Gezondheid
Als je aandacht
uitstaat
Spinoza kiest voor Rijnsburg
SI
'Ik organiseer nu weer van alles tegelijk'
V11
36 Maandag 2 juli 2007 PZC
DENKWIJZER
door René Diekstra
Joodse gemeenschap
in Amsterdam deed
hem in de banvloek
Onlangs bracht ik op een avond met een paar goede
vrienden een bezoek aan het Spinozahuis in Rijns
burg. Het gevoel dat ik had toen ik na een uur weer
buiten stond en mijn blik nog een keer over het eenvoudige
bouwwerk liet gaan, was er een van diepe, diepe schaamte.
In dit huis woonde en werkte van vermoedelijk 1660 tot er
gens in 1663 één van de grootste denkers die de wereld heeft
gekend. En zeker de grootste denker die ons land ooit voort
bracht. Een man die wat betreft zijn invloed op onze denkbeel
den over mens en wereld niet onderdoet voor Socrates, Plato
of Aristoteles, om enkele andere grootheden te noemen.
Hier ook schreef hij zijn eerste gepubliceerde werk en maakte
de ontwerpen voor wat zijn belangrijkste werk en een hoogte
punt in de menselijke intellectuele geschiedenis zou worden:
zijn Ethica. Hij kwam er terecht nadat hij door de joodse ge
meenschap in Amsterdam in de banvloek was gedaan en door
de niet-joodse burgerij werd beschouwd als opruiende en god
deloosheid verspreidende jood.
Het dorp Rijnsburg als een ei
land van tolerantie, temidden
van steden als Amsterdam en
Leiden, waar de vrijheid om te
denken wat men wilde en te zeg
gen wat men dacht, bepaald niet
werd gewaardeerd. Waarom ik me dan toch zo diep schaam
de? Omdat het huis dat - god betere het - officieel zelfs het Spi-
nozamuseum wordt genoemd, vervallen en treurig slecht on
derhouden is. Met uitzondering van zijn studeervertrek, waar
in een kast gevuld met de boeken die de wijsgeer bestudeerde.
Als je iemand wilt vernederen, moet je een bouwsel in zo'n
staat van verval zijn museum noemen. Baruch of Benedictus
de Spinoza - in 1632 in Amsterdam geboren en in 1677 in Den
Haag gestorven - woonde en werkte zijn hele leven in ons
land en verdient een betere behandeling.
Maar dat was niet de enige reden waarom ik me diep schaam
de. Ik realiseerde me ook hoe schrijnend het is dat er in Am
sterdam een vergevorderd initiatief bestaat een Spinozamonu-
ment op te richten, terwijl het Spinozahuis in staat van verval
verkeert. Nota bene de stad die de wijsgeer heeft uitgespuugd.
Ook letterlijk, want niet zelden spuugden joodse Amsterdam
mers op straat als ze hem tegenkwamen. De stad ook die jaren
de dreiging van het gevang boven zijn hoofd hield om hem tot
zwijgen en anonimiteit te dwingen.
Toch is noch de stad, noch de joodse gemeenschap vooralsnog
bereid posthuum verontschuldigingen aan te bieden voor de
wrede vernederingen en verdrijving die Spinoza werd aange
daan. Als uitvlucht wordt door de joodse gemeenschap onder
andere het volgende gebruikt: de originele tekst van de over
hem uitgesproken banvloek bestaat inderdaad, maar het ver
slag van de officiële bijeenkomst die deze moest bekrachtigen,
is onvindbaar. Misschien heeft die bekrachtiging dus wel nooit
plaatsgevonden. Alsof de feitelijke en historisch bewijsbare ver
drijving en vernederingen niet voldoende bewijs vormen.
Ik ben ervan overtuigd, zo goed meen ik Spinoza wel te ken
nen, dat als hem nu gevraagd zou kunnen worden waaraan hij
de voorkeur geeft - een standbeeld in Amsterdam of een goed
ingericht museum en studiehuis in Rijnsburg - hij voor Rijns
burg zou kiezen. Vooral omdat zo'n centrum jong en oud ken
nis kan laten maken met zijn denkbeelden, en vooral die te be
grijpen en erover te discussieren.
