Boeken
M
Tussen burgerlijkheid en rebelsheid
Vervreemding met humor en haai
PZC Vrijdag 25 mei 2007 39
Het werk van Annie M.G. Schmidt voor
volwassenen is opnieuw gebundeld. In
Zeur niet! brengt Henk van Gelder bijna
300 liedteksten bijeen, waarvan er 114
nooit eerder zijn gepubliceerd.
door Mieske van Eek
archieffoto CPD
Annie M.G. Schmidt (1911-1995) was
verslaafd aan het theater. Een stroom
van liedjes en teksten vloeide uit
haar pen. Cabaretiers als Wim Son-
neveld en Wim Kan stonden in de rij voor
haar werk. Ze schreef de legendarische hoor
spelserie In Holland staat een huis, beter bekend
als De familie Doorsnee, een van de eerste televi
siesuccessen Pension Hommeles en een reeks
musicals, die talloze van het theater losgezon
gen liedjes opleverden.
Ze schreef hits aan de lopende band. Liedjes als
Op een mooie pinksterdag, Ik zou je in een doosje
willen doen, De koningin van Lombardije, Ali
Cyaankali en Vluchten kan niet meer behoren in
middels tot het vaste cultuurgoed van de vori
ge eeuw. En dan hebben we het nog niet over
kindersuccessen als Dikkertje dap, of ja zuster,
nee zuster, die deze bundel voor volwassenen
niet gehaald hebben.
Schmidt was wat het Nederland van de naoor
logse wederopbouw nodig had. In een tijd van
bouwen en werken nam zij de ernst en het fat
soen op de hak. Met haar spitse, ondeugende
taal en haar ongebruikelijke rijmen voerde zij
een onafgebroken kruistocht tegen valse schijn
en censuur. Wat niet wegnam, dat zij ook een
kant had die haakte naar de veiligheid en knus
heid van het gezinsleven en het mevrouw zijn.
De Zeeuwse domineesdochter zwalkte in haar
boeken en theaterteksten voortdurend tussen
rebelsheid en burgerlijkheid. Juist daarom pas
te zij waarschijnlijk zo goed bij het Nederland
van de jaren vijftig, zestig en zeventig. Als geen
ander fungeerde zij als de thermometer van
het volksgevoel. En mede daardoor is het door
bladeren van Zeur niet! Een feest van herken
ning. Het sterkst is Schmidt als zij aan dagelijk
se ergernissen lucht geeft in een lied vol inge
houden woede, zoals in Zachtjes breken uit haar
laatste tv-serie Beppie:
Ze schrijft onder meer:
'Ik smeet het liefste heel die handel hier aan scher
ven, Keihard van hengele beng beng op het gasfor
nuis, Maar 't zou de mooie harmonie totaal beder
ven, En 't is z onfijne harmonie bij ons in huis'
In een tijd van
bouwen en wer
ken nam Annie
M.G. Schmidt de
ernst en het fat
soen op de hak.
Schmidt begon haar werkzaam leven als biblio
thecaresse en archivaris. Maar eigenlijk heeft ze
van ordenen nooit zo gehouden. Veel bewaren
zat niet in haar aard. Daarom valt het niet mee
een goed overzicht te krijgen van haar werk.
Dit deel in de reeks Pluche, de bibliotheek voor
Nederlandse chansons en cabaretliederen is
niet volledig, maar komt vermoedelijk een
eind. Het bevat veel (ook vroege) cabarettek
sten en de liedjes van De familie doorsnee, Pen
sion Hommeles en de musicals.
Op de bijgevoegde dvd staat onder
meer historisch materiaal over
Schmidts cabaretgroepje De inktvis
en fragmenten uit Pension Homme
les. Wel overlapt het boek deels de bloemlezing
Hl
Annie M.G.Schmidt - Zeur niet! (boek en dvd)
Nijgh Van Ditmar, 39,50 euro.
Tot hier toe, die Tine van Buul en Reinold Kui
pers in 1986 samenstelden in overleg met de
schrijfster. Maar daarin zijn zowel gedichten
voor kinderen en volwassenen als lied- en thea
terteksten opgenomen, van die laatste een stuk
minder dan in Zeur niet!
