Uitstervende dieren
Handel in ivoor blijft verboden
VN-conferentie bepleit
beschermingsplan voor
paling.
1 2 Dinsdag 5 juni 2007 PZC
Wie mist de dodo?
De oerang-oetan, witte neushoorn, Sumatraanse tijger en krombek-schildpad
worden met uitsterven bedreigd. Op een VN-top in Den Haag proberen 171
landen samen plannen te maken om de handel in bedreigde diersoorten aan te
pakken. Maar er is ook kritiek. Sommige biologen zien uitsterving als een
natuurlijk proces. Voor elke soort die verdwijnt, komt vaak gewoon weer een
nieuwe soort terug.
door Monique Prins Illustratie Jos Diender
Mist u de dodo? Met die provocerende
vraag zwengelde bioloog Midas Dek
kers jaren geleden de discussie aan
over de zin en onzin van het bescher
men van bedreigde diersoorten.
„1 loeveel heviger dan sterven is uitsterven? Is uitster
ven echt het sterfst? Ik dacht van niet. Hoe erg ook,
voor uitsterven hoeft geen enkel dier extra dood. Het
enige wat extra sterft, is de soort. Maar een soort is
niet van vlees en bloed; een soort is een abstractie",
schreef Dekkers vorig jaar in Vara TVMagazine.
I let uitsterven van dieren is een heel natuurlijk pro
ces, stelt Dekkers en met hem nog vele andere biolo
gen en milieu-deskundigen. Het ontstaan en uitster
ven van dier- en plantensoorten is onlosmakelijk ver
bonden met de evolutie, zo redeneren zij. De huidige
biodiversiteit is waarschijnlijk groter dan ooit tevo
ren. 1 Iet is eerder voorgekomen dat dieren massaal
uitstierven. En wie maalt er nog om het verdwijnen
van de dinosaurussen zo'n 65 miljoen jaar geleden?
I let uitsterven van de T-Rex en de zijnen heeft niet
geleid tot een ineenstorting van het mondiale ecosys
teem.
Waarom maken natuurbeschermers zich druk over
het uitsterven van dieren en planten? Dat komt, zegt
Elies Arps van het Wereld Natuurfbnds (WNF) door
dat nu, in tegenstelling tot vroeger, niet alleen soor
ten maar ook hele leefgebieden (biotopen) verdwij
nen. Daardoor wordt het eventuele nieuwkomers
niet gemakkelijk gemaakt om de vrijgekomen plaat
sen in te nemen.
„Tuurlijk, het uitsterven van dieren is van alle tijden.
1 Iet grote verschil is dat het nu veel sneller gaat.
Neem de haai. Een haai eet zeevogels, die vogels eten
weer vissen, de vissen eten algen en die groeien weer
op koralen. Elk dier heeft z'n rol in deze keten. Als je
er een dier uithaalt, stort de keten in", zegt de
WNF-lobbyiste. „Als het langzaam gaat, kan de na
tuur het verlies van een soort nog wel compenseren.
Maar het herstellend vermogen van de natuur kan de
effecten van de jacht, overbevissing en ontbossing
die de mens veroozaakt niet meer bijhouden."
I11 Den Haag debatteren tot en met 15 juni vertegen
woordigers van 171 landen over de handel in bedreig
de planten- en dierensoorten. Tijdens de VN-confe-
rentie wordt de koers uitgezet voor de periode tot
2013 en wordt bekeken welke soorten meer of min
der bescherming nodig hebben. Centraal daarbij staat
het zogeheten Cites-verdrag dat sinds 1975 de interna
tionale handel reguleert en zo 5.000 dieren en 28.000
planten beschermt.
Het beschermen van bedreigde diersoorten heeft wel
degelijk zin, zegt secretaris-generaal Willem Wijnste
kers van Cites, dat staat voor Convention on Interna
tional Trade in Endangered Species of Wild Fauna
and Flora. En hij heeft er cijfers bij. Zo maakte in
1989 een verbod op de handel in ivoor een eind aan
de slachting van Afrikaanse olifanten door stropers
bendes. Het aantal Afrikaanse olifanten is de afgelo
pen tien jaar stabiel gebleven en wordt geschat op
400.000 exemplaren. Het aantal Siberische tijgers is
dankzij een effectief beschermingsprogramma in
Zuidoost-Rusland gestegen van 250 exemplaren in de
jaren tachtig tot 400 in de jaren negentig. Ook het
aantal berggorilla's neemt, na een enorme daling be
gin vorige eeuw, langzaam weer toe.