Want wat die kennis betreft, is het droevig gesteld. Zo droevig,
dat onlangs nog een buitenlandse geleerde door Amsterdam
moest worden geïmporteerd om te spreken over het denken
van Spinoza en over waarom er een standbeeld moet komen.
Nóg een reden waarom ik me die avond diep schaamde.
Het Spinozahuis in Rijnsburg.
foto Vereniging Het Spinozahuis
Altijd moeite om je hoofd
erbij te houden, chronisch je
spullen kwijt, om het jaar op
zoek naar een nieuwe baas.
Naar schatting 250.000
volwassen Nederlanders
lijden aan ADHD.
door Lindy Jense
illustratie Job van Celder
Het is niet zomaar slordig
zijn, of moeite hebben
met lang stilzitten. Ook
wie er wel eens wat uit
flapt of aan iets begint zonder het
af te maken, komt nog lang niet in
aanmerking voor de diagnose
'ADHD'. „Je hebt het elke dag, le
venslang, al vanaf je jeugd", zegt
psychiater dr. Sandra Kooij.
„ADHD is een stoornis die je hele
functioneren beïnvloedt."
Dr. Kooij is een van de weinige Ne
derlandse experts op het gebied
van ADHD (aandachtsstoornis
met hyperactiviteit, Attention-Defi
cit /Hyperactivity Disorder) bij vol
wassenen. In 1996 begon ze met
behandeling van patiënten met de
stoornis en vorig jaar promoveer
de ze aan de Radboud Universiteit
in Nijmegen op een studie naar de
epidemiologie, diagnostiek en be
handeling van ADHD bij volwasse
nen. „Tien jaar geleden bestond
ADHD bij volwassenen officieel
niet", zegt ze. „Terwijl er wel kin
deren waren met die diagnose.
Dat die er op hun 18e plots over
heen groeien, leek me stug. Zeker
omdat ADHD erfelijk is. Het
wordt in families doorgegeven."
Inmiddels heeft Kooij uit eigen on
derzoek geconcludeerd dat 2 pro
cent van de Nederlanders boven
de 18 ADHD heeft. „Zo'n 250.000
mensen, en dat is een conservatie
ve schatting. In Amerika gaat men
ervan uit dat 4,5 procent van de
volwassenen het heeft."
Kooij werkt bij PsyQ, een landelij
ke instelling voor psycho-medi-
sche zorg met een programma
voor volwassenen met ADHD. Op
de site van PsyQ_staan voorlich
tingsfilms over ADHD en een kor
te test waarmee je kunt zien of je
symptomen hebt. Kooij: „Wie
ADHD heeft, kan zich moeilijk
concentreren. Mensen zijn chao
tisch, twijfelen aan alles, hebben
moeite met plannen en opruimen.
Sommigen zijn dwangmatig, maar
doen dat juist om de chaos in hun
'ADHD'ers zijn dwangmatig,
maar juist om de chaos in
hun hoofd te compenseren'
hoofd te compenseren." Ook on
rust is een indicator. „Ze hebben
moeite met lang stilzitten. De on
rust is voor de omgeving voelbaar.
Vaak sporten ze extreem veel. Er
zijn relatief veel sportinstructeurs
met ADHD."
Een derde kenmerk is impulsief ge
drag. Woedeaanvallen en wisselen
de stemmingen komen er vaak bij.
Patiënten beginnen makkelijk aan
relaties, maar kappen ze even snel
af en wisselen veel van werkgever.
„Maar er zijn ook ADHD'ers die
vijfentwintig jaar bij één baas wer
ken. Niet iedereen heeft alle symp
tomen in dezelfde mate."
Leven met ADHD heeft veel
valkuilen. Zo kan het andere
stoornissen verergeren:
angst, depressie, verslaving en per
soonlijkheidsproblemen kunnen
chronisch worden. Hoewel de
meeste patiënten er aanvankelijk
van schrikken, is er volgens Kooij
maar één effectieve therapie: pil
len. Met middelen als Concerta en
Strattera kunnen patiënten hun
aandacht langer vasthouden en
hun impulsen beter beheersen.
