Bleke levens,
kleine drama's
Spectrum v11
BIOGRAFIE
Hercules, een
heldenleven
PZC Zaterdag 25 augustus 2007
door Jaap Coedegebuure
illustratie Martien Bos
Behalve allerlei spectaculaire en voor veel
geld gemaakte kassuccessen, kent de Ame
rikaanse filmindustrie ook een veel min
der opvallend, maar mij zeer dierbaar gen
re. Het handelt over de voor- en tegen
spoed van doodgewone mensen, die dromen van
een, vooral in materieel opzicht, beter bestaan, maar
er niet in slagen hun lot te verbeteren.
Toch vervallen deze anti-helden en heldinnen nooit
tot wanhoop; ze leveren zich hooguit over aan een
gedempte melancholie, in de overtuiging dat het le
ven het hoe dan ook waard is om geleefd te worden.
Onvergetelijke hoogtepunten zijn wat mij betreft Mid
night Cowboy, Fat City en Alice Doesn't Live Here Anymore.
Geert van der Kolk, de Nederlandse schrijver die zich blij
vend in Amerika heeft gevestigd, bundelde in De gekken
van Tenakee negen verhalen die qua onderwerp en stem
ming aansluiten bij het type film dat ik bedoel. Een goed
voorbeeld biedt het openingsverhaal, 'In de gemeente
Claiborne'. We maken er kennis met Katherine, een
vrouw van middelbare leeftijd die al twintig jaar geschei
den is, een piepklein flatje bewoont en zich in leven pro
beert te houden met advertentie-acquisitie en telemarke
ting. Met haar grote mond en resolute manier van doen
komt ze veel flinker over dan ze is. En voor zover ze nog
compensatie nodig heeft, zoekt ze die in de drank, een ge
woonte die ze uit alle macht probeert te verbergen, maar
die haar tenslotte toch fataal wordt.
Katherine's tegenspeler Gerald past perfect in deze set
ting. Deze weduwnaar zit al zo dicht tegen zijn pensioen
aan, dat hij de ambitie en de energie mist om het door
hem beheerde jachthaventje een door Katherine gesugge
reerde facelift te geven. Het zou hem liever zijn dat hij en
zij nog iets moois van hun gezamenlijke levens zouden
maken, zelfs nu hij zich in dat voornemen gedwars
boomd ziet door haar idee dat één nachtje blijven slapen
niet als de vanzelfsprekende opstap naar een vaste relatie
moet worden gezien.
Van der Kolk weet deze bleke levens met hun
kleine drama's op een onnadrukkelijke, haast
laconieke manier uit te lichten en profiel te ge
ven. Zijn personages typeren zichzelf met hun
woorden en daden, en wat zijn eigen inbreng be
treft, houdt hij het bij een paar ironische terzij
des. De beperkingen die hij zichzelf oplegt, zijn uiterst
doeltreffend. Deze schrijver zoekt het niet in overdonde
rende effecten of aangrijpende gebeurtenissen, maar laat
die opzettelijk weg, als hij ze al niet vermijdt.
De verhalen zijn momentopnamen, ze spelen zich af bin-
COtW
nen een tijdspanne van een paar dagen, soms
zelfs binnen een paar uur. Qua handeling omvat
ten ze niet meer dan een enkele anekdote. Over
een premiejager die niet afbetaalde auto's op
spoort en invordert, over een vrouw die de be
grafenis van een voormalig vriendje bezoekt en
een neef en nicht onbedaarlijke lachstuipen be
zorgt, en over de hilarische pogingen van een
steuntrekkende sjacheraar om een medebewoon
ster van het door hem bewoonde achenebbisjhotel in
zijn bed te krijgen.
Met beperkte middelen schetst Van der Kolk
in een paar trekken portretten die je bij
blijven. Prachtig zijn de gesprekken tus
sen de premiejager en een flirterige film
diva wier houdbaarheidsdatum al lang verstreken is.
Net als de dialogen van een stel boksers die op zoek
zijn naar roem en geld.
