Boeken
Onweerstaanbare rakker
H
Op zoek naar kindermoordenaar Mandela had beter verdiend
BOEKEN KORT
MICHAEL
COLLINS
18 Donderdag 23 augustus 2007 PZC
Vrouw, die voor de doden klepten.' De fratsen
maker verandert bij De Coster vanaf dat mo
ment daadwerkelijk in een vrijheidsstrijder. Hij
groeit in de volksopstand van de Nederlanden
tegen de Spanjaarden uit tot 'de grote Geus' die
bovendien is gezegend met een onverwoest
baar geloof in een betere wereld. Zoals Don
Quichot wordt bijgestaan door zijn knecht San-
cho Panza, zo wordt Uilenspiegel op zijn pad
vergezeld door zijn zachtaardige makker Lam
me (Goedzak) en verkeert hij met zijn lief Ne-
le.
De Coster stierf arm als een kerkmuis.
Zijn Uilenspiegel werd de belichaming
van 'de geest van Vlaanderen', diens ge
liefde Nele het 'hart van moeder Vlaanderen'.
Wijlen Theun de Vries, bekend van romans als
Rembrandt en Het meisje met het rode haar was
een liefhebber van De Costers boek. De Vries
maakte halverwege de vorige eeuw een nog al
tijd toegankelijke vertaling van het boek.
Tijl Uilenspiegel is een satirisch meesterstuk
met meeslepende verhalen vol ernst en luim,
diepzinnigheid zonder zwaarwichtigheid, vilei
ne, speelse spotlust en onvergetelijke karakters,
gevat in beeldrijk proza dat ook de hedendaag
se lezer zal bekoren. Van toegevoegde waarde
zijn de zwart-wit tekeningen van Peter van
Hugten: sprekende illustraties bij de avonturen
van de Vlaamse held.
Charles De Coster: Tijl Uilenspiegel. Vertaald uit
het Frans door Theun de Vries. Met tekeningen van
Peter van Hugten. Uitgeverij Voltaire, 539 pagina's.
39,90 euro.
FAMILIEKRONIEK De opkomst
en ondergang van een Zagrebse
aristocratische familie valt te le
zen in een zojuist in Nederland
se vertaling uitgekomen klassie
ker van de Oost-Europese litera
tuur: De Glembays van de Kroati
sche schrijver Miroslav Krlezan
(1892-1981). Aan het einde van
de achttiende eeuw berooft en
vermoordt de stamvader van de
Glembays een handelsreiziger
en legt zo het fundament voor
het familiekapitaal. Ruim een
eeuw daarna dansen diens naza
ten tussen de puinhopen van
het Habsburgse keizerrijk.
ryi Miroslav Krleza - De Glembays,
De Bezige Bij, 22,50 euro
FILOSOOF Een bijzondere eerste
ling is de roman De verdwijning
van Thomas Lucas van de Britse
Scarlett Thomas (1972) die deze
week verschijnt bij uitgeverij Q_
(onderdeel van Querido). De
studente Ariel Manto is gefasci
neerd door het werk van de ob
scure negentiende-eeuwse filo
soof Thomas Lucas. In haar ver
zameling ontbreekt een van zijn
boeken. Als Ariel dit boek bij
toeval in haar bezit krijgt, weet
ze niet of ze het durft te lezen:
het verhaal gaat dat er een vloek
op rust. Iedereen die het leest,
zal hetzelfde lot ondergaan als
de auteur, die spoorloos ver
dween.
[F1 Scarlett Thomas - De verdwijning
van Thomas Lucas, Q, 19,95 euro
JURIDISCHE THRILLER Met eni
ge regelmaat duiken concurren
ten op voor de uitvinders van
de zogeheten legal thriller, John
Grisham en Scott Turow. Op
het eerste gezicht lijkt William
Lashner een aanwinst voor dit
subgenre. Maar diens debuut De
verliezers zakt na een pagina of
honderd een beetje in. Het ver
haal begint sterk dankzij de sar
castische toon die de hoofdper
soon, de advocaat Victor Carl,
aanslaat wanneer hij begint te
vertellen. Maar Lashner slaagt er
niet in de vaart erin te houden.
William Lashner - De verliezers,
A. W. Bruna, 19,95 euro
Michael Collins - Het ge-
heime leven van E. Robert
Pendleton (vertaling
Wim Scherpenisse),
Anthos, 19,95 euro.
MET f.CHEIMELEVEN VAN
N ROlltRI 1'CfcDLEtON'
ÉglL I -r
door Fred Monsma
oe ingenieus kan een
plot in elkaar steken?
Dat is wat het meeste
opvalt aan Het geheime leven
van E. Robert Pendleton. Mi
chael Collins beschrijft hierin
op meeslepende wijze de ge
schiedenis van een ooit veel
belovende auteur. Diep teleur
gesteld slijt die zijn dagen nu
als docent Engels aan een uni
versiteit. Hij wordt op hard
handige wijze met zijn falen
geconfronteerd wanneer zijn
beste vriend - wel uitgegroeid
tot bestsellerauteur - wordt
uitgenodigd voor een gastcol
lege. AI snel blijkt dat Pendle
ton de confrontatie met zijn
eigen mislukking niet aan
kan. Hij poogt zelfmoord te
plegen, krijgt hierbij een zwa
re beroerte en is vervolgens
aangewezen op verzorging
van de door hem tot zijn erf
genaam aangewezen studen
te. Zij is bezig te promoveren
op een proefschrift over de
door haar geadoreerde Pendle
ton. Bij een speurtocht door
diens huis ontdekt ze in de
kelder een doos vol exempla
ren van een volstrekt onbe
kend gebleven roman. Hierin
beschrijft Pendleton de gru
welijke moord op een ont
voerd 13-jarig meisje. Een
ding valt op: het boek is ver
schenen voordat haar stoffelij
ke overschot werd terugge
vonden. Is Pendleton een
nooit betrapte kindermoor
denaar? Die prangende vraag
maakt Het geheime leven van
E. Robert Pendelton tot een in
trigerend verhaal. Waarbij
Collins het nog wat aankleedt
door een politieman van een
zogeheten cold case-eenheid
via een anoniem opgestuurd
casettebandje met een tip
over de moord van ruim tien
jaar daarvoor op de zaak te
zetten.
