Slechts één beuk o\
1 O Dinsdag 7 augustus 2007 PZC
Grote bosbranden komen al
decennia niet meer voor in
Nederland. In Europa was
juli echter een recordmaand.
De branden hebben grote
gevolgen voor het milieu en
de economische schade is
vaak groot. Maar een goede
brand heeft ook z'n
voordelen.
door Harry Havekes, Niek Opten en
Joost de Poel
Brandhaarden
t- Zuid-Europa is het gebied in
Europa dat veruit het meest
wordt geteisterd door bosbran
den. In de recente geschiede
nis was 1985 een rampjaar,
toen 983.000 hectare aan bos
werd verwoest. Op de tweede
plaats staat 1989, met
766.000 hectare. Ter vergelij
king: vorig jaar ging 358.500
hectare in vlammen op.
De ergste branden in Neder
land:
1976: 400 hectare van de Ko-
ningsheide bij Arnhem, de
grootste bosbrand uit de recen
te geschiedenis. Het was een
recordjaar: 400 branden leg
den 2.500 hectare in de as.
1995: 80 hectare bij Kootwijk.
2006: 100 hectare bij Uddel.
Voor een brand zijn drie din
gen nodig: brandstof, zuurstof
en een voldoende hoge tempe
ratuur. In een bos is genoeg
brandstof in de vorm van bo
men, struiken en afgevallen do
de takken. Zuurstof is er sowie
so, extra zuurstof kan mogelijk
aangezogen worden door het
ontstaan van thermiek, maar
gewoon een harde wind is ook
al meer dan genoeg.
Bosbranden kunnen op verschil
lende manieren ontstaan: blik
seminslag, brandstichting, on
voorzichtigheid met barbecue
of sigaret, het door de wind te
gen elkaar wrijven van dode
takken of doordat weggegooi
de flessen als lens werken.
De kans op een bosbrand daalt
naarmate het bos ouder is. In
Nederland neemt het risico ver
der af omdat er meer loofbo
men geplant worden. Die bran
den minder goed dan naaldbo
men.
In de landen rond de Middel
landse Zee is de kans op bos
branden gegroeid. Door een te
kort aan neerslag in de winter
verdroogt het gebied en is het
extra kwetsbaar als het voor
jaar warm is. De lokale winden
(sirocco, föhn, mistral) kunnen
een klein vuur snel aanwakker-
ren.
Afgebrand bos in hectare 1980-2004
In de brand,
De ene bosbrand is de
andere niet. Op de Ca-
narische Eilanden vie
len vorige week grote
delen kwetsbaar oer
bos ten prooi aan de vlammen. Er
gingen bomen in rook op die ner
gens anders op de wereld groeien.
De oerbossen in een land als Rus
land daarentegen blijven al duizen
den jaren in stand dankzij brandjes
die op natuurlijke wijze ontstaan
en weer doven; hierdoor krijgen
jonge bomen de kans zich te ont
wikkelen.
Vorige maand woedden er in Euro
pa meer bosbranden dan ooit. In to
taal is dit jaar tot dusver al 337.600
hectare bos volledig in de as gelegd,
in heel 2006 was dat in het hele jaar
358.500 hectare. Dat is te danken
aan de extreme weersomstandighe
den in Oost-en Zuid-Europa. „Ho
ge temperaturen, weinig neerslag
en straffe winden", aldus Paulo Bar-
bosa van het Europese Bosbrand In
formatiesysteem. Dit instituut
houdt in opdracht van de Europese
Unie de bossen in de gaten en pro
duceert onder andere risicokaarten.
Opvallend is dat de afgelopen maan
den zich grote branden voordeden
in landen die daar meestal weinig
last van hebben, zoals Bulgarije en
de Balkanlanden. „Daar duurt het
blussen langer omdat ze weinig er
varing hebben om met zulke grote
branden om te gaan", weet Barbo-
sa.
Rondom de Middellandse Zee doen
zich elke zomer omvangrijke bran
den voor. Het eerste vlammetje ont
staat meestal dankzij menselijk han
delen. „Jaarlijks woeden gemiddeld
15.000 bosbranden in Europa. Bij
90 tot 95 procent van de branden, is
de mens aanstichter", zegt Barbosa.
Zo zijn boeren in landen als Spanje
en Frankrijk van oudsher gewend
om weiden in brand te steken, zo
dat er weer verse grassen gaan
groeien voor hun vee. „De open ge
bieden groeien echter steeds meer
dicht. Brand kan daardoor makke
lijk overslaan", zegt Gert-Jan Na-
buurs. Hij is senior-onderzoeker Eu
ropees bos bij het Wageningse ken
nisinstituut Alterra. Hij wijst ook
op veranderingen bij het bosbe
heer, die ook in de mediterrane lan
den zijn ingevoerd. Zo worden afge
storven bomen meestal niet meer
afgevoerd, omdat oud hout een be
langrijke rol heeft binnen het eco
systeem van een bos. Maar dat dro
ge hout brandt erg goed. „Het is
aan de eigenaar om de keuze te ma-
infographic: JvK bron: Europese Commissie
De natuurliefhebbende wan
delaars en fietsers die zich
anno 2007 ontspannen op
de Koningsheide bij Arnhem staan
er nog nauwelijks bij stil. Toch
woedde op deze rustgevende plek
in 1976 een bosbrand die sindsdien
zijn gelijke in Nederland niet meer
heeft gevonden. De oorzaak is nooit
met zekerheid vastgesteld.
„In het begin zei ik nog tegen mijn
collega: 'ach, een bosbrandje', maar
al snel was duidelijk dat het om een
heel grote brand ging", haalt Theo
Spaan die fatale zevende juli in ge
dachten terug. De Didammer was
destijds bosarbeider. „Je zag overal
rook. Angstaanjagend. Het was
maar goed dat ik de weg wist in het
gebied, anders had ik echt een pro
bleem gehad."
Vlammen bereikten hoogtes tot
veertig meter. Brandweer rukte met
groot materieel uit en kreeg later
hulp van 600 militairen.
Directeur Antoon van Hooff van
Burgers' Zoo had een geweer klaar
liggen voor het geval omvallende bo
men de kooien zouden forceren en
leeuwen de vrije doortocht zouden
verschaffen. De dierentuin bleef ge
spaard, maar verderop ging 400 hec-
