In de bres voor
Heikant zonder kerk is als
een koning zonder kroon
V2 V
Zaterdag 7 juli 2007 PZC
Onderhoudsstaat Zeeuwse kerken
De onderhoudsstaat van kerken in Zeeland varieert per gemeente maar is over het
algemeen redelijk. Met name in Zeeuws-Vlaanderen constateert de Monumentenwacht
een verdere verslechtering van de situatie.
aantal staat kwalificatie
geïnspecteerde van ontwikkeling
gemeente
kerken
onderhoud
onderhoud**
Middelburg
10
8,30
2,20
Vlissingen
5
8,20
2,40
Schouwen-Duiveland
17
7,24
2,59
Veere
4
7,21
2,50
Noord-Beveland
3
7,67
2,33
Borsele
14
7,36
2,43
Tholen
11
7,45
2,00
Reimerswaal
4
6,50
2,25
Kapelle
6
6,67
2,17
Goes
9
6,89
2,10
Hulst
13
6,61
1,77
Sluis
14
6,71
2,07
Terneuzen
15
6,20
1,93
Totaal
135
7,09
2,21
geloofsrichting
Protestants
97
7,36
2,32
Rooms-katholiek
31
6,19
1,81
Overig/onbekend
7
7,29
2,43
Totaal
135
7,09
2,21
slecht, 4 matig/slecht, 5
matig, 6 matig/redelijk, 1
redelijk, 8
redelijk/goed, 9 goed
1 verslechterd, 2 stabiel, 3
verbeterd
PZC Donja Odijk bron Provincie Zeeland foto Dirk-Jan Gjeltema
Een zeven leden tellende werkgroep doet er alles aan om de Heilige Theresia te behouden.
Van een regering die zegt te hechten aan het religieus erfgoed werd
voortvarendheid verwacht. De werkelijkheid vormt echter een enorme
domper, vindt de Task Force Toekomst Kerkgebouwen van de nieuwe,
tijdelijke beleidsmaatregel van minister Plasterk. Dat beleid is 1 juli van
kracht geworden. Volgens de Task Force, een landelijk burgerinitiatief,
komen meerdere kerkgebouwen onnodig in de gevarenzone.
door Marcel Modde
foto's Dirk-Jan Gjeltema Peter Nicolai
Zeeland telt 280 kerken die vol
gens de Stichting Cultureel
Erfgoed als historisch kunnen
worden aangemerkt. Ook de
65 gebouwen die in de perio
de 1940-1970 werden gebouwd, rekent het
SCEZ tot dat erfgoed. Middeleeuws, jong,
protestants, katholiek, rijksmonument of
niet, ze hebben een
belangrijke karakte
ristiek gemeen: het
zijn veelal beeldbepa
lende gebouwen die
van oudsher het hart
van de Zeeuwse sa
menleving vormen,
stelt de stichting
vast Valt dat beeld
weg door verval, her
bestemming of
sloop, dan verandert
daarmee de specifie
ke uitstraling van die
omgeving in dorp of
stad ingrijpend.
David Koren, coördi
nator Steunpunt Mo
numentenzorg bij de
SCEZ, wil in septem
ber de potentiële
kandidaten voor een
Platform Historische
Kerken bij elkaar roepen. Het plan voor op
richting van zo'n provinciebrede waakhon-
dengroep komt voort uit de nota cultuur
historie en monumenten 2007-2012, die de
provincie vorig jaar vaststelde.
Plasterk wees honderd nieuwe monumen
ten aan en beperkte zich daarbij tot de
meest waardevolle objecten uit de weder
opbouwperiode 1940-1958. Hoewel op dat
lijstje ook een aantal kerken en industrieel
erfgoed staat, maakt de Task Force be
zwaar tegen een
'aanwijzingsbeleid
dat op een arbitrai
re manier onder
scheid maakt van
monumenten van
vóór en na 1940'.
