v13
PZC Zaterdag 26 mei 2007
Wetenschappers van
NASA kwamen superla
tieven tekort om de
waargenomen superno
va te beschrijven.
„Waarlijk een monsterachtige explosie,
honderd keer energieker dan gewone su
pernova's", zei teamleider Nathan Smith
van de universiteit van Californië.
De uitbarsting duurde zeventig dagen, ter
wijl gewone supernova's al na enkele we
ken uitdoven. De vrijgekomen hoeveel
heid licht was vijftig miljard keer helder
der dan onze zon, terwijl drie miljard keer
die helderheid gebruikelijk is.
De supernova is waargenomen in het ster
renbeeld Perseus en is SN20o6gy ge
noemd, bijgenaamd Bib Fortuna, naar een
karakter uit Star Wars. Hij werd septem
ber vorig jaar ontdekt door een student
van de universiteit van Texas. De ster die
de superexplosie veroorzaakte, stond op
een afstand van 238 miljoen lichtjaar van
de aarde.
De verrassend hevige uitbarsting brengt as
tronomen tot de conclusie dat er een ster
explodeerde „die zo groot was als een ster
Astronomen hebben de helderste supernova waargenomen
die ooit door een mens is gezien. Een supernova is het
moment waarop een ster, zoals onze zon, in een gigantische
uitbarsting van energie en licht explodeert en sterft. Het was
bovendien een type supernova dat nog niet eerder is gezien, zo
maakte de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA bekend.
door Anko de Jong foto GPD/NASA
maar kan worden, zo'n 150 keer zo groot
als onze zon." Aangenomen wordt dat ster
ren van deze omvang zich vooral vormden
in het vroege heelal.
Supernova SN2006gy zou daarom wel
eens een zeldzaam inkijkje kunnen leve
ren in de manier waarop dergelijk grote,
vroege sterren aan hun eind kwamen. Er
waren wel theorieën over hoe dat er uit
zou zien, maar het is nu voor het eerst ook
echt waargenomen.
De nieuwe supernova is dus van een heel
ander type dan tot nu toe bekend was.
Aangenomen werd dat reuzensterren die
in een supernova ten onder gaan, implode-
ren tot een zwart gat. De concentratie van
massa is dan zo groot, dat zelfs het licht er
niet meer uit kan ontsnappen.
Dat gebeurde hier niet. De energieke hel
derheid van de supernova wijst erop dat
alle materie van de ster door de explosie is
weggeslingerd. Dat kan weer een verkla
ring zijn voor de verspreiding van materie
door het heelal.
Een ster van een bepaald formaat sterft in
een supernova als alle brandstof is ver
bruikt. De ster stort dan ineen onder de ei
gen zwaartekracht. De plotselinge energie
die daarbij vrijkomt, veroorzaakt de su
pernova. Dat overkomt alle zware sterren,
van tenminste acht keer de massa van de
zon. Onze zon is er dus te klein voor en
zal aan het einde van haar dagen - over
zo'n 5,5 miljard jaar - opzwellen tot een ro
de reus en uitdoven.
Een tweede type ster dat in een su
pernova sterft, is de witte dwerg,
een kleine, dichte ster met de mas
sa van onze zon, in combinatie
met een andere, grotere ster dichtbij. De
zwaartekracht van de kleine ster is dan zo
groot, dat hij massa van de grotere ster aan
trekt.
Artist impression van NASA van de grootste
supernova ooit geregistreerd.
Dat kan niet eindeloos voortduren. Als de
massa zo groot is geworden als ongeveer
1,4 keer die van onze zon, stort de witte
dwerg onder zijn eigen gewicht ineen tot
een supernova.
De nieuwe supernova laat nu, naar het
schijnt, een nieuwe variant zien. Want
waarom werd deze zware ster geen zwart
gat? Een ster straalt doordat er door de
druk van zijn eigen zwaartekracht water
stof in helium wordt omgezet. De zonne
warmte is de energie die daarbij vrijkomt.
Astronomen denken nu dat onder bepaal
de omstandigheden in de kern van de ster
antideeltjes ontstaan, die een plotselinge
ineenstorting van de energie tot gevolg
hebben. Het gevolg is dat de ster onder
zijn eigen gewicht in elkaar klapt.
De waarnemingen van SN20o6gy - die im
mers op spectaculaire wijze uiteenspatte -
lijken aan te tonen dat dit blijkbaar veel va
ker voorkomt bij vroege, grote sterren, dan
dat zij uitgeblust tot een zwart gat ineen
storten. Helemaal zeker is dit nog niet,
maar het opent wel mogelijkheden voor
een nieuwe kijk op de evolutie van de ster
ren en het heelal.
