Agenda
Hoe kan je die éne top-voorstelling
niet kopje onder laten gaan
in de lange rij van gaat-wels
PZC Dinsdag 29 mei 2007 23
NADER BESCHOUWD
door Willem Nijssen
Het ene toneel na het andere, dat
is natuurlijk wel het lot van een
'toneelcolumnist'. Dat is uiteinde
lijk zelfs zijn bedoeling. En wie
met toneel bezig is, die is meestal ook
nog wel bezig met films, en met boeken.
De ene film na de andere, het ene boek
na het andere, en dat allemaal op zoek
naar nóg zo'n ervaring, of liever een bete
re, liefst zelfs de ultieme! En wat doe je
dan als 'de ultieme' zich aandient? Waar
schijnlijk twijfelen aan het bestaan van
het ultieme en maar weer verder gaan.
Mijn boekenkasten, mijn cd-rekken, mijn
dvd-kast, ze puilen uit. En soms denk ik
dan wel eens: één toneel per jaar, één
film, dat zou toch genoeg moeten kun
nen zijn. Of een paar dan, desnoods.
Maar welke? Het vervelende is dat je dat
alleen maar achteraf kunt vaststellen. En
daarom stel ik mij nu de achteraf-vraag:
welke éne voorstelling van het afgelopen
(half)jaar had ik dan zéker niet willen
missen? Ééntje steekt er met kop en
schouders bovenuit, en toch begin ik al
weer excuses te bedenken voor al die an
dere, waar toch ook wel wat goeds over te
zeggen viel. Nee, het zal niet gaan, je tot
één beperken. En toch zou die éne nooit
kopje onder mogen gaan in de lange rij
van 'gaat-wels'. Hoe krijg ik dat voor el
kaar?
Oplettende lezers weten natuurlijk allang
dat het gaat over Dood van een handelsrei
ziger. Ik heb er al enthousiast over ge
schreven, en ik wil de 'topervaring' niet
laten wegsijpelen. Dus heb ik ondertus
sen de tekst herlezen. Gezien hoeveel het
uitvoerende gezelschap (De Wetten van
Kepler) daar uit heeft gesneden. Dat het
daardoor niets aan kracht verloren had,
bewijst de oerkracht van het stuk. Of be
ter: het bewijst hoe sterk de angst voor
het kernthema ('in deze maatschappij
stel je niks meer voor') leeft. En tegelijker
tijd ziet bijna iedere toeschouwer ook wel
in, dat het voor een groot deel de schuld
is van 'de held' Willy Loman zelf, dat hij
die conclusie trekt. En dat hij dan toch on
ze sympathie niet verliest, toont weer aan
dat wij die 'schuld' bij onszelf ook wel
kennen. Daarover nadenken helpt om
zo'n topper niet te vergeten.
Wat óók helpt, is lezen óver.
Dood van een handelsreiziger
is inmiddels het meest ge
speelde en verkochte moder
ne toneelstuk. Vijftig miljoen exempla
ren. Op wereldschaal staat het jaar-in,
jaar-uit elke dag wel ergens op het pro
gramma. Uiteraard is er intussen onein
dig veel over het stuk gezegd. Ook door
Miller zelf Hoe de eerste woorden van
Scène uit Dood van een handelsreiziger.
het stuk hem kwamen aangewaaid. „Wil
ly?" - „It's all right! I came back." Voor een
handelsreiziger, die onderweg hoort te
zijn, vond hij dat een schrijnende tegen
spraak. Terwijl Miller een soort schrijvers
hutje aan het bouwen was achter in de
tuin van zijn huis, bleef hij die woorden
heel de dag herhalen, als een mantra, 's
Avonds begon hij te schrijven, heel de
nacht door, en toen was het ie bedrijf
klaar. „Het kwam vanzelf Ik was de ste
nograaf. Ik kon ze horen, letterlijk. Ik zat
er bij te huilen." Vraag me niet waarom,
maar dat te weten is voor mij is een meer
waarde. Het was een bericht 'van de over
kant', kennelijk.
Wat je niet ziet bij de uitvoering, maar
wat onmiddellijk opvalt bij het lezen, is
dat Miller heel bewust heeft gedacht aan
het decor. Het stuk begint met twee blad
zijden decorbeschrijving, uitzonderlijk
veel. Daar wilde hij iets mee. „Wij den
foto August Swietkowiak
ken niet éénlagig en niet rechtlijnig. Ik
wilde binnen het decor een manier vin
den om dat op de planken ook zo te laten
zijn. Dat alles tegelijk gebeurt. Ik wilde
niet dat het stuk langs een dun logisch
lijntje vooruitging, maar als een falanx,
over de volle breedte." Ik denk dat wij al
le andere vormen van verhaal-verloop al
tijd weer willen terugvoeren naar de ver
trouwde, die van de logisch-chronologi-
sche voortgang. Het vreemde van Dood
van een handelsreiziger zullen we zoveel
mogelijk willen normaliseren. Door Wil
ly 'voor gek' te verklaren, door het be
wust voor gelijktijdigheid ontworpen de
cor 'modern' te noemen. Maar het stuk is
zo sterk, dat we toch beseffen dat het een
bijzonder stuk is. Hoé bijzonder, dat weet
je pas als je ervoor zorgt dat het niet on
dergesneeuwd raakt onder alweer een an
dere toneelervaring. Dat kost tijd en in
spanning, maar het loont de moeite.
