De laatste meesterfilmer Zweden hangt vlag halfstok Steen van Rosetta ligt gevoelig tussen Groot-Brittannië en Egypte PZC Dinsdag 31 juli 2007 7 LONDEN - „Hij is eigenlijk geen schoonheid en toch trekt hij jaar lijks 4,5 miljoen bezoekers", om schrijft conservator Richard Parkin son de Steen van Rosetta fa het Bri tish Museum. De Egyptische rege ring heeft gevraagd de steen in 2012 voor drie maanden te mogen lenen. Een gevoelige zaak omdat het opnieuw de vraag oproept waar het pronkstuk eigenlijk thuishoort: in Egypte waar het in 1799 door het leger van Napoleon bij Rosetta werd gevonden, of in Groot-Brittannië dat het twee jaar later in beslag nam toen het de Fransen in Egypte ver sloeg. Denkt Parkinson dat Caïro het erfstuk ooit weer zou opgeven als men er beslag op weet te leg gen? „Daar valt niet over te specule ren. Wel weet ik dat de Brits-Egypti sche relatie veel warmer is dan veel media doen geloven. De steen staat sinds 1802 met formele toestem ming van Frankrijk en Egypte in het British Museum." De Steen van Ro setta is bijzonder, omdat hij drie schriften bevat: Grieks, demotisch en hiërogliefen. Daarmee vormde hij de sleutel tot het ontcijferen van de Egyptische hiëroglyfen. foto Edmond Terakopian/GPD Ingmar Bergman was stellig de somberste en minst toe gankelijke van het wereldbe- faamde drietal Bergman, Fel- lini en Kurosawa. De gisteren op 89-jarige leef tijd overleden Zweed Ing mar Bergman behoorde tot dat handjevol naoorlogse cineas ten wier reputatie al meer dan een halve eeuw onaantastbaar is. Al leen de Italiaan Fellini en de Japan ner Kurosawa, die eveneens in de jaren vijftig hun doorbraak maak ten, verwierven een vergelijkbare wereldfaam als meesterfilmers. Zij wisten in ultieme onafhankelijk heid met elk van hun werkstuk ken een hoogst persoonlijke the matiek uit te drukken in een al even onvervreemdbare eigen film taal. Maar Bergman was stellig de somberste en minst toegankelijke van het drietal. Dat had alles met zijn afkomst te maken. Ernst Ingmar Bergman werd gebo ren in Uppsala, op 14 juli 1918, als zoon van een Lutherse dominee die het bracht tot hofpredikant van het Zweedse koningshuis. Zo als hij 25 jaar geleden illustreerde in zijn sterk autobiografische film Fanny en Alexander, kreeg de jonge Bergman een strenge opvoeding en viel er alleen rond Kerstmis, in de schoot van een zeer omvangrij ke familie, enige vreugde te bele ven. Dat waren evenwel tevens de momenten waarop hij als jongetje de aandacht op zich wist te vesti gen met een poppentheater, waar voor hij al complete stukken ont wierp. Hij kon ermee wegvluch ten uit een al te gedisciplineerde en kale wereld en het bepaalde de richting waarin hij zich verder zou ontwikkelen. Als student kunst en literatuur ging hij zich vanuit de Universiteit van Stockholm met toneel bezig houden, raakte steeds meer bedre ven als dramaturg en werd in de vroege jaren veertig in het filmvak NECROLOGIE Ingmar Bergman 1918-2007 door Pieter van Lierop getrokken via opdrachten om scripts van anderen te herschrij ven. Zijn eerste oorspronkelijke script werd in 1944 verfilmd door de destijds vermaarde Alf Sjöberg, die er onder de titel Hers (Tor ment) een internationaal succes aan over hield. De slotscène had Bergman zelf mogen regisseren. Een jaar later maakte hij zijn eer ste eigen film, Kris (Crisis) die evenwel weinig indruk maakte. Een zestigtal producties volgde daarna, maar sinds 1982 zijn dat en kel nog kleinschalige tv-producties geweest. De laatste, Sarabande, da teerde van 2003. Gedurende zijn carrière heeft Ing mar Bergman ook ruim 125 toneel voorstellingen geregisseerd. De meester zelfheeft het heel lang vol gehouden om te beweren dat hij getrouwd was met 'theater' en daarnaast 'cinema' beschouwde als zijn maïtresse. Pas ergens in de ja ren zeventig ging hij ertoe over om maar ruiterlijk toe te geven een bigamist te zijn. Feit is wel dat het toneel zijn eerste liefde was en dat hij daarmee in Zweden lang en breed een grote reputatie had op gebouwd, toen zijn eerste films nog amper de aandacht trokken. Op 26-jarige leeftijd werd hij in 1944 aangesteld als zakelijk en ar tistiek leider van de gemeentelijke schouwburg in Helsingborg, maar hij had toen in kleine theaters in Stockholm al een dertigtal produc ties geregisseerd. Zijn glorietijd bij het toneel beleefde hij tussen 1953 en 1957 in Malmö waar hij onder anderen Strindberg, Molière, Ib sen, Goethe, Pirandello en Tennes see Williams op de planken bracht in luisterrijke uitvoeringen, waar op in zijn vaderland nog steeds wordt teruggekeken als de gouden tijd van het moderne Zweedse theater. Hij ensceneerde een Faust met Max von Sydow in de hoofd rol en ontwikkelde