v15
PZC Zaterdag 28 juli 2007
de schulden die zoonlief had gemaakt. In
veel gevallen gaat psychische mishande
ling zoals bedreiging gepaard met finan
ciële uitbuiting. De daders plukken de
ouderen compleet leeg.
„We hebben ze allebei direct naar het Le
ger des Heils gebracht Pas daar wilde de
vrouw een plek in een verzorgingshuis ac
cepteren", vertelt Van Dongen. „Denk je
dat het dan over is? Echt niet. Die jongen
blijft zuigen aan die moeder, dreigen en
om geld bedelen. Maar in dat geval kan hij
niet meer aan haar basisbestaan komen.
Dat dak boven haar hoofd, voedsel, zorg
en aandacht zijn dan gegarandeerd."
Het lastige met ouderenmishandeling is
dat het vaak de strafrechterlijke grens niet
bereikt, zegt Kees Blankman van de juridi
sche faculteit van de Vrije Universiteit Zo
kent hij een zaak van een bejaarde vrouw
die soms de hele dag op de grond lag.
Niemand die naar haar omkeek. Pas
's avonds nam haar dochter de moeite om
haar weer overeind te helpen. Medische
zorg werd buiten de deur gehouden. Vol
gens de vrouw zelf was er niets aan de
hand.
„In zo'n geval kun je via het strafrecht wei
nig doen. Er is geen aangifte. Bewijs maar
eens dat er sprake is van mishandeling. Bo
vendien is het nog maar de vraag of je dit
wel strafrechtelijk wilt aanpakken. Ie her
stelt er de relatie tussen die twee niet
mee", legt hij uit.
Wat wel kan helpen is het aanstellen van
een mentor via een kantonrechter. „De
oudere komt dan als het ware onder toe
zicht te staan. Die mentor is dan verant
woordelijk voor alle zorg. De dader heeft
dan niets meer over de oudere te zeggen."
Dat mag uitsluitend wanneer een oudere
niet meer in staat is om zijn eigen belan
gen te behartigen. „Als zo'n vrouw zegt
dat ze dat prima kan, dan kun je als kan
tonrechter weinig", verduidelijkt Kees
Blankman.
Toch lukt het Gerda Krediet van de GGD
Rotterdam-Rijnmond voor 30 procent van
de bij haar gemelde mishandelde ouderen
een bewindvoerder en mentorschap te vor
deren bij het openbaar ministerie. „)e
moet een compleet dossier opbouwen met
bewijzen en getuigenverklaringen, maar
het kan wel", legt ze uit.
Zo wist ze een hoogbejaarde man te hel
pen die financieel werd uitgekleed door
een vrouw die wekelijks op bezoek kwam.
De man mocht een kwartier naar haar kij
ken in ruil voor een cheque van 30 euro.
De vrouw incasseerde echter stelselmatig
430 euro.
De fraude kwam pas aan het licht toen de
man in het rood stond. Hulp wilde hij wel,
maar hij wilde ook 'zijn vriendin' niet
kwijt. Met behulp van de mentor kon de
uitbuiting uiteindelijk worden gestopt. De
man verbrak alsnog het contact met de
vrouw.
nooit meer of je gaat naar een verpleeg
huis", vertelt Krediet.
Van Dongen: „It's payback time, zeggen ze
dan. Jij hebt mij altijd een kloteleven gege
ven... nu zul jij eens voelen hoe dat is."
Mishandelde kinderen die als volwassene
dader worden. Het is een bekend feno
meen in de psychiatrie. Deze spiraal van
geweld kan van generatie op generatie
overgaan. Meestal beginnen ze met het
slaan van hun eigen kinderen of hun part
ners, maar het kan dus ook overslaan op
de daders van weleer, de ouders die hen
mishandelden en nu zelf in een zwakke,
kwetsbare positie zitten.
Dit is volgens forensisch psychiater Corine
de Ruiter van de Universiteit Maastricht
niet altijd bewuste mishandeling. „De ma
nier waarop je zelf bent opgevoed, is mede
bepalend voor hoe je zeiflater met ande
ren omgaat. Voor sommige daders is dit de
normale manier van communiceren ge
worden."
Ook kan het een uiting van onmacht zijn.
„Kwetsbare ouderen zijn een makkelijk
doelwit. Het is net als bij kindermishande
ling. Ouders reageren zich af op die kinde
ren wanneer ze boos of gefrustreerd zijn.
Bij ouderenmishandeling reageert het kind
zich af op de ouder."
Of op de mishandelende partner. Zo sloeg
in 2003 een 74-jarige vrouw in Zwijn-
drecht haar 80-jarige echtgenoot dood met
het metalen deel van een stofzuigerslang.
De man was kort daarvoor in elkaar gezakt
in de gang. De vrouw kreeg hem niet meer
omhoog. Ten einde raad riep ze: „Als je
niet opstaat, dan sla ik je!" en dat deed ze.
Twintig tot dertig keer.
De man overleed naderhand in het zieken
huis. Tijdens de rechtszitting werd duide
lijk dat de vrouw haar leven lang door de
man was mishandeld en gekleineerd. Vol
gens de vrouw had haar man haar zelfs be
drogen met hun pleegdochter. Ze bekende
geen schuld. Ze hield immers van haar
man. Ze had hem al die jaren verzorgd.
Niet zelden weigeren ouderen
juist vanwege een beladen ver
leden alle hulp. Zo onderging
een bejaarde vrouw bewust de
mishandeling door haar dochter omdat ze
vond dat ze dat verdiend had. Haar man
had hun dochter jarenlang seksueel mis
bruikt. De vrouw wist ervan, maar had
nooit ingegrepen. Nu deed ze in haar ogen
boete.
Wanneer zoiets gebeurt, staan hulpverle
ners vaak machteloos. „Bij een kind kun je
ingrijpen. Dat kun je op grond van de wet
beschermen, maar een volwassene niet.
Niet zolang die nog wilsbekwaam is. Je
ziet het gebeuren en je kunt niets doen",
zegt Van Dongen.
Zo heeft ze het er wel eens op aan laten ko
men dat een verslaafde zoon en zijn moe
der letterlijk op straat werden gezet door