Het titelverhaal van de bundel springt er om een
paar redenen uit. Het is maar liefst vijftig pagi
na's lang en lijkt autobiografisch. De ik-figuur
beschrijft hoe hij enige tijd als seizoenarbeider in
de visindustrie van Alaska heeft gewerkt en wie
daarbij zoal zijn pad hebben gekruist. In dit geval is
er van toespitsing op een dramatische climax of van uit
werking van een anekdote geen sprake. Het verhaal 'De
gekken van Tenakee' doet zich voor als een aaneenschake
ling van beelden, plaatjes haast, ingekleurd met de stem
ming die past bij het beschreven moment.
Naarmate de verteller verder naar het noorden trekt en in
de ban komt van de mateloze leegte en stilte van het pool
landschap, neigt die stemming al meer en meer naar ont
hechting en lijken de zonderlingen die hij tegenkomt te
veranderen in asceten en mystici op weg naar verlichting
en versterving.
Van lieverlede hoeft hij dan zelf ook niets meer. 'Ik was
niet op zoek naar een verhaal. Ik wilde alleen mijn zintui
gen scherp slijpen en de wereld om mij heen zo intens
mogelijk ervaren.'
Eén eigenschap van dit even mooie als bescheiden boek
heb ik nog niet genoemd: de humor. Die varieert van inge
houden tot hilarisch, al wordt ook hier niet gemikt op het
effect. Maar de dialogen en scènes zijn vaak zo komisch,
dat je er wat voor geven zou om ze verfilmd te zien. Waar
mee we terug zijn bij het begin van dit stukje.
Geert van
der Kolk
Geert van der Kolk: De gekken van Tenakee. Amerikaanse ver
halen. Uitgave Nieuw Amsterdam. 190 blz. 16,50 euro.
door Hetty van Rooij
Alistair Blanshard.
Vertaling Jacqueline
Godfried.
Uitgeverij Mets en
Schilt
208 pag., 19,90 euro
Wie was Hercules? En waarom
is een krachtpatser uit de klas
sieke mythologie, met een re
putatie als dronkaard, ver
krachter en moordenaar, uit
gegroeid tot een held in de Westerse cultuur?
Het is geen vraag om wakker van te liggen, maar
het is wel stof voor een boek. Voor een heel aar
dig boek zelfs.
De Amerikaanse historicus Alastair Blanshard
heeft zijn studie over Hercules in de vorm van
een biografie gegoten. Zijn verhaal loopt van de
dramatische geboorte van de held in het Griekse
Thebe (in de wieg wurgde Hercules al twee slan
gen) tot zijn vernedering en zijn verschrikkelijke
dood op de berg Oeta.
Het is een geestige en lichtvoetige studie, al is
het wel jammer dat de doorwrochte wetenschap
pelijke schrijfstijl van Blanshard wat afbreuk
doet aan de leesbaarheid. Voor iemand zonder
klassieke scholing is de opeenstapeling van na
men en verwijzingen wel een beetje veel van het
goede.
Eeuwenlang hebben kunstenaars het leven en
het mooie lichaam van Hercules als onderwerp
onder de loep genomen. Aan de hand van kunst
werken, variërend van muurschilderingen in
Pompéi tot schilderijen van Rubens en een spot
prent uit de Amerikaanse Burgeroorlog, toont
Blanshard aan waarom de Westerse wereld al zo
lang gefascineerd is door Hercules: hij geldt als
het voorbeeld voor onoverwinnelijkheid en man
nelijke viriliteit.
In de oudheid was zijn gespierde torso een ge
liefd thema voor beeldhouwers. In de jaren vijf
tig van de vorige eeuw bereikte de held de bio
scoop en verscheen de acteur Steve Reeves als
Hercules op metershoge reclameborden. Sinds
dien is er aan het mannelijke ideaalbeeld nog het
een en ander geknutseld. „In de laatste decennia
van de negentiende eeuw kruisten ideeën over
gezondheid en openbare hygiëne met die van de
klassieke esthetica en brachten een nieuw ideaal
lichaam voort.
Zo ontstond de 'Moderoe Hercules'. „De kinde
ren van Hercules zijn nog steeds onder onder
ons", constateert de schrijver. De bezitters van
de gebruinde, gespierde lijven aan de stranden
verspreid over de hele wereld, zijn zich waar
schijnlijk alleen niet bewust van hun afstam
ming.