intense werkre laties met Gunnel Lindblom, Er- land Josephson, Bibi Andersson en Harriet Andersson, die tevens de films gingen bevolken waarmee hij in diezelfde tijd furore begon te maken. De lichtvoetige zedensatire Glim lach Van Een Zomernacht (1955) was de eerste film waarmee hij in ternationaal de aandacht trok. Maar Bergman veroverde pas echt de wereld toen hij ruim baan ging geven aan zijn zwartste zielenroer selen in de bijna ondraaglijk pessi mistische filmdrama's die hij ver volgens in hoog tempo afleverde: Het Zevende Zegel (1957) en De Maagdenbron (1959) waren twee in de middeleeuwen gesitueerde, zwaar allegorische drama's, waarin de Zweedse cineast het ging heb ben over angst voor de dood, macht en onmacht en ernstige twijfels over het bestaan van God. De eerste film leverde hem de Spe ciale Jury-Prijs op in Cannes, de tweede zijn eerste Oscar. Met de superieure cameraman Sven Nykvist als briljante bondge noot bouwde Bergman intussen aan een oeuvre dat werd voortge zet met meesterwerken als Wilde Aardbeien (1957, Gouden Beer van Berlijn), Als In Een Donkere Spiegel (i960, Oscar), De Avondmaalsgas- ten (1961), De Grote Stilte (1962), Het Uur Van de Wolf (1966), Schaamte (1967) en Het Ritueel (1967). Allemaal films (in zwart-wit) die onder deze vertaal de titels diepe indruk hebben ge maakt op ook het gretige publiek van de art-bioscopen in Nederland en die ondanks hun loodzware on derwerpen juichende kritieken kre gen. Want Bergman was een ci neast die geobsedeerd werd door zaken als misdaad en straf, mense lijke wreedheid en onvermogen om nog richting te vinden in een wereld waaruit God zich heeft te ruggetrokken. Het werden van lieverlee steeds in tiemere films - over dominees die niet meer geloven, psychiaters die gek worden, kunstenaars die ster ven aan kanker - zwaar steunend op dialogen met een direct filosofi sche strekking en het uiterste ver gend van de door Bergman zelf ge knede acteurs van wie de uit Noor wegen afkomstige Liv Ullmann ge durende de jaren zestig een domi nante plaats ging innemen, ook in Bergmans persoonlijke leven. Met zijn films van de jaren zeven tig verwierf Bergman zich een bij zondere reputatie als analist van moeizame menselijke relaties (Scè nes Van Een Huwelijk, 1972) en be genadigd doorvorser van de vrou wenziel. Hij ontwierp schitte rende rollen voor zijn actrices, zo als voor Harriet Anderson, Kari Sylwan, Ingrid Thulin en Liv Ull mann in het sterfhuis van Cries And Whispers (1971) en voor Liv Ul lmann en de doodzieke Ingrid Bergman in Herfstsonate (1977). Maar de kunstenaar had er wel de nodige stormen in zijn privéleven voor moeten getroosten om zich die deskundigheid eigen te maken. Vier huwelijken liepen op een scheiding uit, een vijfde maakte hem weduwnaar. Tussendoor kon den talloze actrices rekenen op meer dan louter professionele be langstelling. Ullmann was nooit met hem getrouwd, maar zij leef de wel zes jaar met hem samen en heeft een dochter van hem. Het to tale aantal door Bergman her en der verwekte kinderen wordt voor zichtig geschat op acht. Ingmar Bergman sterft in zijn huis op het eiland Farö. door onze correspondent Windy Kester STOCKHOLM - „Ingmar Bergman was voor velen absoluut de groot ste. Zijn werk is onsterfelijk", sprak de Zweedse premier Fre- derik Reinfeldt gisteren meteen na dat bekend was geworden dat regis seur Bergman op 89-jarige leeftijd was overleden. De wereldberoem de filmmaker stierf in zijn huis op het eiland Farö in de Oostzee. Op veel plaatsen in Zweden is de vlag halfstok gehangen. Veel thea ters en filmhuizen hebben een hoekje ingericht met foto's, kaar sen en condoleanceregisters. De Zweedse televisie zendt de hele dag extra journaals uit en herhaalt deze week een deel van Bergmans oeuvre. Musea hebben al laten we ten als eerbetoon speciale tentoon stellingen in te richten. „Wij wisten dat het zou gebeuren, maar het voelt toch leeg", zei vriendin en regisseur Marie Nyeröd die drie documentaires over Bergman maakte. Zij sprak hem onlangs nog en hij vertelde haar toen niet langer bang te zijn voor de dood. Deze angst is een thema in veel van zijn films. „Hij was er van overtuigd dat hij here nigd zou worden met zijn laatste vrouw Ingrid." Zij overleed in 1995- Bergman was volgens velen Zwe- dens belangrijkste culturele ex port-product. „Ik denk dat wij nooit helemaal beseft hebben hoe groot hij was. In het buitenland kwamen filmfans mij aanraken omdat ik naast hem had gezeten. Hij was een gecompliceerd mens die zich staande hield door zijn creativiteit", zei de Zweedse schrij ver Henning Mankell. Hij is ge trouwd met Bergmans dochter Eva.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2007 | | pagina 7