Veranderen moet en kan,
maar wil Zeeland dat wel?
D
O
We werken het liefst in de luwte, maar er is niets
v2 Spectrum
'Doormodderen betekent dat de provincie in 2040 is teruggevallen tot
het niveau van 1970, maar dan met minder groen en minder blauw'
Zaterdag 9 juni 2007 PZC
Zeeland is niet goed voorbereid op de toekomst. Verandering is hard nodig. Dat is
de boodschap van een enkele maanden geleden verschenen rapport, waaraan
prominente Zeeuwen hebben meegewerkt. Dreigt die studie nu in een bureaula te
verdwijnen vanwege enkele harde noten die worden gekraakt over Zeeuwse
beleidsmakers die verandering juist in de weg staan?
door Ernst Jan Rozendaal
enken over de toekomst van Zeeland
is in. Niet alleen binnen de provincie,
maar ook daarbuiten. 'Let op: Zeeland
komt eraan', concludeerde het week
blad Elsevier vorige week in een artikel
onder de kop 'Het succes van Zeeland'. In de Staten
en in de media woedt voortdurend het debat over
economie en ecologie. Kunnen industrie en toerisme
samengaan in een tweesporenbeleid of moeten we
nu de keuze maken hoe Zeeland er over veertig jaar
uitziet: als een haven- en industriegebied of als een
groen-blauwe oase? De Zeeuwse Bibliotheek nodig
de vorige week directeur Paul Schnabel van het So
ciaal en Cultureel Planbureau (SCP) uit om vier da
gen lang zijn licht over dergelijke kwesties te laten
schijnen. De Zeeuwen reageerden massaal op zijn
via de PZC geventileerde stellingen.
Hoe komt het dan dat het rapport Zeeland op een kan-
telpunt zo onderbelicht is gebleven? Daarin trekt pro
fessor ]an Rotmans van het aan de Erasmus Universi
teit verbonden Dutch Research Institute for Transi
tions (Drift) toch opvallende conclusies, die overi
gens lijnrecht ingaan tegen het optimisme van Else
vier. De hoogleraar veranderkunde kreeg van de Ho
geschool Zeeland (HZ) en de Zeeuwse Milieufedera
tie (ZMF) opdracht te onderzoeken hoe het er met
Zeeland voor staat. De provincie stak tot dusver
44.000 euro in het project. 'Moet, kan en wil Zee
land veranderen?', waren de drie vragen waarop
Drift een antwoord zocht. Dat gebeurde in inter
views met vijfentwintig 'friskijkers en dwarsden-
kers', merendeels prominente Zeeuwen.
De provincie staat op een kantelpunt, luidt de conclu
sie. Sinds de oorlog is Zeeland in verschillende golf
bewegingen opgestuwd in de vaart der volkeren. De
Deltawerken ontsloten de eilanden, waarop land
bouw, industrie en toerisme zich volop konden ont
wikkelen.
Maar inmiddels stagneert de boel, aldus het rapport.
Landbouw en visserij zijn op hun retour, de chemi
sche industrie en het toerisme kampen met toene
mende buitenlandse concurrentie en sinds het begin
van deze eeuw zijn geen of weinig grootschalige ini
tiatieven of infrastructurele projecten van de grond
gekomen. Vandaar de term kantelpunt: gaat het van
af nu verder bergafwaarts of weet Zeeland weer op
een golf naar boven te surfen? Dat laatste is hard no
dig, stelt Rotmans, want 'doormodderen' betekent
dat de provincie in 2040 is terug gevallen tot het ni
veau van 1970, maar dan met minder groen en min
der blauw.
V!
lijk van de gemeenteraadsfractie van het CDA in
Goes). „Dit rapport heeft de pretentie wetenschappe
lijk te zijn, maar op verschillende plekken worden
politiek ingekleurde vooroordelen geuit. Op deze ma
nier bouw je niet aan een breed politiek draagvlak."
Waarmee wat hem betreft het antwoord is gegeven
op de vraag waarom in de voortdurende discussie
over de toekomst van Zeeland niemand naar dit rap
port verwijst
1 eranderen moet dus, kan ook, maar wil
de provincie het wel? De Zeeuwse be
leidsmakers passen goed op de winkel,
maar zullen er niet veel aan veranderen.
Behoud van rust en ruimte is de toets
steen - en daardoor meestal een blokkade - voor elk
nieuw initiatief of beleidsplan, aldus het rapport. 'De
Staten en de gemeenteraden kennen vooral politici
van de behoudende partijen en de zittende leden
worden ook vaak herkozen. Andere groepen met in
vloed op het beleid zijn de boeren en de milieugroep
eringen en ook deze groepen zijn vooral gericht op
behoud. Beleidsmatig wordt niet echt een duidelijke
richting gekozen. Veel opties worden opengehou-
ok de initiatiefnemers, de friskijkers
en de dwarsdenkers hebben op het
ogenblik niet veel behoefte om over
de studie te praten. Veel te gevoelig.
