Westkapelle berust in droevig
Oorlogsmonument kan als gevaarlijk object ten onder gaan
O
Oorlogsmonumenten op Walcheren
WÊÊvpp
v2
Zaterdag 2 juni 2007 PZC
Ut
Toen vandalen het in de fik staken,
brandde het oorlogsmonument als
een fakkel. Negen jaar nu al, staat
De Schoppesteele zwartgeblakerd
op de dijk. Als de schandvlek van
Westkapelle? Of als treffende
herinnering aan het offer dat het
dorp aan de bevrijding bracht?
door Henk Postma
Apetrots zouden ze erop moe
ten zijn. Want welk ander
dorp heeft een opmerkelijk
beeld in huis van zo'n belang
rijk kunstenaar? Niet dat die
als BN'er wordt geëerd. Ruud W. van de
Wint (1942-2006) was niet in spelletjes
shows te zien. Maar hij geldt wel als zeer
respectabel kunstenaar. Van hem is nog
vrijwel dagelijks een schildering op de tv
te zien: de wandpanelen die de debatten
in de Tweede Kamer van kleur voorzien.
In Westkapelle hebben ze daar vooralsnog
geen boodschap aan. Het zwarte kunst
werk dat Van de Wint zeventien jaar gele
den op de dijk zette, een ovaal op een
staak, was bedoeld om de herinnering le
vend te houden aan een dramatisch mo
ment in de geschiedenis van het dorp: het
bombardement door de geallieerde bevrij
ders op de zeedijk. 1 Iet gedenkteken was
een geschenk van de Stichting Monumen
ten Walcheren '4o-'45. Maar vrijwel nie
mand in het dorp was bereid er enige
waarde aan te hechten. In Westkapelle
hadden ze zo al hun oorlogsmonumenten.
De tank die trots op de zeedijk staat. Zo'n
ding laat niets te raden over. Daar kan je
meteen aan zien dat het om oorlogstuig
gaat. En dan is er nog de steen bij de be
graafplaats. Daar herdenkt Westkapelle
het drama in de kelder onder de molen De
Roos. Van de 47 dorpsbewoners die okto
ber 1944 in de kelder beschutting hadden
gezocht, verdronken er 44, nadat de gealli
eerden een gat in de dijk hadden gebom
bardeerd.
Wat moet je dan met zo'n 'zeppelin op
een staak'? )a, je zou er een spade in kun
nen zien die in de dijk is gestoken. Dus be
sloot de volksmond om het kunstwerk als
Schoppesteele te gedogen. Maar er circu
leerden ook andere uitdrukkingen in het
dorp. De uitbaters van het Badmotel schre
ven dat 'de pispaal' het uitzicht verstoorde,
en eisten dat het lelijke ding zou worden
neergehaald. En VVD-raadslid K. Huis-
zoon, die zich van meet afaan fel tegen
het monument had verzet, meende de
kunstenaar zelfs van plagiaat te kunnen be
schuldigen.
Niemand in Westkapelle wenste zich dan
ook druk te maken toen kwajongens het
met pek afgewerkte kunstwerk transfor
meerden in een brandende fakkel. De pyro
manen zagen daar een vrijbrief in om de
de brandstichting nog een keertje te herha
len. Herstel was zonde van het geld, vond
de dorpsraad. Als Westkapelle ergens geld
voor nodig had, dan toch niet voor het op
kalefateren van een 'prestigeproject' dat
het dorp door een paar 'Walcherse notabe
len' door de strot was geduwd. Bovendien:
wat herinnert er beter aan het droeve lot
dat Westkapelle in de oorlog trof, dan een
onttakeld, en zwartgeblakerd kunstwerk.
Gewoon zo laten staan is tot vandaag de
algemene opinie. Kunstenaar Van de Wint
bouwde ondertussen elders voort aan een
indrukwekkende nalatenschap. Twee
maanden terug nog, werd op Tenerife zijn
monument onthuld ter nagedachtenis aan
de vliegtuigramp van dertig jaar geleden:
een 18 meter hoge wenteltrap waarvan de
treden even abrupt eindigen als destijds de
levens van de 538 vliegtuigpassagiers.
Het levenswerk van de kunstenaar bevindt
zich in een veertien hectare metend duin
gebied: de Nollen bij zijn geboorteplaats
Den Helder. Daar zaagde Van de Wint
bunkers doormidden om er sculpturen en
installaties in onder te brengen, en stamp
te hij her en der opmerkelijke roestbruin-
stalen bouwsels uit de grond. Afgelopen
jaar overleed Van de Wint plotseling aan
een hartaanval. De Nollen is nu een be
schermd natuur- en expositiegebied waar
in kunst en landschap als driedimensiona
le schilderijen kunnen worden bekeken.
Koningin Beatrix, voor wie de kunstenaar
in paleis Noordeinde een plafondschilde
ring mocht maken, dwaalt er graag rond.
