de baas
door
slim bouwen
via
PZC Zaterdag 28 juli 2007
Klimaatverandering zorgt niet
alleen voor meer neerslag en
een stijgende zeespiegel.
Hittegolven zullen in warme
zomers vaker toeslaan, met
name in de steden.
Stedenbouwers kunnen
bijdragen aan een
klimaatbestendige stad door te
kiezen voor een andere
inrichting en ander
bouwmateriaal.
door Peter de Jaeger
foto's GPD
Hittegolf
den. De zomertemperatuurgegevens van
zestien steden in Europa zijn geanalyseerd.
De stijging was het hoogst in Madrid (met
2.2 graden Celsius) tot 23,7 graden, gevolgd
door Luxemburg (+2 graden), Stockholm
(+1,5 graden) en Brussel, Rome en Wenen
(+1,2 graden). In Amsterdam en Parijs
werd het gemiddeld 1 graad warmer. Al
leen in Dublin, Helsinki en Kopenhagen
bleef de stijging beperkt tot onder 1 graad
Celsius.
„Omdat we zeker weten dat we vaker war
mere zomers krijgen, moeten we nu han
delen. Daar kan de bouwwereld ons bij hel
pen", zegt Florrie de Pater van het Nationa
le Onderzoeksprogramma Klimaat voor
Ruimte van de VU Amsterdam. Elk huis
of gebouw zijn eigen airconditioning is
geen optie, aldus de onderzoekster, omdat
we dan nog meer (dure) brandstof gebrui
ken en dus meer koolzuurgas uitstoten.
Dat het broeikaseffect weer vergroot. „Ver
standiger is het om gebruik te maken van
warmtepompen in combinatie met kou-
de-/warmteopslag."
Hierbij wordt onbenutte warmte in de zo
mer opgeslagen in grond- of oppervlakte
water om in de winter te gebruiken. Omge
keerd kan in de zomer verkoeling worden
geleverd door in de wintermaanden opge
slagen koud water.
Bij grootschaliger gebruik zou de aanwezig
heid van gunstige grondwaterlagen of die
pe meren medebepalend kunnen worden
voor de bouwlocatie, meent De Pater. „Na
deel kan zijn dat de systemen ondergronds
te dicht op elkaar gepakt gaan zitten waar
door ze elkaar beïnvloeden en minder ef
fectief werken. Een ondergrondse ruimte
lijke ordening moet dat voorkomen."
Waar nog weinig over is nagedacht, is
bouwwijze en materiaalgebruik, legt De Pa
ter uit. „Nu bouwen bijvoorbeeld heel veel
projectontwikkelaars zongericht, dat wil
zeggen grote ramen aan de zuidkant om
zoveel mogelijk van zonnewarmte gebruik
te maken. Dat is gunstig voor in de winter,
maar kan in een warme zomer ondraaglijk
worden."
De bouwwereld moet daarom komen met
slimme technieken om gebruik te blijven
maken van de zomerwarmte in de winter
Warm weer is heerlijk.
Een paar graadjes erbij
is prima, zeker als de
zomer dreigt te verrege
nen. Ouderen en jonge
kinderen snakken in hete zomers echter
eerder naar verkoeling. Juist onder hen
maakt de hitte slachtoffers.
Denk maar aan Frankrijk in de zomer van
2003. Daar bezweken tijdens de canicule
(hittegolf) duizenden mensen, vooral be
jaarden, als gevolg van de extreme hitte.
Daarnaast hadden vele tienduizenden
mensen last van slaapgebrek en vochtte-
kort.
Door de verwachte temperatuurstijging
zullen dergelijke zomers vaker voorko
men, die weer het best gevoeld worden in
de grote stad. Door opwarmend asfalt en
beton ontstaan in de stad hitte-eilanden.
De temperatuur in de stad ligt daardoor
vaak enkele graden hoger dan in de voor
steden of op het platteland.
Uit een rapport van het Wereld Natuur
Fonds blijkt dat het de afgelopen dertig
jaar steeds warmer in de steden is gewor-
Dicht op elkaar bouwen en het gebruik van
lichte kleuren kunnen, zoals hier in Bologna,
verkoeling geven bij grote hitte.
en tegelijk de warmte bij heet weer in de
zomer buiten te houden, vindt ze. De Pa
ter verwijst daarvoor naar de bouwwijze
in de landen rond de Middellandse Zee.
„Daar zien we dicht op elkaar staande hui
zen met dikke muren, soms licht geverfd.
In die steden blijft het koel, ook als het bui
ten 40 graden is. Misschien moeten we het
idee van de ruim opgezette wijken verla
ten en dichter bouwen om de zon buiten
te houden."
Hetzelfde koele effect kan worden bereikt
door een uitgekiend groenpatroon, zoals
in Stuttgart. Daar wordt via wind uit de
heuvels koelte in de stad gebracht. Onder
zoeker Roland Ennos van de universiteit
van Manchester heeft berekend dat 10 pro
cent toename van de hoeveelheid groene
ruimte in de stad de temperatuur met on
geveer 4 graden Celsius kan verminderen.
Dat is precies genoeg om de gemiddelde
voorspelde stijging rond 2080 teniet te
doen. „Die compensatie komt door het ver
koelende water dat door de planten en bo
men wordt verdampt. Het is vergelijkbaar
met het koeleffect van zweet op onze
huid", zegt Ennos.
Naast gelijkvloers groen zou er
een tweede maaiveld moeten
komen in steden door daken te
voorzien van vegetatie. Dat
werkt temperatuurverlagend in de zomer
en houdt water vast. Op de universiteit
van Amsterdam wordt studie gedaan naar
het effect van een grasdak op vertraging
van piekafvoeren van water. „Vegetatieda
ken en groene gevels hebben effect op de
temperatuur binnenshuis. Dat staat vast.
Hoeveel dat is, moet onderzoek uitwij
zen", aldus De Pater.
Verder werkt het onderzoeksprogramma
Klimaat voor Ruimte aan een project waar
in materiaalgebruik wordt vergeleken. Er
is bouwmateriaal nodig dat beter tegen
vocht kan omdat het 's winters natter
wordt en dat tegen hogere temperaturen
bestand is. Materiaal ook dat warmte terug
kaatst De Pater: „Dus geen donkere dak
pannen of geasfalteerde dakkapellen, maar
lichtere kleuren die net als sneeuw en ijs
warmte terugkaatsen."
Napels: in smalle straatjes is meestal vol
doende schaduw bij extreme hitte.
