Samenleving raakt te snel in paniek
6 I Dinsdag 17 juli 2007 PZC
Nederland schiet een
beetje door in het
uitsluiten van risico's.
door Rens Ulijn
en Peter de Leeuw
DEN HAAG - De moderne mens eist
een risicoloos leven. Twee doden
bij de Nijmeegse Vierdaagse vorig
jaar leidden tot een vuistdik onder
zoeksrapport en microchips in de
magen van zestig wandelaars die
vandaag aan de start verschijnen.
Onze obsessie met veiligheid ver
liest het in veel gevallen van het ge
zond verstand.
Zestig deelnemers die vandaag aan
de start van de Nijmeegse Vier
daagse verschijnen, hebben van
ochtend vroeg een pil met daarin
een microchip doorgeslikt. Het ap
paraatje seint tijdens het wande
len de lichaamstemperatuur en
vochtbalans van de wandelaars di
rect door naar de organisatie.
Om een tragedie als die van vorig
jaar te voorkomen, zet de organisa
tie ook een mobiel weerstation in
dat van minuut tot minuut infor
matie doorspeelt over de exacte
weersomstandigheden op de plaat
sen waar de wandelaars lopen. En
dat terwijl het onderzoeksrapport
glashelder aantoonde dat de doods
oorzaak van de twee onfortuinlij
ke wandelaars vorig jaar niks met
de hitte te maken had. De slachtof
fers hadden al gezondheidsproble
men toen zij aan de wandeltocht
begonnen. Toch heeft de organisa
tie tal van maatregelen getroffen:
'Plotselinge rampen krijgen
prioriteit boven meer
sluimerende problemen'
zij neemt het zekere voor het onze
kere.
De hypernerveuze reactie op wat
met gezond verstand tot de norma
le risico's des levens wordt gere
kend, is kenmerkend voor de men
taliteit van «de moderne Westerse
burger, meent massapsycholoog
Jaap van Ginneken. Hij analyseert:
„Nederland is nog nooit zo veilig
geweest als nu. En toch zijn we
met z'n allen nog nooit zo bang ge
weest. We leven in de illusie dat al
le risico's beheersbaar moeten zijn.
Sterker nog, we éisen dat alle mo
gelijke risico's beheerst worden."
Volgens Bram Peper, oud-minister
van Binnenlandse Zaken, zitten
wij in een samenleving die geen ri
sico's durft te nemen.
„En dan leggen we het maar bij de
overheid neer. Het gevolg is dat we
een plan hebben waarin de rivie
Een willekeurige greep uit maatregelen om 'risico's' uit te sluiten: de A4 bij
Rijswijk wordt van hekken voorzien, nadat stenen vanaf het viaduct waren
gegooid (foto).
De Nijmeegse Vierdaagse wordt deze week omgeven door hightech voor
zorgsmaatregelen. Elk jaar worden vele miljoenen euro's uitgegeven ter
voorkoming van legionella. Glazenwassers mogen geen ladders meer ge
bruiken. foto Inge van Mill/GPD
Risico's uitgemeten
Overlijden aan een zonnesteek. Het komt voor, maar niet vaak. Van de
zestien miljoen Nederlanders ging er vorig jaar één dood aan een zonne
steek, een jaar eerder ook één, het jaar daarvoor geen.
Aan de veteranenziekte als gevolg van een legionellabesmetting stierven
vorig jaar 23 mensen, een jaar eerder tien en in 2004 achttien.
Zeventig viaducten en bruggen worden op het ogenblik voorzien van hek
ken om te voorkomen dat automobilisten worden bekogeld met stenen.
Kosten: tot twee ton per stuk. De aanleiding voor het werk is een automo
biliste die ruim twee jaar geleden bij Rijswijk om het leven kwam door
een op haar voorruit gegooide stoeptegel.