AGENDA
OP PAD
Geluk in Zeeland
Paul Schnabel houdt een lezing met de
bat over geluk in Zeeland.
Middelburg, Zeeuwse Bibliotheek, 20.00
uur;
Ringrijden
Afdelingswedstrijden op derde Pinkster
dag: Koudekerke, 07.30 - 18.00 uur,
Nieuw- en Sint Joosland, 08.00 - 17.00
uur, Oostkapelle, 08.00 - 17.30 uur,
Oost-Souburg, 08.30 - 17.00 uur
MUZIEK
De Breeband
Middelburgse band De Breeband speelt
Nederlands en Engelstalige muziek met
country-, rock- en folkinvloeden.
Middelburg, De Mug, 21.00 uur;
Fay Classen
Fay Claassen geeft het openingsconcert
van het Bergse Jazzweekend, ze speelt
muziek van haar cd Two Portraits of Chet
Baker.
Bergen op Zoom, De Maagd, 20.15 uur;
THEATER
p- Bestevaer
Opera over de rivaliteit tussen admiraal
De Ruyter en Cornelis Tromp in de Gou
den Eeuw.
Goes, Het Goese Lyceum (Locatie Berg
weg), 20.00 uur;
meer agendanieuws op www.pzc.nl
FILM
BERGEN OP ZOOM
Cinem'actueel, Mr Bean: 20.00 uur; Pira
tes of the Caribbean 3: 20.00 uur; Spider-
man 3: 20.00 uur; Bobby: 20.30 uur;
GOES
't Beest, The Way I spent the End of the
World: 20.30 uur;
14.00 en 16.15 uur; Next: 22.30 uur; Pira
tes of the Carribean: 14.00, 16.00, 18.45,
20.00, 21.00 en 21.30 uur; Spider-man 3:
13.30, 16.15, 19.00 en 21.45 uur; The
number 23: 19.00 uur; The Queen: 14.00
uur; The reaping: 21.45 uur; Wild hogs:
18.30 uur;
Penelope: di 14.00 uur
MIDDELBURG
Schuttershof, Notes on a Scandal: 20.00
uur;
OOSTBURG
Ledeltheater, The Queen: 20.00 uur;
TERNEUZEN
Merral, Fracture: 19.30 uur; Next: 18.45
uur; Pirates of the Caribbean 3: 18.30 en
20.30 uur; Spiderman 3: 20.00 uur;
VLISSINGEN
CineCity, Irina Palm: 19.30 uur (Film by
the Sea); Blades of glory: 16.15 uur;
Bridge to Terabithia: 14.00 uur; Fracture:
16.15, 19.15 en 22.00 uur; Haaibaai:
14.00 en 16.15 uur; Mr. Bean's holiday:
UITGAANSTIP
ze uiteindelijk een Londense nachtclub binnen, om mannen ano
niem door een gat in de muur handmatig te plezieren. Ze
bouwt daarmee, onder de naam Irina Palm, een zekere reputa
tie op.
De rol van de argeloze Maggie wordt gespeeld door Marianne
Faithfull (foto), die ingetogen acteert en de intrigerende evolu
tie die Maggie doormaakt goed weergeeft. Sam Garbarski heeft
zelf zijn film, die vanaf 21 juni in de Nederlandse bioscopen
gaat draaien, omschreven als 'een politiek incorrecte romanti
sche komedie'.
Keira Knightley in At World's End
Tijdens de jongste editie van het filmfestival van Berlijn was Sam
Garbarski met zijn tweede speelfilm Irina Palm een van de kans
hebbers voor de Gouden Beer. Vanavond is de film als voorpre
mière te zien bij Film by the Sea, in de Vlissingse bioscoop Cine
City. De voorstelling begint om 19.30 uur.
De hoofdpersoon van Irina Palm is Maggie, een vijftigjarige we
duwe die met lede ogen toekijkt hoe haar doodzieke kleinzoon
tje langzaam aftakelt. Omdat haar zoon niet in staat is de dure
operatie te betalen, besluit zij het heft in handen te nemen. De
arbeidsmarkt zit echter niet op haar te wachten. Daarom stapt
