Zure regen
1 4 Zaterdag 9 juni 2007 PZC
Aantasting bomen
via wortels en bladeren
Door zure regen wordt
het wortelstelsel aange
tast en daardoor kunnen
bomen en planten min
der goed water en ande
re voedingsstoffen opne
men. De bladeren en
naalden verkleuren, het
teken dat het grote af
sterven is begonnen.
De aantasting van de bo
men gebeurt niet alleen
via de wortels, maar ook
rechtstreeks via de bla
deren. Ammoniak tast
de waslaag op naalden
en bladeren aan waar
door de bomen meer
water verdampen. Maar
de invloed van verzuring
op de rest van de natuur
is ook groot. Er treedt
een verandering van
de natuur op door een
toename van de algeme
ne soorten zoals brand
netel en braam en een
afname van zeldzame
soorten als bosane-
moon, bepaalde bospad
destoelen en korstmos
sen. Tegelijk met verzu
ring heeft er namelijk
ook een proces van ver
mesting plaats; lichte
verzuring werkt als een
soort kunstmest. Soor
ten die gewend zijn aan
voedselarme grond heb
ben moeite met de over
gang van het milieu naar
een rijker systeem Zij
worden overwoekerd
door soorten die de rij
kere grond beter weten
te benutten.
Op armere gronden zijn
de effecten van verzu
ring het grootst omdat
die geen buffer hebben
in de vorm van kalk die
de verzuring neutrali
seert. Aan die buffer zit
uiteraard ook een grens.
Het meeste bos staat op
de armere zandgronden,
zoals de Veluwe, Bra
bant, Drenthe en Over
ijssel. Sander Wijdeven,
bosecoloog bij Staats
bosbeheer: „De voedsel-
huishouding in sommige
soorten bomen raakt
verstoord, daardoor wor
den ze gevoeliger voor
insecten en droogte.
Maar we hebben nog
geen goed inzicht in wat
dat precies gaat beteke
nen, we moeten het ook
bekijken in samenhang
met de klimaatverande
ring
door Joost Sijtsma
foto Hollandse Hoogte
Al Gore heeft het ons
in zijn film An Incon
venient Truth duide
lijk gemaakt: het kli
maat warmt op met
allerlei verschrikkelijke gevolgen.
Oogsten in Afrika mislukken va
ker door de droogte en in Europa
komen we om in het water. Niet al
leen door de overvloedige regen
val, maar ook door het stijgen van
de zeespiegel. Kortom, de mens
heid wacht een ramp als we niet
tijdig ingrijpen. Precies zoals in de
jaren tachtig met de zure regen.
Zure regen?
Voor wie het inmiddels is verge
ten, of voor de jongeren onder
ons: in die jaren was er veel com
motie over de zure regen. Indus
trie, verkeer en intensieve land
bouw zorgden ervoor dat zwaveldi
oxide, ammoniak en stikstofoxi
den vrijkwamen. Door de neerslag
- ofwel depositie - in de vorm van
regen, sneeuw en hagel, maar ook
door het neerdalen van droge deel
tjes (droge depositie) kwamen de
ze stoffen in de bodem die daar
door verzuurde. En een verzuurde
bodem leidt tot een massale sterf
te van bossen.
Foto's van gezonde bomen met
daarnaast foto's van door verzu
ring aangetaste exemplaren, moes
ten de zure regen-sceptici overtui
gen van de dreigende ramp. En
met succes, want de schrik zat er
goed in. Ook dankzij de Duitse bo-
demkundige Bernhard Ulrich die
enkele bossen in zijn land had on
derzocht. Hij voorspelde een 'eco
logisch Hiroshima'.
In 1988 werd bekend gemaakt dat
ruim 52 procent van het Duitse
woud, ofwel 3,9 miljoen hectare,
in mindere of meerdere mate ziek
was. Nederland was in dat jaar
koploper met verzuringsschade
aan de bossen. Van de bossen in
ons land was 60 procent aangetast,
werd in de kranten gemeld. Bij
naaldbomen was het effect van zu
re regen het eerst te zien. Deze bo
men verliezen hun naalden name
lijk na zeven of acht jaar, maar als
de bodem is verzuurd verdwijnen
de naalden al na een jaar of twee.
