in zicht
Houdbaarheidsdatum eitjesvoorraad is
Het licht moet
aan in het verzorgingshuis!
PZC Maandag 16 juli 2007 37
Vruchtbaarheidsladder
Start vruchtbaarheid: 10-15
jaar.
Piek vruchtbaarheid: 20 jaar.
Vruchtbaarheid daalt: 30 jaar.
Onvruchtbaar: 40 jaar.
Menopauze: 50 jaar.
Individueel zijn grote afwijkin
gen mogelijk.
'Man is mislukte vrouw'
Een populaire, maar omstreden
theorie is dat de mens van na
ture een vrouw is. Mannen zou
den eigenlijk een 'mislukte' ver
sie van een vrouw zijn.
In het begin ontwikkelen em
bryo's zich hetzelfde. In de der
de maand komen de geslachts
hormonen in het spel. Tijdens
de ontwikkeling van de manne
lijke foetus wordt in de zaadbal
len anti-Müllers-hormoon ge
produceerd. Dit zorgt ervoor
dat de 'gangen van Müller' ver
dwijnen. Uit deze gangen ko
men in de vrouwelijke foetus ei
leiders, baarmoeder en boven
ste deel van de vagina voort.
Vrouwen blijven wel intact. Zij
groeien uit tot wat een mens
van nature is: een vrouw. Dat
mannen eigenlijk mislukte vrou
wen zijn, blijkt ook uit de nut
teloze borsten en tepels die
ze hebben, zeggen aanhangers
van deze theorie.
lijk nog pril. Onderzoekers ver
wachten dat vrouwen in de toe
komst de 'anti-Müllers-hormoon-
test' gaan gebruiken bij het exact
bepalen van hun moment van
zwangerschap. Bijvoorbeeld: mijn
anti-Müllers-hormoonspiegel zegt
dat ik nog zes jaar vruchtbaar ben,
dus ik kan nog een paar jaar wach
ten met zwanger raken. Themmen
en Visser: „Als de test inderdaad
zo wordt gebruikt, is het des te be
langrijker dat de uitslag werkelijk
juist is."
De vraag wannéér een
vrouw onvruchtbaar wordt,
kunnen artsen nog niet
beantwoorden. Maar
vaststelling van de 'uiterste
houdbaarheidsdatum' van de
eitjesvoorraad komt in zicht.
door Joop van de Leemput/Monitor
Erasmus MC
foto EPA
Veel vrouwen houden de
leeftijd van 30 of 35 jaar
aan als het moment waar
op ze zwanger moeten
zijn. Tegelijkertijd kennen ze vaak
een vriendin bij wie het toen al
niet meer lukte. Of ze kennen juist
iemand die nog spontaan zwanger
werd op haar 44e.
Statistieken zeggen niets over het
individu. Onderzoeker dr. Jenny
Visser (Erasmus MC Rotterdam)
wijst erop dat veel vrouwen in Ne
derland vanwege hun loopbaan
hun eerste zwangerschap uitstel
len. Een groeiende groep is als ge
volg van dit uitstel minder vrucht
baar geworden en klopt uiteinde
lijk aan voor In Vitro Fertilisatie
(IVF). „De oorzaak van verminder
de vruchtbaarheid ligt in de na
tuurlijke afname van de kwaliteit
van en het aantal eicellen. Er is
dan ook vraag naar een diagnos
tisch middel waarmee de vrucht
baarheid kan worden voorspeld."
Universitair hoofddocent dr. Axel
Themmen, die ook de onvrucht
baarheid onderzoekt: „Gemiddeld
begint de menopauze op het 50e
jaar. Het einde van de vruchtbaar
heid ligt hier tien jaar vóór. Dan is
de voorraad eitjes, zo'n 300.000
stuks, vrijwel uitgeput. Maar dit
zijn gemiddelden. Wat een vrouw
graag wil weten, is welke datum-
grens voor haar geldt."
Bij het meten van de individuele
Wetenschappers zoeken een methode om de leeftijd te bepalen waarop een vrouw nog zwanger kan raken.
vruchtbaarheid gaat het anti-Mül-
lers-hormoon (amh) een hoofdrol
spelen, verwachten de onderzoe
kers. Het anti-Müllers-hormoon is
in 1947 ontdekt en is lid van een fa
milie die groei en geslacht regelt.
Bij vrouwen wordt het gemaakt in
de eierstokken, bij mannen in de
zaadballen. Dit hormoon kan via
een eenvoudige bloedafname wor
den bepaald in het laboratorium.
