Koude Oorlog
L
'Poetin heeft nu veel meer noten op. zijn zang. Voor ons is dat wennen'
André Gerrits, Rusland-kenner van het Oost-Europa Instituut
heeft de zegen van zijn landgeno
ten. De gemiddelde Rus voelt zich
gekleineerd door andere landen. Je
moet ook begrijpen dat het land,
ook al is het zo groot, zich al eeu
wen omsingeld voelt. Veldtochten
van Napoleon en Hitier zijn niet
vergeten."
Daar komt volgens De
Haas bij, dat de Russen
zichzelf altijd een bij
zonder volk hebben ge
vonden. Met een unieke plaats in
de wereldgemeenschap. „Daar
wordt bij ons soms lacherig over
gedaan, maar zij menen dat se
rieus. Het land mag nooit buiten
beschouwing worden gelaten. Poe
tin begrijpt dat en zijn landgeno
ten vinden het prima."
Rusland verdient inmiddels een
fortuin aan de export van gas en
olie. Van het laatste product pom
pen ze nu zelfs meer uit de grond
dan de voormalige nummer 1 van
de wereld: Saudi-Arabië. 70 pro
cent hiervan wordt geëxporteerd
en de prijs voor een vat gaat rich
ting de 80 dollar.
Tegelijk maken veel Europese sta
ten zich zorgen over de afhankelijk
heid van Russisch gas en olie. Mos
kou had in het laatste jaar conflic
ten met het energie-afhankelijke
Oekraïne en Wit-Rusland over
enorme prijsverhoging die moest
worden betaald voor gas en olie.
Uiteindelijk draaiden de Russen
korte tijd de kraan dicht, waar
door ook in Polen en Duitsland,
geen olie of gas meer aankwam.
De EU maakt zich grote zorgen
over dergelijke akkefietjes. Ook gro
te multinationals lijken soms over
geleverd aan de wil van Moskou.
Dat merkte vorig jaar Shell. Het
had een contract voor ontwikke
ling van een gigantisch energiepro
ject op het Siberische schiereiland
Sachalin. Maar Rusland wilde als
gevolg van de gestegen energieprij
zen een grotere punt van de in
komstentaart. Prompt werd beslo
ten Shell geen milieuvergunning
te verlenen, omdat er ineens spra
ke zou zijn van te veel vervuiling.
Pas toen het concern door de knie
ën ging met een nieuwe verdeling,
kwam de vergunning alsnog af
Hoe nu om te gaan met een Rus
land dat zich steeds sterker voelt?
Dat niet wars is van methodes en
taalgebruik die doen denken aan
de Koude Oorlog. André Gerrits:
„Het bewind heeft in feite een
heel simpel buitenlands beleid.
Het wil zijn positie versterken, bas
ta. Niet om daarbij een ideologie
uit te dragen, zoals vroeger. Nee,
het Kremlin wil zich vooral hand
haven en moet daarom overal een
vinger in de pap hebben."
Voor Marcel de Haas is een nieu
we Koude Oorlog nog ver weg: er
staan geen zwaarbewapende leger
machten tegenover elkaar. Maar
ondertussen moeten we ons voor
al niet laten intimideren, vindt hij.
„Je moet Rusland vooral conse
quent tegemoet treden. Dat
dwingt bij dat land respect af
Vooral op het gebied van de ener
gie is het belangrijk dat Europa als
geheel met de Russen onderhan
delt. Dat wordt in de toekomst een
nóg groter machtsmiddel en dan
is het belangrijk dat er geen kleine
verdragen meer worden gesloten
met afzonderlijke EU-leden, zoals
nu, want dat geeft Moskou alleen
maar meer macht."
heel erg bang was voor de kou
de tocht die doorkwam onder
een slecht gesloten deur: de ge
luiden over mensenrechten en
andere zaken die de sovjetbur
ger in een gevangenis hadden
doen belanden", zei Radzinksi
onlangs tegen de Britse omroep
BBC. „Nadat Churchill zijn
speach over het 'IJzeren Gor
dijn' had afgestoken, moet Sta
lin van vreugde hebben gedanst.
