Dave Eggers en zijn 'lost boy'
Thriller als puzzel knap verteld Afstandelijk maar suggestief
40 Donderdag 28 juni 2007 PZC
BOEKEN KORT
NAGELATEN WERK Susan
Sontag (1933-2004) was niet al
leen een groot schrijfster, maar
ook het geweten van de VS. Zo
schreef zij een reeks essays,
waarvan een deel nu is gebun
deld in Op hetzelfde moment
(het eerste deel van haar nagela
ten werk). Sontag schrijft onder
meer over fotografie en grote
schrijvers als Dostojevski, Paster
nak en Rilke. Het boeiendst is
wellicht haar visie op de aansla
gen van 11 september 2001. Zij
durft haar opvattingen kritisch
te bezien en geeft in haar werk
blijk van historisch bewustzijn.
Zo vaak komt het niet voor dat een
schrijver en de hoofdpersoon van
zijn boek samen een interview ge
ven. Dave Eggers, Amerikaan, au
teur van de grootste literaire sensa
tie van 2000: Een hartverscheurend verhaal van
duizelingwekkende genialiteit en Valentino
Achak Deng uit Sudanees. Wist op miraculeu
ze wijze te ontsnappen aan de burgeroorlog in
zijn land, die twee miljoen mensen het leven
heeft gekost, en kreeg de vluchtelingenstatus in
de VS.
Dave Eggers: „In 2000 en 2001 verschenen veel
artikelen in kranten over hoe de lost boys van
Sudan werden opgenomen door de VS. Ik las
die verhalen met buitengewone interesse. In
2002 kreeg ik een brief van Mary Williams,
hoofd van de Lost Boys Stichting. Ze schreef
me dat ze onder meer werkte met een jonge
man die als woordvoerder optrad. Wat hij wil
de, was zijn levensverhaal opschrijven. Waar
schijnlijk had Mary mijn eerste boek gelezen
en dacht ze dat Valentino en ik iets gemeen
schappelijks hadden. Valentino en ik kwamen
aan de praat en bleven praten. We spraken tien
uur. Aan het eind van het weekend zeiden we
dat we wellicht samen konden werken. Klopt
dat zo ongeveer?"
Valentino Achak Deng: „Helemaal. Ik ben geen
schrijver. Ik had het idee, maar ik had iemand
anders nodig om het op te tekenen. Ik wilde
het hele verhaal van de gruwelijke oorlog in
Zuid-Sudan erin hebben. Om het voor de eeu
wigheid vast te leggen. Zo kwam ik bij Mary te
recht. Dave leek mij helemaal geen schrijver,
maar ik vertrouwde hem meteen. We hadden
eerst een goed gesprek van mens tot mens."
Eggers: „We wisten niet welke vorm we moes
ten kiezen. Ik ben geïnteresseerd in orale ge
schiedenis. Bij mijn uitgeverij McSweeney's wa
ren we net begonnen met het uitgeven van
boeken met mondeling overgeleverde verhalen.
Ik dacht dat dit verhaal daar wellicht in zou pas
sen. Daarom beloofde ik Valentino ook dat zijn
Met Wat is de Wat schreef Dave Eggers
het aangrijpende levensverhaal van
Valentino Achak Deng, een van de 'lost
boys' die aan de oorlog in Zuid-Sudan
wisten te ontsnappen en in Amerika
terecht konden. „Ik vertrouwde Dave
meteen."
door Theo Hakkert
foto Maartje Blijdenstein
Schrijver Dave Eggers en Valentino Achak Deng,
basseerd.
verhaal binnen een jaar in druk zou verschij
nen. Toen we een deel klaar hadden, zaten er
witte vlekken in. Ik moest die opvullen, aanvul
len. Ik schreef het als journalist, maar ook dat
was de vorm niet. Ik was te veel aanwezig. Ik
wilde niet in het verhaal zijn. Rond 2005 kreeg
ik het idee het in de eerste persoon te doen,
met de stem van Valentino, zodat ik kon ver
dwijnen en het verhaal aan Valentino kon ge
ven."
„Het komt het dichtst bij een biografie van een
levend persoon. We hebben het ook al vergele
ken met een filmer die een documentaire over
iemand maakt. Maar waren we te dicht bij een
documentaire gebleven, dan had ik geen dialo
gen kunnen gebruiken, niet het stadje kunnen
beschrijven vóór de oorlog. Daar had ik de mid
delen van de fictie voor nodig."
Deng: „Sudan heeft geleden onder zo veel tra
gedies. Wat ik vraag van de mensen is dat ze
druk blijven uitoefenen op zowel de Sudanese
regering als de rebellen om te onderhandelen
in plaats van te vechten. Het gevaar is dat men-
vluchteling op wiens verhaal Eggers' boek is ge-
sen economisch afhankelijk worden van oor
log. De rebellen overvallen dorpen, stelen het
vee en nemen de mensen mee voor goedkope
arbeid. Oorlog als inkomstenbron. Dat moet
stoppen."
Eggers: „Alle inkomsten van het boek gaan
naar de stichting van Valentino. Vertel het
zelf!" Deng: „We gaan terug naar mijn stad Ma-
rial Bai. We bouwen er een middelbare school,
een bibliotheek en een gemeenschapshuis. We
zorgen voor eerstehulpposten, maar belangrijk
is ook vrouwenemancipatie. We zullen ook on
dernemerschap stimuleren, waarbij we ons spe
cifiek richten op de vele weduwen van Soedan.
We moeten nu vooruitkijken. Ik ga overal lezin
gen geven en de opbrengst gaat naar Marial
Bai. Zo kan ik mijn stad helpen opbouwen."