Wetenschappers en
erfgoedorganisaties
als het Cuypersge-
nootschap zijn met
de Task Force van
mening dat bij lan
ge na niet alle kerk
gebouwen van na
tionale en interna
tionale betekenis
voldoende zijn be
schermd. „Voor de
lokale en landelijke
groepen die zich in
zetten voor een
rijksbescherming
van kerkgebouwen
van vóór 1940, is
het beleid van de minister een enorme
domper." In de praktijk kan alleen toeken
ning van een gemeentelijke monumenten-
De zondagmis in parochiekerk Heili
ge Theresia van het Kindje jezus
in Heikant wordt gemiddeld door
een kleine vijftig gelovigen bezocht. Dat
loopt niet bepaald storm. Maar tijdens een
communie, huwelijk of een begrafenis
loopt gewoonlijk zowat het hele dorp uit
en komen ze stoelen tekort. „En dat is het
bewijs dat Heikant niet zonder kerk kan",
zegt Karei Martinet, secretaris van de
Werkgroep Heikantse Kerk. ,„Onze kerk
móet gewoon behouden blijven."
De Heikantse kerk is met zijn 76 jaar een
jonkie, maar zo bijzonder dat ze een monu
mentenstatus heeft. Het godshuis, opge
trokken in de zogenaamde Interbellum
stijl, heeft onmiskenbare art deco-kenmer-
ken. De kruisweg is anders dan anders.
Heeft elke roomse kerk veertien staties die
de laatste dag van Jezus uitbeelden, Hei
kant heeft er vijftien. De laatste is de paas-
statie. Hoe exceptioneel ook, de Heikantse
kerk is een zorgenkindje. Onderhoud en
restauratie vergen een fortuin. De zeven le
den van de Werkgroep, opgericht in 1997,
zetten zich namens de bevolking in om
het geld hiervoor bij elkaar te schrapen, uit
liefde voor het bedehuis. Het lood van het
glas-in-lood moet dringend worden ver
vangen, want de ruitjes vallen er zowat
uit, de schoorsteen is gescheurd en moet
worden gerestaureerd en ga zo maar door.
Dat kost geld. Met Kerkbalans en de jaar
lijkse mosselmaaltijd ten bate van de kerk
wordt zo'n tweeduizend euro opgehaald
en de rest van het geld komt uit het potje
van het kerkbestuur en de broodnodige
subsidie. De inzet van vrijwilligers, die gra
tis hun diensten aanbieden, is onmisbaar.
In totaal zal een grondige restauratie onge
veer 700.000 euro kosten.
Als het aan Martinet ligt, zal de Heikantse
kerk nooit of te nimmer haar functie van
gebedshuis verliezen. „Dat je af en toe de
kerk kan verhuren voor een mooi (klas
siek) concert of een expositie, dat is prima,
maar daar moet het dan wel bij blijven.
Voor het geld moeten we het niet doen,
want je moet toch de kachel laten branden
en de lichten aandoen, dus we houden er
amper iets aan over. Zulke activiteiten hou
den we puur voor de bevolking, het is
goed voor de leefbaarheid." Jaren geleden
was er sprake van dat de kerk een mooie
locatie voor een landelijk orgelmuseum
zou zijn, met vijftigduizend bezoekers per
jaar. Martinet: „Wij zouden als gelovigen
dan nog een kleine ruimte tot onze be
schikking hebben. Gelukkig is dat toen
niet doorgegaan, zie je het voor je? Een or
gelmuseum?" Ook de kerk delen met bij
voorbeeld de bibliotheek ziet Martinet niet
als een reële optie. „Daar is Heikant te
klein voor."
Met lede ogen ziet Martinet de trend aan
van kerkjes die overbodig geworden zijn
door geldgebrek of een gebrek aan liefde
verkocht en verbouwd worden. Dat wil de
Werkgroep dan ook hoe dan ook voorko
men. Angst dat in de Heilige Theresia ooit
appartementen komen, een hotel of een
winkel, heeft Martinet niet. „De kerkjes
die dat overkomt, hebben toch meer het
formaat villa. Kijk maar naar Ossenisse of
Groede. Onze kerk is daar eigenlijk te
groot voor, gelukkig." Vanwege de jonge
leeftijd van de kerk is Martinet positief
over het behoud van de kerk. ,„Ze kan
heus nog lang mee." Aan gebrek aan liefde
zal het niet liggen.
Sheila van Doorsselaer