Aan de Westkappelaars is dat alles voorbij
gegaan. Maar er gaan nu toch stemmen op
om Van der Wints monument op de dijk
in eer te herstellen. De Veerse wethouder
van cultuur, J. Bostelaar (PvdA/ Groen-
Links), is enthousiast. Hij heeft Van de
Wints zonen gevraagd hoe de reparatie
aangepakt zou kunnen worden, en hoe
veel dat dan zou moeten kosten. Maar of
die reparatie er ook van komt? De tijd lijkt
rijp, dacht Machteld van der Wijst, een jon
ge beeldend kunstenaar die sinds veertien
jaar in het dorp woont. Ze nam dorpsgeno-
te Ans Dingemanse in de arm. Maar toen
het tweetal laatst de dorpsraad om hulp
vroeg bij pogingen de inwoners voor een
herstelplan te winnen, stuitte dat op be
zwaren. De kwestie bleek nog zo gevoelig
dat de dorpsvertegenwoordigers zich niet
aan een uitspraak waagden.
Wethouder Bostelaar zit daar een beetje
mee. Want hoe haal je de gemeenteraad
over geld te stoppen in een kunstwerk
waar je niet trots op mag zijn? „Men beseft
nog niet hoe belangrijk deze kunstenaar
voor Nederland is."
Schoppesteele Cup
Beeldend kunstenaar Machteld
van der Wijst uit Westkapelle
zoekt met dorpsgenote Ans
Dingemanse naar draagvlak
voor herstel van oorlogsmonu
ment De Schoppesteele.
Dorpsmuseum Het Polderhuis
heeft De Schoppesteele opge
nomen in wandel-, fiets- en
busroutes die binnenkort wor
den uitgegeven. Het museum
hoopt daarom dat het monu
ment snel wordt opgeknapt.
p De organisatoren van de jaar
lijkse zeepkistenrace in het
dorp overwegen het oorlogs
monument in de belangstelling
te plaatsen door er een repro
ductie van te laten maken: de
Schoppesteele Cup.
door Henk Postma
Het leek zo'n mooi gebaar. Walcher
se notabelen, aangevoerd door
staatsraad M.G. Verburg, staken de
koppen bij elkaar om het eiland aan vijf he
dendaagse gedenktekens te helpen als her
innering aan de bombardementen in de
oorlogsjaren. Er werden gerenommeerde
kunstenaars voor aangezocht. Het eerste
monument was voor het hart van Middel
burg. In mei 1990 onthulde prinses luliana
daar een zwartgranieten sculptuur als 'ge
stolde herinnering' aan de verwoesting
van de stad door vijandig vuur. Vijfmaan
den later volgde de inwijding van de kunst
werken bij Veere, Ritthem, Vlissingen en
Westkapelle. Ze markeren de plekken
waar geallieerde bommenwerpers in okto
ber 1944 de dijken kapot gooiden, waarna
de bezetters konden worden verdreven.
Niet iedereen toonde zich opgetogen over
de abstracte gedenktekens die plotsklaps
in stad en landschap waren neergezet. En
er was niet overal begrip voor het feit dat
daarvoor meer dan een half miljoen aan ge
meenschapsgeld bijeen was gebracht. Maar
in het algemeen wejd de schenking van de
Stichting Monumenten Walcheren '40-45
in dank aanvaard. Behalve in Westkapelle.
De gemeenteraad was daar weliswaar, zei
het met veel moeite, met een bijdrage van
40.000 gulden akkoord gegaan. Maar in
het dorp werd met onverholen afkeer over
het initiatief gesproken. Bij het bombarde
ment op de Westkappelse dijk vonden ve
le inwoners de verdrinkingsdood. Het
dorp had er geen behoefte aan daarbij stil
te staan aan de voet van een monument
dat 'hoge heren' van elders er ongevraagd
hadden neergezet.
Maar nu, na zeventien jaar, gaan steeds
meer stemmen op om het door vandalen
geschonden monument te repareren. An
deren zien er meer heil in het nu eindelijk
maar eens weg te halen. En er zijn er ook
die het het liefst gehavend laten staan.
Maar dat laatste kan niet, zegt wethouder
Bostelaar. „Want dan roest het weg, en
zal het als gevaarlijk object ten onder
gaan." Als het aan hem ligt houdt de ge
meente zich aan de onderhoudsplicht, en
wordt het beeld, volgens een plan van wij
len de kunstenaar, heropgericht in roest
bruin staal. Dat klinkt kunstenaar Mach
teld van der Wijst, die veertien jaar terug
in het dorp kwam wónen, als muziek in
de oren. „Want zoals het er nu bij staat,
doet me denken aan concentratiekampen
en verkoolde lijken." Terwijl ze er graag
een symbool van bevrijding in ziet.
Op 3 oktober 1944 bombardeerden de geallieerden
Walcheren. Bij Vlissingen, Westkapelle, Ritthem en Veere
braken de dijken door, waardoor kreken zijn ontstaan.
Middelburg werd op 17 mei 1940 getroffen door een Duits
bombardement. Op deze vijf plaatsen staan nu
oorlogsmonumenten.
Westkapelle
WALCHEREN
Middelburg O
Vlissingen
PZC Willem Adria3nsens
- ,.w - e-V
Spii#