James Gregory - Good
bye Bafana.
(Vertaling Ernst
Carree.) Uitgeverij Terra
Lannoo. 336 pag.
19,95 euro.
GOOI) CV E
BA ION A
door Aly Knol
Nee, met het verhaal is
helemaal niets mis.
De blanke Zuid-Afri
kaanse jongen James Gregory
groeit op met de zwarte jon
gen Bafana, die hij als zijn eni
ge echte vriendje beschouwt.
Bijna toevallig wordt de een
maal volwassen James gevan
genisbewaker.
James Gregory wordt op Rob
beneiland gestationeerd, .waar
hij meteen de zwaarste klus
krijgt. Hij moet de 'poqos' be
waken en hun brieven, ver
stuurd of ontvangen, censure
ren. Met één van die 'poqos'
ontwikkelt James een bijzon
dere band: ANC-leider en late
re Zuid-Afrikaanse president
Nelson Mandela.
Door de meer dan twintig ja
ren heen, die ze met elkaar
zullen doorbrengen in ver
schillende gevangenissen, ont
staat er tussen de wijze Man
dela en de aanvankelijk nogal
rechtse James een groot we
derzijds respect, om niet te
zeggen liefde, ze krijgen een
soort vader-zoonverhouding.
James leert wat het ANC wer
kelijk wil en wordt het daar
honderd procent mee eens.
Nee, met het verhaal is niets
mis. Het ontroert op vele mo
menten. Maar wat is er dan
mis met Goodbye Bafana dat
James Gregory - hij is inmid
dels overleden - over zijn le
ven met Nelson Mandela
schreef en dat nu in het Ne
derlands is verschenen? Het
boek is kennelijk slordig en in
grote haast vertaald en geredi
geerd, ongetwijfeld met het
oog op de première van de
film Goodbye Bafana in ons
land op 6 september. Jammer
van zo'n mooi verhaal, en
dan schijnt de film ook nog
eens tegen te vallen. James
Gregory en Nelson Mandela
hadden beter verdiend.
Van alle hervertellingen en bewerkin
gen van Tijl Uilenspiegel is De Costers
La légende d'Ulenspiegel uit 1867 de be
kendste. Maar zoals het met meer
scheppers van helden gaat, is De Coster zo
goed als vergeten. Zijn Vlaamse held leeft ech
ter voort. Volgens sommige Nederlandse histo
rici had hij zelfs een typisch Nederlands
(volks)karakter. Dat wekt verbazing bij wie De
Costers bewerking leest die in alles een Vlaam
se geest ademt, ondanks de Franse taal waarin
het boek is geschreven.
Charles De Coster baseerde zijn Tijl Uilenspie
gel op een Duits volksboek uit 1515 dat terug
voert op veertiende-eeuwse verhalen. De legen
de van Uilenspiegel verspreidde zich indertijd
snel over West-Europa. Velen voelden zich aan
gesproken door de avonturen van de onverzet
telijke Uilenspiegel. Vreemd is dat niet. De rak
ker houdt als een nar de zondige en zelfzuchti
ge mens met zijn ondeugden en zwakheden
een groteske (lach)spiegel voor. Hij doet zijn
naam alle eer aan, die vrij vertaald neerkomt
op 'je kunt me de kont afvegen'. De levenslusti
ge Uilenspiegel is geslepen en sluw, maar in de
kern een goedhartige schelm.
De Coster veranderde de vagebond in een zes-
tiende-eeuwse vrijheidslievende volksheld
en grappen- en grollenmaker die in het
West-Vlaamse Damme werd geboren. In
die tijd is in de Nederlanden het protes
tantisme in opkomst. De Spaanse in
quisitie rekent echter onbarmhartig
af met niet-katholieken. De Coster
plaatst Uilenspiegel tegenover de
Spaanse koning Filips II. Hij
maakt van hen
tijdgenoten die in
alles eikaars tegen
polen zijn. 'Ter
wijl de ondeugende
zoon van de kolenbran
der in snaakse streken op
groeide, kwijnde de droevige
spruit van de grote keizer in magere
zwaarmoedigheid', schrijft De Coster
trefzeker.
Uilenspiegels strijd tegen Filips II begint als
uit diens naam zijn eerzame vader Claes de ko
lenbrander op de brandstapel eindigt. De Cos-
ter beschrijft het tribunaal, het vonnis en de te
rechtstelling gedetailleerd in krachtige scènes:
'Men hoorde geen ander gerucht dan de stem
van Claes die bad, het knetteren van het hout,
het grommen der mannen, het huilen der vrou
wen en de woorden van (de door foltering
waanzinnig geworden vroedvrouw) Kathelijne:
'Neem het vuur weg, maak een gat, de ziel wil
eruit', en de klokken van de Onze Lieve
ledereen kent de schelm Tijl
Uilenspiegel, maar weinigen hebben de
avonturen van de onverbeterlijke
schavuit ook daadwerkelijk gelezen.
Het verzuim kan nu worden
goedgemaakt.
door Nico de Boer
wÊÈËÊÊUËSBm