Want geen enkele dictator kan
leven zonder dreiging van bui
tenaf en Churchill wierp hem
die in de schoot." Volgens Rad
zinksi werd Koude Oorlogsreto-
riek in het Westen vooral gebe
zigd ten tijde van verkiezingen.
Margot Light, professor in inter
nationale betrekkingen, is tegen
de BBC minder cynisch. Zij ziet
de Koude Oorlog als een werke
lijke strijd tussen twee ideolo
gieën. „Het Amerikaanse an-
ti-communisme was bijna net
zo sterk als het communisme."
Eén van de weinige positieve ef
fecten van de Koude Oorlog
was, aldus Radzinski, dat de lan
den volgens vastgestelde regels
leefden en dat er weinig verras
singen waren in het internatio
nale leven. „Door de atoombom
was een wereldoorlog onmoge
lijk en iedereen was bang zon
der bang te zijn."
Light zegt dat de Koude Oorlog
slechts kan worden gezien als
een periode van internationale
veiligheid. „We weten nu dat er
een aantal regels gold waaraan
beide zijden zich hielden. Maar
dat wisten we toen niet en daar
door bestond er veel angst."
P2C Zaterdag 28 juli 2007 1 3
Stenen des aanstoots
In 1999 bombardeert de
NAVO, zeer tegen de zin
van Rusland, Servië omwille
van etnische Albanzen in
Kosovo.
November 2003 vindt in
Georgië met hulp van het
Westen de Rozenrevolutie
plaats. Moskou verliest zijn
invloed in de buurrepu-
bliek.
De Verenigde Staten en
een aantal bondgenoten val
len Afghanistan binnen en
openen luchtmachtbases in
de voormalige sovjetrepu
blieken Oezbekistan en
Kirgizstan.
Een met Russische hulp ver
valste stembusuitslag in
Oekraïne leidt eind 2004
tot oproer en uiteindelijk
tot een op het Westen ge
oriënteerde regering.
De ex-sovjetstaten Estland,
Letland en Litouwen wor
den in 2004 lid van de NA
VO.
De journaliste Anna Polit-
kovskaja, felle tegenstand
ster van Poetin, wordt in
Moskou doodgeschoten. Er
komen felle protesten van
uit het buitenland. Betrok
kenheid van de regering
wordt vermoed.
Voormalig geheim agent
Aleksandr Litvinenko, ook
een felle criticus van Poetin,
wordt november 2006 in
Londen vermoord met polo
nium. Alle sporen leiden
naar Moskou, naar Andrej
Loegovoj. Maar de Russen
weigeren hem uit te leve
ren. Over en weer zijn nu
diplomaten uitgewezen.
In februari van dit jaar
dreigt president Poetin
kernraketten op Europa te
richten als de VS niet afzien
van hun plan voor een ra-
ketschild in Polen en Tsje
chië. Poetin kwam onlangs
met het voorstel samen
met de Amerikanen een af
weersysteem te bouwen in
Azerbeidzjan. De VS lijken
dit voorstel niet serieus te
nemen.
In mei van dit jaar waarschu
wen de Russen Estland dat
de verplaatsing van een Rus
sisch oorlogsmonument
ernstige gevolgen zal heb
ben. De NAVO voelt zich
verplicht Moskou te waar
schuwen zich niet met Est
land te bemoeien.
Juli 2007: Poetin kondigt
aan over 150 dagen uit het
CFE-verdrag te zullen stap
pen. Rusland klaagt al lan
ger dat de NAVO weigert
een nieuwe versie van het
akkoord voor wapenbeheer
sing uit 1999 te ratificeren.
De NAVO wil pas tekenen
als Rusland troepen terug
trekt uit Moldavië en Geor
gië.
Waar Rusland inmiddels hy
pergevoelig voor is, zijn de
voortdurende aanmerkin
gen op de situatie van de
mensenrechten in het land.
Die zijn ronduit slecht. Kri
tiek is er op onder meer
het brute neerslaan van de
Tsjetsjeense opstand, de
leefomstandigheden in ge
vangenissen, de mishande
ling van arrestanten door
de politie, het openlijke ra
cisme en antisemitisme
en het op grote schaal aan
banden leggen van de vrije
pers.