Heiligen om vee
gezond te houden
De ene dierenziekte is nau
welijks uitgewoed of er
duikt alweer een andere op.
Het lijkt een nieuwe ontwik
keling, maar in feite zijn die-
renziektes van alle tijden.
Alleen konden boeren vroe
ger geen beroep doen op
veeartsen. Om have en goed
te beschermen, richtten ze
zich tot de hemel. In onder
meer het katholieke Meetjes
land, net over de grens on
der Aardenburg, bleef dat
lang in stand. In het Platte
landscentrum te Sint-Lau-
reins is de tentoonstelling
Hemel en Aarde Bewegen
eraan gewijd.
foto Ludo Goossens
ten groenten op het programma.
Timmerman geeft aan dat het Plat
telandscentrum zich overigens
niet alleen op het verleden richt.
Integendeel, in het bezoekerscen
trum is een permanente tentoon
stelling ingericht over de agrari
sche sector. „We merken dat de
mensen er steeds minder van we
ten, zeker de inwijkelingen. Kinde
ren denken heus dat de rode kool
gewoon uit blik komt." Plattelands
beleving krijgt ook veel aandacht,
onder meer via fietsroutes, streek
producten en cursussen.
Terug naar Hemel en Aarde Bewe
gen. Timmerman stelt vast dat de
kerken tijdens de mis maar weinig
bezoekers meer tellen. Een heilige
vereren in de hoop zo ziekten te
weren, is er niet meer bij. „Nu is
het medische belangrijk. Alleen in
uiterste nood steekt men nog wel
eens een kaarsje aan", lacht ze. En
naast de kerken zijn er andere mo
gelijkheden voor bezinning: in
Meetjesland zijn volop kappelle-
kes, dikwijls met Mariabeeldjes, te
vinden.
Destijds waren er volop heiligen
in de aanbieding, zoals op de ten
toonstelling te zien is. Marc Mar
tens, samensteller van de catalo
gus, schrijft dat Meetjesland zelf
één eigen heilige heeft: Sint-Gerolf
(de kerk in het Zeeuws-Vlaamse
Stoppeldijk is er ook aan gewijd).
De bevolking had het meeste ver
trouwen in Sint-Antonius, de
schutspatroom bij uitstek voor het
vee. Sint-Cornelis, vast afgebeeld
met hoorn, was speciaal hoeder
van hoornvee. Sint Eligius (Elooy)
werd aangeroepen bij ziekten van
paarden, terwijl Sint-Adrianus in
vloed kon uitoefenen op het weer.
Ook Sint-Medardus is een weerhei-
lige; hij beschermt tegen water
overlast. Sint-Blasius was veelzij
dig; bij hem kon je voor zieke scha
pen en geiten terecht. Als de heili
gen hulp leken te bieden, werd dik
wijls als dank een votiefgeschenk
in kerk of kapel geplaatst, dikwijls
een beeldje van een dier.
Hemel en Aarde Bewegen. Tentoon
stelling volksdevotie. Plattelandscen
trum Meetjesland, Leemweg 24,
Sint-Laureins. Geopend tot 31 juli op
donderdag- en vrijdagmiddag,
13.30-16.30 uur. Groepen op af
spraak. Zie www.plattelandscen-
trum.be.
foto Ludo Goossens
door Rinus Antonisse
Was het vurig geloven,
of meer iets in de
geest van baat het
niet, dan schaadt niet?
Hoe het ook zij, de katholieke boe
ren het Vlaamse Meetjesland -
groene regio tussen Gent, Brugge
en Zeeuws-Vlaanderen, schakel
den in vroeger tijden de hemel in
om hun vee te beschermen tegen
dierenziekten.
Of het succes had, is nooit vastge
legd, maar er ontstond geleidelijk
aan een ruimte schare aan heiligen
en allerhande praktijken waarvan
heil werd verwacht.
Een deel ervan is op de tentoon
stelling in het Plattelandscentrum
te Sint-Laureins - een fraai ver
bouwde voormalige melkstal - bij
een gebracht Heiligenbeelden, reli
kwiehouders, bedevaartvaantjes,
ex voto's (ofwel votiefgeschen-
ken), een fles wijwater met palm
takje, een gebed om regen, proces
siefoto's - ze bieden inzicht in de
devotie van de plattelandsbevol
king.
Het is nog niet eens zó lang gele
den dat het geloof in bijstand van
de hemel voor een goed boeren-
jaar werd gepraktiseerd, vertelt
Mieke Timmerman, stafmedewer
ker erfgoed van het Plattelandscen
trum. „Tot aan de jaren tachtig
van de vorige eeuw werden proces
sies gehouden om heiligen te eren
die hulp konden bieden tegen ziek
ten." In de protestantse kerken
zijn trouwens nog altijd de biddag
en de dankdag voor gewas en ar
beid in zwang.
Ze legt uit dat de tentoonstelling
als het ware een kruispunt vormt
van landbouw, geloof en folklore.
Timmerman is er blij mee, want
het Plattelandscentrum zet zich in
om het cultuurhistorisch erfgoed
voor het nageslacht te bewaren.
„Verhalen, liederen, gerechten, ri
tuelen en gebruiken Teven vooral
nog bij oudere mensen. De kennis
erover dreigt verloren te gaan."
Na de tentoonstelling over devotie
(tot 31 juli) staat er een over verge-
PZC Dinsdag 29 mei 2007 1 3
