^eoieci
Het water
veel
profijt
geeft Holland
Natuurgebieden in Zeeland
PZC Willem Adriaansens bron Provincie Zeeland
De meeste natuur in Zeeland
bevindt zich in de kuststrook. De
deltawateren zijn allemaal
beschermd op grond van nationale
wetgeving en Europese regels.
ecologische verbindingszones
natte ecologische verbindingszone
faunadijk
bloemdijk
natuurgebieden
vogelrichtlijnen,
habitatgebieden, wetland,
natuurbeschermingswet
bestaande natuur
Hf beheergebied
nieuwe natuur
PZC Dinsdag 31 juli 2007 1 5
dergelijke. Het is wel nieuwe na
tuur. Land dat geen natuur meer
was, maken we weer zichtbaar in
het landschap. Voor een deel slui
ten we aan bij bestaande natuur.
Veel natuurgebieden waren te
klein; je kon aan het begin ervan
het eind al zien. Door de vergro
ting kunnen we ook de versnippe
ring ombuigen."
De plekken die als onderdeel van
de EHS zijn aangewezen, zijn zorg
vuldig uitgekozen, vertelt Beijers-
bergen. „Altijd in voor de natuur
kansrijke gebieden, meestal langs
de deltawateren. Zoals oudland-ge-
bieden die laag liggen, de verdroog
de en verrommelde duinen en -
vooral in Zeeuws-Vlaand eren -
kreekgebieden. Die lagen alle als
kleine vervuilde eenheden in het
land. Waarom denk je dat de otter
is verdwenen? Door vergroten en
verbinden en soms een eigen wa
terhuishouding, buig je dat om."
Voor elk gebied moet eerst een na
tuurontwikkelingsplan gemaakt
worden. Beijersbergen is voorzit
ter van de werkgroep die daarvoor
verantwoordelijk is. „Het kost veel
tijd om zo'n plan voor te bereiden.
Daar hoort ook het overleg met de
streek bij." Uitgangspunt is: échte
Zeeuwse natuur, die van (interna
tionaal belang is.
Natuurgebieden vervullen een be
langrijke rol voor de recreatie.
Openbare toegankelijkheid (na
tuur voor en door mensen) moet
in beginsel mogelijk zijn, onder
meer door aanleg van wandel-,
fiets- en ruiterpaden.
Beijersbergen heeft daar op zich
geen moeite mee, maar hij vindt
wel dat de mogelijkheden voor
openstelling per gebied bekeken
moeten worden. „De open, zoute,
natte natuur in Zeeland is versto-
ringsgevoelig. Je moet een betre-
dingsregeling hebben en de men
sen moeten zich daaraan houden,
anders verpesten ze het voor een
ander."
Komende tijd is de (verdere) in
richting aan de orde van het plan
Tureluur langs de zuidkust van
Schouwen, het duinzoomgebied
f -hj
-v v
EHS is vooral water
De Zeeuwse Ecologische
Hoofdstructuur is ongeveer
136.000 hectare groot, waar
van 118.500 hectare water en
17.500 hectare land. Alle delta-
wateren vallen eronder, even
als de bossen.
Circa 11.500 hectare van de be
staande natuur en bos is in ei
gendom bij een terreinbehe
rende instantie of particulieren;
6900 hectare wordt door na
tuurorganisaties beheerd. Ruim
13.000 hectare bestaande na
tuur is bezit van (semi-)over-
heid.
In het kader van de EHS gaat
het landelijk om 130.000 hecta
re nieuwe natuur; daarvan
moet in Zeeland bijna 5400
hectare worden verwezenlijkt,
waarvoor de provincie verant
woordelijk is.
Naast natuurgebieden gaat het
ook om natuurvriendelijk be
heerde agrarische grond,
meest graslanden, totaal ruim
2900 hectare.
De gebieden waar het om gaat,
bestaande zowel als nieuwe,
zijn voor het eerst vastgelegd
in 2001 via het Natuurgebieds
plan Zeeland.
Uitgangspunt voor nieuwe na
tuur is dat die zoveel mogelijk
wordt aangelegd op slechte
landbouwgronden. Aankoop
gebeurt op basis van vrijwillig
heid.
in de Schouwse Westhoek, de
Klein Beijerenpolder oostelijk van
Ouwerkerk, het Groot Eiland en
de Hengstdijkse Putting in
Oost-Zeeuws-Vlaanderen, de Autri-
chepolder en Papeschorpolder
langs het kanaal Terneuzen-Gent
bij Westdorpe, de Riemenskreek
en de Braakman bij Hoek en de
Sint-Laurens Weihoek.
