Michael Kohlhaas der Rebell - die
ik opnieuw zou willen doen, maar he
laas krijg je in dit vak maar één kans."
Of een boekverfilming geslaagd is,
kan uiteindelijk niet worden afgeme
ten aan het origineel. „Neem Othello
van Shakespeare. Dat is door Verdi
bewerkt tot een opera, maar je kunt
die twee niet met elkaar vergelijken.
Je kunt Verdi's opera beter leggen
naast zijn La Traviata of naast Pucci
ni. Je moet film met film vergelijken,
opera met opera, appels met appels
en peren met peren."
Zijn belangrijkste projecten van de af
gelopen jaren - zoals Der neunte Tag,
Strajk en Ulzhan - waren bewust niet
geënt op de literatuur. .„Misschien is
dat een kwestie van leeftijd. Ik ben in
elk geval meer geïnteresseerd geraakt
in eigentijdse verhalen, verhalen die
nog niet zijn verteld. Dat geeft je
meer vrijheid.
Het is net als bij het kunst
schaatsen: eerst doe je de ver
plichte figuren, daarna mag
je vrij dansen. Ik voel me
nu vrij om te improviseren.
Boekverfilmingen zijn
toch zwaar om te doen.
Het nadeel is dat ieder
een de film met het
k origineel kan verge
rs, lijken en kan na
gaan wat je an
ders hebt ge
daan. Dat zorgt
voor een be
hoorlijke druk.
Het voelt elke
keer weer als
of je een exa
men aflegt."