In totaal twee Nederlanders zijn overleden aan de variant Creutzfeldt-Ja-
kob, de menselijke vorm van de gekkekoeienziekte (bse), nadat die ziekte
halverwege de jaren negentig in Groot-Brittannië uitbrak. Sindsdien wor
den ook in Nederland bij de slacht van runderen hersenen en ruggenmerg
apart verzameld en vernietigd.
Vorig jaar overleden 206 Nederlanders na een val van een trap, aldus het
Centraal Bureau voor de Statistiek. De Europese Commissie heeft inmid
dels een verbod uitgevaardigd op het gebruik van ladders door glazenwas
sers.
ren nog maar eens in de tiendui
zend jaar mogen overstromen.
Dan schiet je dus door."
Het gevolg van de gegroeide 'angst
cultuur' is dat Nederland een geld
verslindende machinerie van be
leidsmakers en inspecteurs kent
die zich bezighoudt met relatief
kleine risico's.
Zo worden jaarlijks tienduizenden
waterleidinginstallaties op legionel-
labesmettingen gecontroleerd,
bouwt Verkeer en Waterstaat voor
ïo miljoen euro aan hekken op via
ducten om te voorkomen dat opge
schoten jeugd stenen op auto's
gooit en wordt bij de productie
van rundvlees met militaire preci
sie gecontroleerd op mogelijke be
smetting met bse. Voor de goede
orde: besmettingen met de door
bse veroorzaakte ziekte van Creutz-
feldt-Jakob zijn in Nederland een
zeldzaamheid. Sinds de epidemie
in Groot-Brittannië tien jaar gele
den, stierven hier welgeteld twee
mensen aan de gevolgen van de
ziekte.
Het aantal doden als gevolg van
van viaducten gegooide stenen
bleef beperkt tot één tragisch inci
dent in 2005.
Het aantal besmettingen met legio
nella nam ironisch genoeg wel toe,
sinds de overheid in 1999 naar aan
leiding van 32 doden op de West-
friese Flora de wet aanscherpte.
Kende Nederland in 2001 nog 182
besmettingen, vorig jaar raakten
446 mensen besmet. Van hen stier
ven er 23, meestal ouderen die al
een zwakke gezondheid hadden.
De rest werd geveld door een stevi
ge griep en genas.
„Het is een typisch voorbeeld",
weet psycholoog Van Ginneken.
„Incidenten waarbij veel mensen
tegelijkertijd de dood vinden, wor
den in de media breed uitgeme
ten. Vaak gaan deze berichten ge
paard met krachtige beelden die
bij het publiek op een hele primi
tieve manier angst oproepen. Het
gevolg is publieke verontwaardi
ging, waar de politiek op zijn
beurt weer gevoelig voor is."
Bram Peper meent dat burgers zelf
veel meer verantwoordelijkheid
dienen te nemen. „In het verkeer
vallen jaarlijks bijna duizend do
den. Dat vinden we wel normaal.
We zitten achter het stuur en me
nen het risico zelf in dè hand te
hebben. Stel dat we zouden zeg
gen: de overheid moet er voor zor
gen dat er niet meer dan honderd
verkeersdoden per jaar vallen. Dan
komt het verkeer niet meer op
gang."
De gevoeligheid voor hypes en het
uitvergroten van rampspoed is vol
gens Van Ginneken inherent aan
de werking van het menselijk
brein. „Biologisch gezien zijn we
ingesteld op het uitzonderlijke.
Constante factoren verwerkt het
brein als achtergrond. Het concen
treert zich op afwijkende prikkels.
In de oertijd hadden we dat nodig
om te overleven. In het oppikken
van nieuwsberichten doen we nog
steeds hetzelfde. Plotselinge ram
pen met grote gevolgen op de kor
te termijn krijgen prioriteit boven
meer sluimerende problemen. Al
vijftig jaar sterven wereldwijd dui
zenden mensen per dag aan de ge
volgen van honger. Omdat het een
constant probleem is, registreren
we het slechts als achtergrond. Het
boezemt geen directe angst in. We
concentreren ons liever op stenen
gooiende jongens op viaducten",
aldus Van Ginneken.