Beijersbergen rekent erop dat de
grote golf aan plannen en werk
zaamheden omstreeks 2010/2011 af-
NAMEN
Stelberg
Zo'n 1200 jaar geleden was
Zeeland een woelig water
landschap met schorren die
bij eb droog vielen. De enige
bewoners naast de meeuwen,
waren schapen die de schor
ren begraasden, gehoed door
ruige, uiterst geharde herders.
Om bij vloed en springtij te
overleven, maakten ze de
hoogste plekken van het
schor nog wat hoger, zodat
die (bijna) altijd droog ble
ven. Daarop bivakkeerden zij
met hun schapen met het wa
ter rondom hen. Zo'n opge
worpen hoogtetje noemden
ze 'stelle' of'stelberg'. Het
was (weer) een nieuwe start
van Zeeland na 5 eeuwen
'drijven', van overstroomd
zijn dus. 'Stelle' staat aan het
begin van 'ons' Zeeland. Je
vindt het in onze familiena
men terug: van der Stelt, van
der Stel, Verstelle, Stelleman,
Stellenaar. De stelles of stel-
bergen waren het begin van
onze polders, teruggewonnen
op de zee. D'r zijn vele boer
derijen in Zeeland die Stelle
als naam voeren, of Stelberg.
Bij de mooiste stelberg van
Zeeland, in St. Philipsland bij
Anna Jacobapolder, ligt aan
de andere kant van de dijk de
Stelberg-hoeve. Al generaties
bewoond door Aarnoudsen,
en De Jagers. Een oude plaats
met (na de ramp van 1953)
nieuwe gebouwen. Mooi en
eenzaam gelegen in de wijde,
grootschalige polders. Met
zicht op de eendenkooi van
Anna Jacoba (die staat er ook
al 150 jaar). Over de zeedijk -
dus buitendijks - de grote en
hoge stelberg; met een diepe
put middenin, vol met zoet
drinkwater. Een stelle met
een put heet een hollestelle.
Ook die benaming werd weer
gebruikt als familieaandui
ding. Hollestelle - een mooie
re, meer Zeeuwse familie
naam is niet te bedenken.
Gerard Smallegange
Om kustafslag te
beteugelen wer
den bij Egmond
aan Zee in 1717
strandhoofden
aangelegd. Ze
voorkwamen niet
dat de kerk in
1741 prooi werd
van het water,
tekening Noord-Hol
lands Archief
door Rinus Antonisse
Net als in Zeeland neemt water in
de geschiedenis van Noord- en
Zuid-Holland een centrale
plaats in. Dijkdoorbraken als ge
volg van stormvloeden kwamen welis
waar in Holland minder voor dan in de
Delta, maar grote delen van de provincies
zijn ook op het water veroverd. Daar
naast kon dankzij het alom aanwezige wa
ter de economie zich ontwikkelen. Zon
der water was Holland nooit uitgegroeid
tot een welvarend en dichtbevolkt ge
bied. Vruchten plukken van het water:
daarom vestigden mensen zich in het
laaggelegen westen en minder in het ho
gere oosten, ook al was de kans op droge
voeten daar groter. Dat is in feite nog zo.
Op initiatief van de Stichting Geschied
schrijving Holland is in twee delen de wa
terhistorie van de twee provincies in alle
facetten vastgelegd. Eenvoudig Hollanders
en het water genoemd. Veelbetekenend is
eraan toegevoegd Twintig eeuwen strijd en
profijt. Dat geeft de haat-liefde verhou
ding kernachtig weer. Aan het overzichts
werk is door een team van 14 historici
meegewerkt. Het gaat over de strijd tegen
het water, maar nog veel meer over de be
nutting ervan. Onderwerpen als trans
port, waterkwaliteit, landaanwinning
(vooral droogmakerijen), waterstaat,
(zee)visserij, recreatie en defensie (de be
faamde Hollandse Waterlinie) komen
aan de orde. Duidelijk wordt gemaakt dat
een groot deel van de strijd tegen het wa
ter (daling bodem tot onder de zeespie
gel, ontstaan gevaarlijke verveningspias
sen) onbedoeld veroorzaakt is door men
selijk handelen. Hier ligt ook de lijn naar
de toekomst: de zeespiegelstijging door
opwarming van de aarde die thans aan
de orde is. Mede een gevolg van uitstoot
van broeikasgassen door menselijk toe
doen. Opnieuw moet de mens in Hol
land daarop een antwoord geven.
Hollanders en het water. Twintig eeuwen
strijd en profijt. Eindredactie Eelco Beukers.
Twee delen in foedraal. Uitgeverij Verloren,
Hilversum. Prijs 39 euro.