Dave Eggers: Wot is de Wat. De autobiografie van Val-
ention Achak Deng. Vertaling: Wim Scherpenisse en
Cerda Baardman. 463 pagina's, 22,95 euro. (geb.)
Rothschild Bach.
de
Susan Sontag - Op hetzelfde mo
ment. De Bezige Bij, 19,90.
EILAND Whisky en romantiek
vormen de belangrijkste be
standdelen van De wijze van
Stornoway, het romandebuut
van de Schotse dichter Kevin
MacNeil. Het boek speelt op
een ruig eiland, dat behoort tot
de Hebriden, eilanden die
steeds meer van hun eigenheid
moeten prijsgeven door het op
rukkende toerisme. Een jonge
Schot protesteert tegen de te
loorgang van de eilandcultuur.
Maar bovenal is De wijze van
Stornaway een boek over grote
gevoelens en gemiste kansen.
[^1 Kevin MacNeil - De wijze van Stor-
N— noway. Prometheus, 19,95 euro.
In het jaar dat
eindelijk het laatste boek van de
in 2001 overleden Ludlum uit
kwam, verscheen zojuist num
mer 4 van zijn (betere) opvol
ger, Allan Folsom: De dag van sa
menzwering. Diens drie eerdere
politieke thrillers droegen alle
het woord 'dag' in hun titel en
vertonen overeenkomsten met
de spannende boeken van Lud
lum. In De dag van samenzwe
ring krijgt Folsoms hoofdperso
nage bij de bestrijding van een
geheim genootschap, dat a la
Machiavelli streeft naar de we
reldheerschappij, hulp van de
ook in gevaar verkerende Ameri
kaanse president.
Allan Folsom - De dag van samen
zwering. De Boekerij. 19,95 euro
Kate Atkinson
Een goede daad
Uitgeverij Atlas
19,90 euro
door Fred Monsma
Ongewoon is de literai
re thriller Een goede
daad van Kate Atkin
son. Wat heel even een sim
pel verkeersongeluk lijkt, ont
aardt bij haar in een puzzel
achtig verhaal. Alle betrokke
nen bij de botsing tussen een
Peugeot en een Honda raken
verwikkeld in gebeurtenissen
die bijna met geen pen te be
schrijven lijken. Gefascineerd
volgt de lezer wat Atkinson
de door haar tot leven gewek
te, kleurrijke personages alle
maal doet meemaken.
Zoals een schrijver van mis
daadromans genaamd Alex
Blake (pseudoniem!) die on
gewild betrokken raakt bij
het wel en wee van een man
die zich ontpopt als huur
moordenaar. Of een voormali
ge privé-detective, politieman
en militair die opgepakt
wordt nadat hij de hond van
de bestuurder van de Honda
zou hebben 'vermoord'. Het
lijkt wellicht een wat warrig
verhaal, maar Atkinson
brengt met humor, ironie en
vooral inzicht in de menselij
ke geest razendknap alle ver
haallijntjes bij elkaar. Een goe
de daad is dan misschien
geen pure misdaad, maar
kent wel een onverwachte en
bijzondere ontknoping. Goed
voor enkele uurtjes aange
naam leeswerk.
Aardig bijkomend aspect:
fans kennen één van de
hoofdrolspelers reeds uit de
vorige Kate Atkinson, Oude
zaken (uit 2005). Jackson Bro-
die figureerde hierin al als pri
vé-detective. Aan diens werk
herinnert Atkinson in deze
nieuwe literaire thriller meer
maals. Ter gelegenheid van
het verschijnen van de nieu
we Atkinson is daarvan een
goedkope editie (10 euro) uit
gebracht.
rri Dirk Ayelt Kooiman
Oefenen in ontsnappen
Uitgeverij De Harmonie
16,50 euro
door Theo Hakkert
Voordat Dirk Ayelt Kooi
man (61) in 1982 met
de baanbrekende docu
mentaire-roman Montyn zijn
succesvolste boek publiceer
de, stond hij bekend als een
schrijver met een koele, af
standelijke stijl. In romans als
De grote stilte en De vertellin
gen van een verloren dag was
het of zijn schrijverspen fun
geerde als een registrerende
camera.
Het werken aan Montyn, over
een Nederlander die vocht bij
de SS, greep hem zo aan dat
hij jarenlang niet kon schrij
ven. Nog altijd lijkt Kooiman
op kousenvoeten door de lite
ratuur te stappen. Ongeveer
zo bedachtzaam als hij door
Amsterdam pleegt te wande
len.
Maar zijn koele, afstandelijke
stijl is hij nooit kwijtgeraakt
en die werkt ook altijd nog
heel goed. In de verhalenbun
del Oefenen in ontsnappen
weet hij telkens weer die re
gistrerende camera zo sugges
tief langs de gebeurtenissen
te laten pannen dat de span
ning hoog oploopt.
De personages in de vier ver
halen oefenen inderdaad, alle
op eigen wijze, in ontsnap
pen. Een frauderend echtpaar
vlucht het land uit en laat de
kinderen achter, maar het is
juist het kroost dat hierdoor
lijkt te ontsnappen. Een alco
holist houdt zichzelf tijdelijk
voor de gek dat het 'm zal luk
ken een andere weg in te
slaan dan die naar zijn stam
kroeg. Apocalyptisch is De do
dendans, over het einde der
tijden. Hier moet het de lezer
niet ontgaan dat Kooiman,
door te schrijven 'stelt hij
zich voor', de finale zich laat
afspelen in het verwarde
brein van een oude, achterge
laten man. Zo subtiel ligt het.
KATE
ATKINSON
