Boeken
Englanders 'vuile' waarheid
Mysterie, macht en moord
Russische vrouw, een slag apart
BOEKEN KORT
PZC Donderdag 21 juni 2007 I 21
Tien jaar werkte Nathan Englander aan
wat een verpletterende roman is
geworden: Het Ministerie van
Buitengewone Zaken. Over hoe een
joods gezin lijdt en ten onder gaat
tijdens de Vuile Oorlog van 1976 in
Argentinië.
door Theo Hakkert foto Frouwkje Bijlstra
Hij is de ultieme stamgast. Nathan Eng
lander slentert al tien jaar lang, ze
ven dagen per week, iedere ochtend
naar hetzelfde café op de hoek van
Amsterdam Avenue en noth Street in Manhat
tan, New York. Om te schrijven. „Ik heb de
ruis nodig om weg te zakken in mijn gedach-
tenwereld. Ik heb er een vaste tafel. Dat maakt
me een kleine bezienswaardigheid, maar ieder
een laat me met rust."
Hij schreef er Het Ministerie van Buitengewone
Zaken, zijn eerste roman. Want Nathan Englan
der (1970) is tot nu toe alleen als verhalenschrij
ver bekend. Faam gestoeld op de bundel Verlost
van vleselijke verlangens, uit 1999, die hem lof
prijzen en vergelijkingen met de grote joodse
auteurs Bernard Malamud en Isaac Bashevis
Singer opleverde.
De roman draait om het Argentijnse gezin van
Kaddisj Poznan, een joodse bastaard en paria
die eind jaren zeventig de kost verdient met
het wegbeitelen van joodse grafteksten. De na
bestaanden willen, onder het repressieve staats-
regime, niet langer met de doden in verband
worden gebracht en vragen Kaddisj de namen
weg te bikken. Kaddisj en zijn vrouw Lillian
hebben een studerende zoon, Pato. Hij laat
zich weinig gelegen liggen aan het regime, en
na een aantal botsingen met de politie is hij op
een dag verdwenen. Kaddisj en Lillian wagen
zich in het hol van de leeuw, het ministerie
van Buitengewone Zaken, om Pato terug te krij
gen. Het zijn de jaren waarin duizenden Argen
tijnen verdwenen, vaak werden ze uit vliegtui
gen in zee gegooid.
Hoe Argentijns' het boek ook is, Englander be
nadrukt het universele karakter van het ver
haal. „Want onderdrukking en staatsterreur
komt overal voor en het heeft overal dezelfde
kenmerken. Het specifieke van Argentinië was
de poging mensen te laten verdwijnen en hun
hele bestaan te ontkennen, maar dat lukte na
tuurlijk niet. Hoe waar is wat iemand gelooft?
Dat is de kernzin van mijn roman. Als we er
Nathan Englander: „Als we er nu in slagen iedereen hetzelfde te doen geloven, verandert dat dan de
waarheid?"
nu in slagen iedereen hetzelfde te doen gelo
ven, verandert dat dan de waarheid? Als we er
allemaal van overtuigd zijn dat de wereld niet
opwarmt, wordt de wereld dan ook niet war
mer?"
Het dwingende ritme van deze noodlotsroman
wordt subtiel onderbroken in hoofdstuk 43,
waar Englander de lezer even bij de hand pakt
en de we-vorm gebruikt. Hij beschrijft hoe een
meisje in een cel notities van Pato vindt, de ver
dwenen zoon. Maar de inhoud van de notities
wordt niet onthuld. „Als ik had verteld wat er
in stond, had ik het boek verraden. Absentie is
tegelijkertijd de horror en de kern van dit
boek.
„Waar het bij het schrijfproces om draait, is ei
gendom. Het eigendom van de wereld die ik
creëer en beschrijf Hoe kom ik ertoe om over
de Vuile Oorlog van Argentinië te schrijven, zo
vroeg ik me af, maar het was een wereld die ik
mijn hoofd aantrof en wat in mijn hoofd zit, is
van mij. Ik werk er dan hard aan het zo realis
tisch mogelijk te maken. Dit is weliswaar mijn
eigen Buenos Aires, maar het bestaat. Ik wil zo
schrijven dat het verhaal bij de lezer een ware
herinnering wordt. Dat ze zeggen: 'Wat ik nu
toch heb gezien of meegemaakt. Oh nee, ik
heb het gelezen'. De lezer moet het verhaal af
maken in zijn hoofd. Ik wil dat het ingeweven
wordt in zijn brein. Gevraagd bij een televisie
quiz moet de lezer meer weten over Kaddisj in
dit boek dan over zichzelf."
Englander schrijft weer, want hij schrijft altijd.
Korte stukjes in vliegtuigen. En straks weer de
grotere greep in zijn stamcafé in Manhattan.
„Ik bedenk me nu dat ik vergeten heb te zeg
gen dat ik een tijdje naar Europa ben. Als ze
me maar niet missen. Wat onnadenkend van
Nathan Englander: Het Ministerie van Buitenge-
wone Zaken. Roman. Vertaling: Nicolette Hoekme-
ijer. 397 pagina's, 22,95 euro. uitgeverij
Anthos/Manteau.
HOOGBEGAAFD De Engelse let
teren hebben een enorme im
puls gekregen door de inbreng
van jonge schrijvers met wortels
elders in het Gemenebest. Van
Sir Salman Rushdie via Zadie
Smith tot Nikita Lalwani, wier
debuut zojuist in vertaling is ver
schenen. In Begaafd vertelt Lal
wani (1973, India) het verhaal
van Rumi Vasi. Het 10-jarige
meisje is hoogbegaafd en van
haar vader moet ze naar de uni
versiteit. Maar Rumi vindt
vriendschap en liefde net even
iets belangrijker dan wiskunde.
