v14 I
Zaterdag 28 juli 2007 PZC
De wraak
van het
mishandelde
kind
Weinig ouderen durven er over te
praten. Toch is mishandeling van
65-plussers wijdverbreid, leder
jaar treft het zo'n 100.000
ouderen. De dader is vaak het
eigen kind of kleinkind, dat nog
een rekening te vereffenen heeft.
„Iemand kreeg jaren alleen maar
brood te eten."
door Jacqueline Steenwijk
illustratie Helen van Vliet
Met slechts een matje om
op te liggen, bracht een
83-jarige man uit Rotter
dam menige dag en nacht
in een kelder door. De
kens kreeg hij niet. Licht was er nauwe
lijks. Hij was weer eens lastig geweest, zei
zijn dochter. Hij had zijn mond moeten
houden en naar haar moeten luisteren.
Maar ja, hij was weer eigenwijs en dan
moest hij ook maar op de blaren zitten.
Soms duurde zijn straf een dag, soms
twee. Soms kreeg hij eten en drinken,
soms niets. De ene keer moest hij de kel
der in omdat hij zijn mond opentrok, de
andere keer juist omdat hij niets zei. Ook
was hij slecht ter been en viel nogal eens,
dit tot grote irritatie van zijn dochter. In
de kelder had ze daar tenminste geen last
van.
De man belandde uiteindelijk in de crisis
opvang in Den Haag. Dat is de enige ge
meente waar sinds vorig jaar bij wijze van
proef een blijf-van-mijn-lijfhuis voor mis
handelde ouderen is. Hoewel het opvang
huis in eerste instantie bedoeld is voor
ouderen uit Den Haag, kunnen ook ande
ren er in noodsituaties gebruik van maken.
De verhalen die coördinatoren Helene
Meijer en Jolly van der Velden horen, zijn
vaak te triest voor woorden. „Lichamelijk
geweld komt veel voor. Vooral slaan en
knijpen. Ook worden veel ouderen opge
sloten. De telefoon gaat achter slot en gren
del, zodat ze niemand kunnen waarschu
wen", vertelt Meijer.
Daarnaast worden ouderen vaak financieel
uitgebuit, leeggezogen. Hun bankrekening
geplunderd. Hun spullen verkocht. Terwijl
de daders er vrolijk op los leven, moeten
de slachtoffers het doen met de restjes.
Soms letterlijk. Meer dan brood en water
krijgen ze niet. Nieuwe kleding? Vergeet
het maar. Zelfs persoonlijke hygiëne
wordt ze ontnomen.
Mishandeling van ouderen. „Als je het
mensen vertelt, geloven ze je niet. Een be
jaarde slaan... Dat doet toch niemand?"
zegt Mirjam van Dongen, voorzitter van
het Landelijk Platform Bestrijding Oude
renmishandeling. Vorig jaar registreerde
het platform 368 gevallen. „Dat lijkt mis
schien weinig, maar dit zijn wel 368 zaken
die we het jaar ervoor nog niet kenden."
Volgens Van Dongen zijn de binnengeko
men meldingen slechts het topje van de ijs
berg. Vorig jaar konden ouderen nog maar
terecht bij een handjevol meldpunten in
Nederland. Om dit aantal fors uit te brei
den, startte het platform de landelijke cam
pagne Stop Ouderenmishandeling. Met
succes. Op dit moment heeft 94 procent
van alle gemeenten een meldpunt opge
richt.
Van Dongen verwacht de komende jaren
dan ook een duidelijke stijging in de aantal
len te zien. Alle gevallen in zicht krijgen,
blijkt onmogelijk. Bij het enige grootschali
ge onderzoek dat er in Nederland is ge
daan, schatte de Vrije Universiteit in 1996
in Amsterdam dat jaarlijks ruim honderd
duizend ouderen worden mishandeld
door iemand van wie zij afhankelijk zijn.
Vooral de excessen komen bij instanties te
recht. In die gevallen trekken omstanders
aan de bel. Zolang de mishandeling be
perkt blijft, weet meestal niemand ervan.
Het gebeurt buiten het zicht van anderen,
achter gesloten deuren. In de meeste geval
len gaat het om kwetsbare ouderen die
door hun daders steeds meer worden geï
soleerd van de buitenwereld. Zij komen
niet meer buiten de deur. Buren, vrienden
en hulpverleners komen er niet meer in.
Daarnaast spelen schaamte en loyaliteit on
der ouderen een grote rol. „Ze willen de
vuile was niet buiten hangen. Wat moeten
de buren daar wel niet van denken? Ook
zijn ze te bang om het contact met de da
der te verliezen", legt Van Dongen uit.
Niet alleen zijn ze in vrijwel alle gevallen
afhankelijk van de zorg van de daders. Het
zijn meestal ook nog eens mensen die zij
liefhebben. In de helft van de gevallen is
de dader hun eigen kind of kleinkind. Bij
een kwart is het de partner en bij nog een
kwart een hulpverlener.
Bij de registratie van ouderenmishande
ling wordt onderscheid gemaakt tussen be-
Gemiddelde leeftijd
slachtoffer 79,2 jaar
In 2006 registreerde het Landelijk Platform
Bestrijding Ouderenmishandeling 368 mel
dingen van ouderenmishandeling.
In driekwart van de gevallen was het slacht
offer een vrouw.
De gemiddelde leeftijd van de slachtoffers j
bedroeg 79,2 jaar. Het oudste slachtoffer
was 94 jaar.
De meeste slachtoffers ondergingen psychi
sche (46 procent) en financiële mishande
ling (45 procent). Daarna volgen lichamelij
ke mishandeling 34 procent), schending i
van persoonlijke rechten zoals opsluiting j
en weghouden van andere contacten (22
procent), verwaarlozing (17 procent) en
tenslotte seksuele mishandeling (2 pro
cent). In vrijwel alle gevallen in er sprake
van meer dan één soort mishandeling tege
lijk.
wuste mishandeling en ontspoorde zorg.
In 24 procent van de vorig jaar gedane mel
dingen was er sprake van dit laatste: een
mantelzorger die de druk niet meer aan
kan en per ongeluk een keer slaat of uit on
macht een oudere vastbindt en drogeert
om maar even de tijd te krijgen boodschap
pen te doen. „Is niet goed te praten, maar
hier kun je je nog iets bij voorstellen", zegt
Van Dongen.
Anders is het bij de mishandelingen die
doelbewust plaatsvinden. In maar liefst 76
procent van de meldingen was daar sprake
van. „Je wilt niet geloven wat ze die oude
ren soms aandoen", zegt Gerda Krediet
van de afdeling ouderenmishandeling van
de GGD Rotterdam-Rijnmond.
Soms zijn de mishandelde ouderen die zij
ontmoet er echt slecht aan toe. Een keer
heeft ze zelfs een man aangetroffen die al
jaren op brood en water had geleefd. „Die
kon niet eens meer warm eten binnenhou
den."
De daders handelen vaak vanuit hun eigen
problematiek. Ze zijn verslaafd aan drugs
of alcohol, hebben een psychiatrische
stoornis of handelen uit rancune, omdat
ze zelf als kind mishandeld zijn. Beide
hulpverleners maken het in de praktijk
mee.
„De daders geven het vaak ook gewoon
toe dat ze wraak nemen. Ze pakken wat ze
pakken kunnen. Als de oudere niet mee
werkt, gaan de daders dreigen. Je ziet me