Minister Ginjaar van Volksgezond
heid en Milieuhygiëne zei in 1981
dat er snel iets aan de verzuring
zou moeten worden gedaan om te
voorkomen dat de Veluwe binnen
een paar jaar een kale vlakte zou
zijn. De bioloog Midas Dekkers
grapte in die tijd: „De zure regen
heeft één voordeel, de Douglas-
sparren gaan dood."
Het waren niet alleen foto's van af
stervende bomen die het publiek
moesten wijzen op het gevaar van
zure regen. De beelden aan de bui
tengevel van de Sint |an in Den
Bosch bleken ook te zijn aangetast
door de zure regen. Het zandsteen
werd aangevreten waardoor de ge
zichten van sommige beelden een
Klimaatverandering, het gat in de ozonlaag.
De mensheid wordt met enige regelmaat schrik
aangejaagd met verschrikkelijke rampen die staan te
gebeuren. Door de ommezwaai van de Amerikaanse
president Bush tijdens de top van de G-8 deze week
lijkt de opwarming van de aarde serieus te worden
aangepakt. Maar wat is er toch gebeurd met die
andere dreigende ramp, de zure regen?
De door zure regen aangetaste leeuw bij het Monument op de Dam.
spookachtig aanzien kregen.
De foto's van de stervende bossen
kwamen uit een gebied tussen
Duitsland, Tsjechië en Polen en
hadden volgens plantkundige Ot
to Kandler niet gebruikt mogen
worden. In 1995 schreef hij in een
vakblad van de bosbouw, uitgege
ven door de Verenigde Naties, dat
de schade aan de bomen in dat ge
bied niet door de zure regen werd
'De zure regen heeft één
voordeel, de Douglas-
sparren gaan dood'
veroorzaakt, maar door directe ver
giftiging met zwavel. Plaatselijke
milieu-omstandigheden waren
dus de oorzaak, zoals zware meta
len en restproducten van de bruin
koolcentrales die in het milieu te
recht kwamen.
Was de discussie over de zure re
gen daarmee een hype en viel het
eigenlijk wel mee?
Prof dr. Salomon Kroonenberg,
hoogleraar toegepaste geologie, zei
vorig jaar in het weekblad Interme
diair: „Ik heb in Wageningen in de
jaren tachtig de rise and fall van de
zure regen meegemaakt. Men was
serieus bezorgd over das Grosse
Waldsterben. Uiteindelijk is het
een regionaal verschijnsel geble
ken dat zich beperkte tot de drie
hoek tussen Duitsland, Tsjechië
en Polen, en geen wereldwijd pro
bleem. We hebben natuurlijk ook
de uitstoot van zwavelgassen ver
minderd, dat heeft de bossen ook
goed gedaan. Maar die hele hype
van 'jongens, het is afgelopen met
het bos' was gewoon zwaar over
dreven. Als je dat zo een paar keer
meemaakt, kijk je toch anders
naar al die zogenaamde dreigin
gen."
Er was wel degelijk wat aan
de hand, zegt Sander Wij
deven, bosecoloog bij
Staatsbosbeheer. „De fo
to's van stervende bossen werden
als boegbeeld naar buiten ge
bracht. Dat waren schrikwek
kende beelden, daar werd je niet
vrolijk van. In Nederland werd er
in die tijd vrij snel onderzoek ge
daan naar de bossen en de conclu
sie was dat de gezondheid van het
merendeel van de bossen niet kon
worden gegarandeerd. Het was
niet zo dat de verzuring op korte
termijn grote gevolgen voor de bos
sen zou hebben, dat ze massaal af
zouden sterven. Dat is niet ge
beurd. Maar in de media werd wél
gemeld dat 80 procent van de bos
sen dood zou gaan."
Op gezag van deskundigen over
dreven de media dus, maar het
leidde in ieder geval wel tot actie.
Maatregelen om de uitstoot van
vervuilende stoffen te beperken,
hebben succes gehad. Maar dat is
volgens Wijdeven geen reden nu
tevreden achterover te leunen. „Er
zijn nog steeds te hoge depositie
waarden", zegt hij.
Zure regen kreeg vooral veel aan
dacht toen de eerste effecten merk
baar werden in Scandinavische me
ren, waaruit het leven verdween,
en Duitse bossen. „Dit zou je ook
krijgen in de rest van Europa als je
zo doorgaat, de dode bomen wa
ren reëel. In Nederland zouden
binnen 40 jaar de bomen dood
gaan als er niets werd gedaan,"
zegt Rob Maas, hoofd van de afde-