Binnenkort komt namelijk de vraag
aan de orde of een daarin aanbevolen vervolg op pro
vinciale subsidie kan rekenen. „Op het moment dat
je kijkt naar de noodzaak van grote veranderingen, is
het op eieren lopen", verklaart directeur Tjeu van
Mierlo van de ZMF. Hij vindt het dus 'helemaal niet
zo gek dat het onderzoek in de luwte is gebleven'.
Het is niet eens af. En laat zich nu precies het
slechtst denkbare scenario dreigen te voltrekken. En
kele scherpe zinnen (Van Mierlo: „Het is natuurlijk
geen gelukkige passage") leiden nu de aandacht af
van de kwaliteit van het stuk, dat door een 'zeer gere
nommeerd bureau' is gemaakt met medewerking
van 'een aantal kanjers'. „Ik zou het wel heel erg jam
mer vinden als de ruis rondom het stuk een vervolg
zou blokkeren."
De beslissing is aan gedeputeerde Marten Wiersma
(GroenLinks) die duurzaamheid in zijn portefeuille
heeft. Hij is het enige collegelid dat niet behoort tot
een van de in het rapport gewraakte partijen. Hij
stelt voorop dat die geen veto hebben uitgesproken
den. Zeeland houdt veel potjes op het vuur en mod
dert door. Het tweesporenbeleid (inzetten op zowel
economie als ecologie - red.) is daar een uiting van.'
In het rapport worden CDA, SGP en Christenunie
genoemd als behoudende krachten. Verder wordt ge
constateerd dat, zeker in bestuurlijk Zeeland, ieder
een elkaar kent. Iedereen in het Zeeuwse bestuur
'heeft meerdere petten op', 'de gedeputeerde blijkt
getrouwd met de fractievoorzitter' en dit alles 'resul
teert in het onderhands regelen van dingen'.
Deze opmerkingen zijn Gedeputeerde Staten in het
verkeerde keelgat geschoten. Dan gaat het overigens
nog over het vorige college van CDA, SGP, PvdA en
VVD, zegt gedeputeerde Harry van Waveren (dege
ne die getrouwd is met een fractievoorzitter, name-
tegen een vervolgsubsidie voor de HZ, de ZMF en
Drift. Wat ook weer niet wil zeggen dat het daarmee
dus wel goed zit.
Voor Wiersma is allereerst van belang of het project
kan bijdragen aan het streven van het nieuwe colle
ge om Zeeland koploper te maken op het gebied van
energietransitie: de overgang naar een duurzame
energiehuishouding. „Het voordeel van Drift is dat
het een goede analyse heeft gemaakt. Het nadeel is
dat sommige opmerkingen daarin afleiden van de
hoofdzaak. De discussie over transitie is al moeilijk
genoeg. Die moet niet moeilijker worden door een
ruzie over ondergeschikte punten. Ik zoek een orga
nisatie om een probleem op te lossen, niet om een
nieuw probleem te creëren."
Mea culpa", zegt professor |an Rotmans. „In
Zeeland op een kantelpunt staat één poli
tiek getinte zin tussen duizend andere zin
nen die wetenschappelijk zijn. Dat is dat de christe
lijke partijen verantwoordelijk zouden zijn voor het
behoudende beleid in de provincie. Die zin is opge
schreven door een medewerker, maar ik ben daar
natuurlijk verantwoordelijk voor. Hij hoort niet in
het stuk. Hij is er doorheen geslipt."
Rotmans hoopt dat zijn 'diepgaande analyse niet
aan dat ene zinnetje wordt opgehangen'. Daarvoor
is het transitieonderzoek te belangrijk. Hij wil het
dan ook graag 'depolitiseren en ontmythologise
ren'. Rotmans: „Om te beginnen hebben we meer
dere, uiteenlopende onderzoeksmethoden ge
bruikt, niet alleen de interviews, maar ook een voor-
raadanalyse, een cross-sectorale analyse en een golf-
analyse. De geïnterviewden en degenen die meeden
ken en -praten in de transitiearena zijn van allerlei
signatuur. Het zijn ondernemers, landbouwers, be
stuurders en politici van uiteenlopende partijen. Ik
ben zelf ook op geen enkele manier gelieerd aan een
politieke partij. Het transiriedenken loopt door alle
partijen heen, het is politiek neutraal."
Aan die arenabijeenkomsten is niets geheim
zinnigs, maar het klopt dat we ze het liefst in
de luwte laten plaatsvinden", zegt Rotmans.
„Het idee achter dit proces is dat we een schaduwbe-
leidslijn ontwikkelen, zij het niet buiten het bestuur