Behandelaars moeten daarbij goed
opletten dat ADHD'ers die ook
aan een angststoornis lijden, eerst
voor hun angsten worden behan
deld. Wie paniekaanvallen heeft,
kan veel last hebben van de ver
sheide hartslag als gevolg van de
medicatie.
Kooij ziet vooral voordelen voor
de rest van de behandeling als er
medicatie wordt gebruikt. „Bij
ADHD'ers functioneert het deel
van de hersenen dat nodig is om
je te kunnen concentreren, niet
goed. De medicatie stimuleert die
hersenfunctie. Pas als ze rust heb
ben, kun je beginnen ADHD'ers
met coaching te leren hoe ze hun
huis kunnen opruimen, een agen
da bijhouden of op tijd komen. En
let wel: het gaat hier meestal om
intelligente mensen. Het is een
ernstige handicap hoor, als je aan
dacht uitstaat"
www.psyq.nl
Personeelsfunctionaris Hilde
van Zuylen (48) is gehuwd en
heeft twee zoons met
respectievelijk ADHD, PDD-
NOS en Gilles de la Tourette.
W h
f eel mensen denken
dat een ADHD'er al
leen maar druk is.
Maar het is ook: impul
sief zijn, hypergeconcentreerd en,
in mijn geval, een pietje-precies.
Ik heb een aantal slechte eigen
schappen van de ADHD'er omge
bogen tot mijn sterkste kanten. Ik
ben een onvoorstelbaar goede orga
nisator. Alles bij mij thuis ligt in
mandjes en ik kan mijn sokken in
het donker vinden.
„De diagnose is pas een halfjaar
geleden gesteld. Achteraf valt er
veel op z'n plek. Als meisje begon
ik al trucjes te verzinnen om
ADHD te maskeren. Gelukkig
heeft mijn moeder me geleerd
mijn eigen keuzes te maken en
daaraan vast te houden. Ik kan me
niet herinneren dat ik door mijn
ADHD in mijn jeugd teleurstellin
gen heb gehad, ik ben aan vijf of
zes beroepsopleidingen begonnen
en heb die geen van alle afge
maakt, maar dat heb ik nooit als
een faien ervaren. Ik heb nog een
poosje als kok op de grote vaart ge
werkt, dat was geweldig.
„Mijn man en ik passen goed bij el
kaar, het heeft tussen ons nooit
grote spanningen gegeven. De om
slag kwam voor mij pas toen we
kinderen kregen. Ik werd op latere
leeftijd moeder en toen werd alles
ineens veel minder gestructureerd.
Na een aantal jaren bleek dat onze
jongens stoornissen hebben. De
oudste heeft ADHD, PDD-NOS
en Gilles de la Tourette. De jongste
heeft symptomen van een aan au
tisme verwante stoornis. Ik kon er
niet mee omgaan, had veel moeite
te accepteren dat onze kinderen
anders waren. Mensen om je heen
komen met commentaar als: 'je
voedt ze ook niet goed op', of'ach,
ze groeien er wel overheen'. Dat
doet me nog steeds veel verdriet.
„Van een actieve en extraverte
vrouw werd ik een soort robot, on
genaakbaar en in mezelf opgeslo
ten. Overgeorganiseerd en heel kri
tisch. Een half jaar geleden heb ik
professionele hulp gezocht en
toen werd snel duidelijk dat ik
ADHD heb. Nu liggen er bij ons
thuis gezinsverpakkingen Ritalin
en Concerta. Sindsdien ben ik
scherper, geconcentreerder. Vroe
ger durfde ik niet verder dan een
rondje om de kerk te rijden, maar
onlangs ben ik met de kinderen
van IJsselsteijn helemaal naar Hee
renveen gereden. Ik spreek nu
weer mensen aan op straat en ik
organiseer weer van alles tegelijk.
Ik ga binnenkort een postacademi
sche cursus doen om coach te wor
den voor volwassenen met AD
HD. Daar is een tekort aan."