Nikita Lalwani - Begaafd. De Bezige
Bij, 18,90 euro.
WAKE „Ik zou graag verslag uit
willen brengen over wat er in
het huis van mijn grootmoeder
gebeurde in de zomer dat ik
acht of negen was, met dien ver
stande dat ik niet zeker weet of
het echt gebeurd is." Dit is de
fraaie openingszin van De sa
menkomst, de vierde roman van
de Ierse schrijfster Anne En-
right. De titel verwijst naar de
wake die leden van de familie
Hegarty houden bij het lichaam
van hun overleden broer Liam.
Een familiegeschiedenis waarin
onstuimige liefdeslevens genera
ties later hun tol eisen.
Anne Enright - De samenkomst. De
Bezige Bij. 18,90 euro
MOL Een jaar geleden heeft
CIA-agent Ryan Kealey, in de
thriller De Amerikaan van
Andrew Britton, de moord op
drie wereldleiders weten te voor
komen. In De Moordenaar, het
tweede deel van wat een trilo
gie gaat worden, staan Kealey
en zijn partner voor mogelijk
nog grotere problemen. Hun te
genstander heeft niet alleen een
geavanceerd wapen tot zijn be
schikking, hij krijgt ook hulp
van een mol binnen de CIA. Ter
gelegenheid van het verschijnen
van De Moordenaar is de derde
druk van De Amerikaan uitgeko
men als actiepocket, voor 5 eu
ro.
Andrew Britton - De Moordenaar.
Elbertinck. 19,95 euro.
Gé Bosschee
De Kennedy Code
Uitgeverij Karakter,
19,95 euro
door Mieske van Eek
Neem een scheut
machtsmisbruik, een
paar eetlepels moord,
een half kopje complot, enke
le theelepeltjes liefde, wat
geld en overgiet dit alles met
een sausje van geheimzinnig
heid. Wel oppassen dat het
niet gaat klonteren. Ziedaar
in kort bestek de nieuwe mis
daadroman van Gé Bosschee,
De Kennedy Code. Bosschee
verraste in 1999 en 2000 met
twee stevige, goedgeschreven
financiële thrillers. Nu ligt
daar dan eindelijk zijn derde
spannende roman, die net als
de twee voorgaande boeken
speelt in Amerika. Wie in
2007 nog eens wil terugko
men op de moord op de Ame
rikaanse president Kennedy
moet lef hebben. Bosschee
draait er zijn hand niet voor
om en hij heeft er nog een
spannend boek van gemaakt
ook, waarin de Amerikaanse
politiek er niet erg goed af
komt. Bosschee heeft de zaak
grondig aangepakt en zich
door een flinke stapel boeken
heen gewerkt. Hij verdiepte
zich terdege in de geschiede
nis van vrijmetselarij en de
Rozenkruisers en maakte een
grondige studie van de
moord op Kennedy, de Ame
rikaanse geschiedenis en van
de CIA. Dat leidde tot een
pakkende actiethriller, waarin
een hoogleraar geschiedenis
en een journaliste de betrok
kenheid van een mysterieuze
sekte bij de moord op Kenne
dy onderzoeken. Een beetje
in de stijl van Dan Brown,
maar gelukkig iets minder
met van die hijgerige achter
volgingen. Jammer alleen dat
Bosschee zich soms zo ver
liest in details dat het de vaart
uit zijn verhaal haalt en je als
lezer soms het spoor bijster
dreigt te raken.
[jn Ljoedmila Oelitskaja -
Vrouwenleugens.
Vertaling Arie van der
Ent. Uitgeverij De Geus.
159 pag. 17,90 euro.
door Aly Knol
Zjenja is de goedheid zel
ve, maar ze wordt er
niet voor beloond. Ze is
erg goedgelovig en zo trapt ze
in de ene val na de andere. In
scènes uit verschillende perio
des van haar leven wordt
Zjenja bijna pathologisch
voorgelogen door vrouwen
die ze aanvankelijk als haar
hartsvriendinnen beschouwt.
Het waarom van al die leu
gens wordt nergens expliciet
benoemd, maar één ding is
zeker: al deze liegende vrouw
beesten hunkeren naar aan
dacht en Zjenja heeft aan
dacht voor hen in overvloed.
Maar leren doet ze er niets
van. Er zit een intrigerende
duisternis in Vrouwenleugens,
het nieuwste boek van de
Russische schrijfster Ljoedmi
la Oelitskaja. Vrolijk word je
niet van al die vrouwenlevens
die voorbij trekken. Bij Oelits
kaja staan altijd vrouwen cen
traal, vrouwen die over sterke
schouders moeten beschik
ken om de hen opgelegde
zware taken te kunnen tor
sen. En anders praten ze zich
die schouders zelf wel aan. In
het hoofdstuk 'Een gelukkig
toeval' bijvoorbeeld, waarin
Zjenja in Zwitserland onder
zoek doet onder Russische
prostituees, hoort ze van alle
meiden een bijna eenslui
dend verhaal: op een dag zul
len ze een bankier aan de
haak slaan. In het laatste en
langste hoofdstuk, 'De kunst
van het leven', krijgt Zjenja
zelf een opdonder van jewel
ste, die je als lezer even de
adem beneemt. Maar, zoveel
wil Oelitskaja maar zeggen,
Russische vrouwen blijven
Russische vrouwen. Het is
een slag apart. Helaas is de
vertaling van Vrouwenleugens
door Arie van der Ent hier en
daar nogal slordig.