Cites werkt met drie categorieën bedreigde planten
en dierensoorten. Voor soorten in de zwaarste groep,
de zogeheten Appendix 1, is geen handel toegestaan,
tenzij het gaat om bijvoorbeeld fokprogramma's voor
dierentuinen. In die groep zitten bijvoorbeeld walvis-
Ondanks protest van Afri
kaanse landen, blijft de
wereldwijde handel in
ivoor verboden. Dat bleek bij het
begin van de Cites-conferentie in
Den Haag over de internationale
handel in bedreigde dier- en plan
tensoorten. Een beschermingsplan
voor de bedreigde Europese paling
lijkt binnen handbereik.
De Afrikaanse landen zijn onder
ling verdeeld over de vraag of de
handel in ivoor weer moet wor
den toegestaan. De zuidelijke lan
den, zoals Namibië, Botswana en
Zuid-Afrika zijn voorstander van
het opheffen van het verbod. De
olifantenstand in deze landen flo
reert en ze zitten met een toene
mende voorraad ivoren slagtan
den van olifanten die een natuurlij
ke dood zijn gestorven. Die landen
willen die voorraad graag te gelde
maken. Met dat geld kunnen ze
dan weer de lokale gemeenschap
pen compenseren voor de schade
die olifanten aanrichten op hun ak
kers.
Tot nu toe mogen ze alleen vastge
stelde hoeveelheden verkopen na
toestemming van Cites. Andere
landen vrezen echter dat de strope
rij zal toenemen als de handel in
ivoor weer wordt toegestaan, om
dat de prijs van ivoor dan weer
omhoogschiet.
Het ziet er naar uit dat de bescher
ming van de Europese paling wel
van de grond komt. Door overbe
vissing van met name jonge pa
ling, de zogenoemde glasaaltjes,
wordt het voortbestaan ernstig be
dreigd.
De Europese Unie wil dat de han
del in paling en glasaaltjes
voortaan aan vergunningen wordt
gebonden. Experts van de FAO, de
voedsel- en landbouworganisatie
van de Verenigde Naties, steunen
dat verzoek.
Behalve over ivoor en paling gaat
de top ook nog over gazelles in Al
gerije en baardhagedissen in Guate
mala. Maar ook over rood en roze
koraal en een drietal boomsoor
ten, waaronder palissander waar
uit muziekinstrumenten gemaakt
worden. Ook het aantal bedreigde
vissen groeit, naast de haringhaai
gaat het om aquariumvissen als de
kardinaalsvis en de zaagvis.
sen, tijgers, neushoorns, mensapen, en Afri
kaanse olifanten. Bijlage 2 staat handel toe,
maar legt vast hoeveel er gevangen mag wor
den, zoals bij belugakaviaar. In de derde groep
staan soorten die in ten minste een land zijn
beschermd. Een land zoekt op deze manier
steun bij andere landen om de handel te contro
leren.
Elke twee, drie jaar kijkt Cites opnieuw welke
soorten meer of minder bescherming verdienen.
Dit keer staan voor het eerst overbevissing en
ontbossing als een belangrijk punt op de agenda.
Zo stelt de EU voor om de Europese paling, de ha
ringhaai en de doornhaai gedeeltelijk te bescher
men. Handel blijft dan mogelijk, maar is aan regels
onderhevig. Alleen voor duurzame vangst wordt in
de toekomst nog een vergunning afgegeven.
De lokale handelaren in bedreigde diersoorten zijn
op de langere termijn ook gebaat bij bescherming,
zegt F.co Matser van Greenpeace. „Als we de handel
in grote roofdieren of bepaalde houtsoorten niet aan
banden leggen, is de natuur binnen tientallen jaren
leeggeroofd. Dan zijn ze hun inkomstenbron kwijt,
vluchten naar de stad en komen in een krottenwijk
terecht. Wij zijn voor duurzame oplossingen. |e moet
lokale vissers in bijvoorbeeld Brazilië helpen om
duurzaam te vissen. En help ze met een opzet voor
eco-toerisme. )e kunt een walvis maar één keer af
schieten, maar je kunt er honderd keer naar kijken."
Alle goede bedoelingen van de conferentie ten spijt,
Midas Dekkers zal hoogstwaarschijnlijk cynisch blij
ven. „Alle diersoorten moeten uitsterven. Ook de
mens. Waarschijnlijk is ook de mens op aarde slecht
een modeartikel, zo niet een rage", schrijft Dekkers
in zijn boek Leve de Dieren. „Als hij straks is opge
hoepeld, zal de natuur haar loop hernemen en rest
ons nog slechts één probleem: wie moet er voor de
reservaten zorgen?"
