'Slangengif is sleutel tot dood en leven v13 PZC Zaterdag 2 juni 2007 Freek Vonk werd gegrepen door slangen toen hij 14 jaar was. Hij reist duizenden kilometers om zeldzame exemplaren te vangen. Met een slangen-roadshow langs middelbare scholen hoopt hij op 6 juni de Academische jaarprijs te winnen. door Silvan Schoonhoven foto's CPD Freek Vonk met een zweepslang aan een haakje. Door dat haakje te gebruiken, kunnen de slangen moeilijker bijten. Slangen kropen al rond toen de mens nog niet bestond. Het zijn oeroude organismen, even per fect als gevaarlijk, even afschrik wekkend als fascinerend. Een koude kop zonder emotie, ogen die nooit knipperen. „Ik houd van ze", zegt biologiestudent Freek Vonk, „al is er geen dier dat verder van de mens afstaat. Er hangt mystiek om heen. Het is het symbool van het kwaad, maar ook van de geneeskunde. Sommige slangen zijn vreetmachines. Andere, zoals de koningscobra, zijn razend intelligent. Dat dier kijkt je echt aan, die denkt na, die maakt inschattingen." De eerste keer dat hij een slang in de ogen keek, staat hem nog bij als de dag van gisteren. „Ik was 14 jaar toen een voetbal vriendje thuis zijn tijgerpy thon liet zien. Op het mo ment dat ik hem aanraak te, was ik verkocht Die starre blik, die flikkerende tong." Sommige slangen zijn ont zettend sterk, zegt Vonk. „Een en al spier. Andere zijn dodelijk giftig. Toen ik thuis aankondigde dat ik een slang wil de, zei mijn moeder: een slang erin, ik er uit. Mijn vader haalde haar over. Twee jaar later had ik honderd slangen in huis." Vonk wil zijn fascinatie overbrengen op scholieren. Met onder meer het idee van een slangen-roadshow langs middelba re scholen hoopt hij de Academische Jaarprijs binnen te halen. Die is be doeld om scholieren warm te maken voor wetenschap. „Onderzoek naar slangen gif is natuurlijk sexy", zegt Vonk. „Toch ben ik geen circus. Het gaat om het onderzoek. Met School TV willen we documentai res maken. Ik zoek gifslangen op in de tropen, neem het gif af en dat gaat mee naar het laboratorium. Het is dus sensatie en educatie." Slangengif is dodelijk en heeft de precisie van een operatiemes. Vonk met een inland-taipan, 's werelds giftigste slang. De eiwitten voeren een chirurgische aan val uit op het hart en zenuwstelsel van ge- wervelden, maar die trefzekerheid is ook inzetbaar voor heilzame doeleinden. CJif kan groei van kankercellen tegengaan. Het gif van de lanspuntslang verlamt de prooi, maar verlaagt in mildere doses de bloeddruk. Gif uit gilamonsters, een giftige hagedissensoort, helpt bij suikerziekte. Dat van de dwergratelslang werkt heilzaam bij hartkwalen. „Er zijn zoveel variaties in gif, het is een goudmijn voor de farmaceu tische industrie." Maar hoe kom je erachter welk gif welk ef fect heeft? Er moeten heel wat laborato riummuizen over de kling worden gejaagd om de effecten in kaan te brengen. Vonks Leidse professor, Michael Richardson, sleepte dit jaar met een gouden idee 14 mil joen euro binnen: Leiden gaat medicinale stoffen als slangengif nu testen op zebravis- sen. Vonk: „Die leggen vijfduizend eieren per jaar." Hoe meer potjes met reptielengif er voor onderzoek op de plank komen, hoe groter de kans dat er in de toekomst een wondermedicijn uit wordt gedestil leerd. Vonk trekt niet alleen de regenwouden in op slangenjacht, maar zoekt zijn prooien ook 's avonds op de zonverwarmde asfalt wegen van Australië. „Hagedissen, slan gen, zelfs krokodillen vinden het 's avonds heerlijk om op de weg te liggen en zich op te warmen. Je rijdt de weg af en elke vijf minuten zie je wat liggen. Je probeert het beest te vangen voor het de bosjes in schiet Vonk deed eens iets stoms. „In een flits zagen we een lange python. We stopten, maar vergaten on ze slangenstokken mee te nemen, want pythons zijn niet giftig. In de berm zag ik geen python, maar een van de grootste King Browns die ik ooit had gezien. Meer dan 2.50 meter. Die beesten zijn ongelo felijk giftig, maar toch ging ik er ach teraan toen hij de bosjes in gleed. In het donker viel ik ineens in een diep gat. Ik had er nog we ken last van, maar het had veel erger kun nen aflopen." Vonk gebruikt niet, zoals in de tekenfilms, een gevorkte stok om een slang te verschal ken. Hij pakt ze bij de staart als ze weg vluchten en gebruikt een stok met een haak om te voorkomen dat ze hem bijten. „Ik weet hoe slangen zich gedragen, maar ze blijven onvoorspelbaar. Bij de kop pak ken kan ook, maar dan moet je wel weten welke slang je voor je hebt. Tref je bijvoor beeld een ratelslang, dan loop je het risico dat de slang met uitklapbare giftanden als nog je vinger doorboort. Desnoods prikt hij door zijn eigen onderkaak heen." Al meer dan eens hebben slangen hun tan den in hem gezet, maar tot nu toe heeft Freek geluk gehad. „Ik heb wel 'close calls' gehad, dat je de kop van een gifslang tegen je hand krijgt." Het ene gif is het andere niet. Bij het ene soort is het een kwes tie van een verband aanleggen en op je gemakje naar het zie kenhuis. Ander gif veroorzaakt direct bla ren, zwellingen, weefselsterfte of legt acuut de ademhaling stil. „Een vriend van me werd gebeten en die heb ik naar het ziekenhuis gebracht. Dat liep goed af, maar een kennis in Duitsland heb ik aan een gifslangenbeet verloren. Die wilde in Arizona een foto maken van een dode ratelslang, maar in het gras bleek er een levende naast te liggen: een Moja- ve-ratelslang die het bloedbeeld én het ze nuwstelsel aantast. Bij een allergische reac tie kan het binnen minuten gebeurd zijn." Voor één slang is Freek Vonk extra op zijn hoede: de zwarte mamba. „Die dieren zijn zo snel, zo intelligent en zo scherp, er is geen slang waar ik zoveel respect voor heb. De meeste andere slangen gaan er bi^ een confrontatie vandoor, want waarom zouden ze hun gif verspillen aan een prooi die ze toch niet kunnen opeten? Mamba's zijn een uitzondering. Die willen hun bela gers nog wel eens achtervolgen." Nog giftiger is de inland-taipan, waarvoor Vonk de Australische binnenlanden in moest. „De Taipan is bloedlink en zo giftig dat één beet genoeg is om 250.000 muizen te doden, of honderd mensen. Ik heb vijf dagen moeten rijden tot ik er vanuit mijn ooghoek opeens een zag voorbijschieten. Ik stond te schreeuwen van blijdschap en geluk, maar ik had wel de giftigste slang ter wereld bij zijn staart."

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2007 | | pagina 103