Dit gebeurt ook al bij vrouwen die
voor een IVF-behandeling naar
het ziekenhuis komen. In Enge
land is zo'n test commercieel te
koop, voor 179 Engelse pond (270
euro) waarbij ook twee andere hor
monen worden gemeten: inhibin
B en FSH. Themmen is hierover
kritisch: „De wetenschap heeft bij
gezonde vruchtbare vrouwen nog
niet nauwkeurig vastgesteld waar
het omslagpunt van de vruchtbaar
heid ligt. Een heldere afkapgrens
voor de ovariële reserve bestaat
nog niet. Dat is een belangrijke be
perking. Het zou een ramp zijn als
een gynaecoloog tegen een 24-jari-
ge vrouw zegt dat ze nog zeven
jaar vruchtbaar is, terwijl dat ach
teraf gezien vijfjaar had moeten
zijn. Zo'n fout wil je als arts niet
op je geweten hebben."
„Ook over de methode van meten
bestaat nog discussie. Ondanks die
haken en ogen wordt zo'n test ge
woon verkocht. Zo gaat dat nu een
maal. Homeopathische middelen
zijn ook gewoon te koop."
Sinds 2000 is de rol van het anti-
Müllers-hormoon in de eierstok
ken bekend. Deze kennis is eigen-
niet door de verzekeraar vergoed.
Sommigen kregen licht plus pille
tjes, andere kregen neppers.
Het resultaat was duidelijk, zegt
Riemersma. Een combinatie van
extra licht en melatonine leidt tot
een beduidende verbetering van
het slapen en van de stemming.
Melatonine alleen bevordert wel
de nachtrust (het aantal effectieve
slaapuren), maar bederft de stem
ming. Licht alleen is goed voor de
stemming, maar werkt onvoldoen
de op de nachtrust.
De aftakeling stopt door de gecom
bineerde therapie niet, maar
wordt er wel door afgeremd, zegt
Riemersma. Ze deed haar onder
zoek bij mensen bij wie de demen
tie al vrij ver was gevorderd. De
kwaliteit van hun leven kan er
door verbeteren. Of ze ook langer
leven, is nog niet vastgesteld. En
de vraag is of dat wenselijk is. „Je
kunt ook zeggen: laat het maar zo
snel mogelijk afgelopen zijn."
Inmiddels zijn anderen bezig met
vervolgonderzoek naar mensen
met minder ver gevorderde de
mentie. Dat moet aantonen of een
behandeling met licht de nood
zaak van opname in een verpleeg
huis naar achteren kan schuiven.
Demente ouderen hebben
baat bij extra tl-licht en
melatoninepilletjes. Hun
aftakeling remt er door af
dankzij deels herstel van de
biologische klok.
door Chiel Evers foto Hans Veenhuis
Ze dolen 's nachts vaak
rond, demente ouderen.
En overdag slapen ze.
Dat komt omdat hun
slaap-waakritme in de war is. De
biologische klok loopt niet meer
gelijk en dat heeft ook een negatie
ve invloed op hun stemming en
denkvermogen. Een goed werken
de biologische klok heeft licht no
dig. De oogzenuw geeft informatie
over het licht door aan de herse
nen. Als het donker wordt, begint
de pijnappelklier het hormoon me
latonine te produceren. Dan weet
het brein dat het nacht is.
Maar als er onvoldoende lichtprik-
kels zijn, raakt de klok ontregeld.
Dat kan omdat mensen last krij
gen van staar of een slechter wer
Veel licht en een melatonine-kuur verbetert de kwaliteit van leven van dementerende ouderen.
kende oogzenuw. Demente oude
ren komen amper nog buiten en
zitten vaak 'gezellig' te schemeren
in gemeenschappelijke huiska
mers. „Er is structureel te weinig
daglicht als mensen hele dagen
binnen doorbrengen", zegt Rixt
Riemersma, die op 5 juli promo
veerde op een ondezoek naar het
fenomeen.
De onderzoekster - inmiddels in
opleiding tot psychiater aan het
Universitair Medisch Centrum
Groningen - deed van 1999 tot
2003 experimenten in twaalf Frie
se en Noord-Hollandse verzor-
gings- en verpleeghuizen. Bij som
mige groepen bracht ze de tl-ver-
lichting van de gebruikelijke 300
lux naar 1000 lux. Andere groepen
gaf ze melatoninetabletjes. Die
zijn bij de drogist verkrijgbaar ter
bestrijding van jetlag, maar niet er
kend als geneesmiddel en worden