Liefhebbers van Schmidt kunnen inmiddels
hun hart ophalen aan talloze bundelingen van
haar teksten en liefst drie lijvige beschouwin
gen over haar. Misschien is het tijd voor een
'Verzameld werk' van wellicht niet de grootste,
maar ongetwijfeld de leukste Nederlandse
schrijfster van de vorige eeuw.
door Theo Hakkert
Steven Hall
Gehaaid
Uitgeverij Anthos
19,95 euro
SIEVES HALL
GEHAAID
eedelen dat de ro
man die je leest
over een virtuele
haai gaat, werkt
niet als aanbeveling, zo heb ik
gemerkt. Fronsende blikken wa
ren mijn deel. Toch gaat
Gehaaid van Steven Hall over
een virtuele haai. Het beest
heeft het gemunt op Eric San
derson, die aan het begin van
het boek wakker wordt uit wat
een gruwelijke slaap moet zijn
geweest. Hij weet niets meer, to
taal geheugenverlies; hij herkent
alleen zijn omgeving nog. Op ta
fel vindt hij een briefje met het
telefoonnummer van zijn arts.
Tijdens het consult vertelt zij
Sanderson dat hij een nieuwe te
rugslag heeft gehad. Blijkbaar is
zijn geest bezig iets afgrijselijks
te verdringen
Beetje bij beetje tracht Sander
son zijn eigen verleden te ontra
felen, daarbij geholpen danwel
tegengewerkt door een vreemde
professor en een raadselachtig
meisje dat bij toeval zijn visitie-
kaartje vindt. Gedrieën binden
ze de strijd aan tegen de denk
beeldige haai die van binnenuit,
als een happende PacMan, San
derson's verdrongen verleden
definitief wil verorberen.
Dit is de kern van deze bijzonde
re roman van de Engelse schrij
ver Steven Hall (1975). Zijn boek
vraagt van de lezer grote bereid
heid het ongeloof op te schor
ten. Maar wie zich in de stroom
van dit moderne, hallucine
rende proza laat zakken, wordt
er ontegenzeggelijk door gegre
pen.
Voor kenners is het extra interes
sant dat Hall met deze roman
aansluit bij een jonge traditie
waarin pogingen worden ge
daan het post-modernisme te
koppelen aan ongebreideld ver
tellen. Maar zowel schrijvers als
regisseurs zien de mogelijkhe
den. En zo sluit Gehaaid recht
streeks - en in de eerste plaats -
aan bij het werk van de Japanse
schrijver Haruki Murikami, tot
in de details als de gekke kat die
bij Sanderson opduikt aan toe.
Wat hen bindt is hun aandacht
voor wat Hall de non-ruimte
noemt: plekken onder trappen,
dode hoeken, spouwmuren.
Een andere schrijver uit deze tra
ditie, die Borges en Calvino als
voorvaderen kent, is David
Mitchell, wiens roman Num-
bergDream (Droom Nummer g)
qua ideekracht het dichtst tegen
Gehaaid aan ligt.
De grote vraag is of Gehaaid zon
der deze voorkennis genietbaar
is. Voor wie houdt van boeken
waarin verbeelding, vervreem
ding en humor gezamenlijk aan
de macht zijn absoluut.
BOEKEN KORT
NOBELPRIJSWINNAAR
Zes boeken van Nobelprijswin
naar Orhan Pamuk (55) werden
tot voor kort in het Nederlands
vertaald, maar zijn debuutro
man nu pas. De heer Cevdet en
zonen schreef Pamuk tussen
1974 en 1978. Het is een familie
kroniek van ruim zevenhon
derd bladzijden, waar de grote
ambities van Pamuk aan af te le
zen zijn. Aan de hand van de fa
milie van Cevdet, een van de
eerste succesvolle moslimkoop
lieden, schetst Pamuk de ge
schiedenis van Turkije in de
twintigste eeuw. Uiteraard
speelt de roman in zijn vaste lite
raire biotoop Istanbul.
Orhan Pamuk - De heer Cevdet en
zonen. De Arbeiderspers, 29,95 eu
ro. (geb.)
KINDERVERHALEN
Franse schrijvers zijn momenteel
niet erg populair in Nederland.
Philippe Claudel is (met Michel
Houellebecq) een uitzondering
op deze regel. Zijn roman Grijze
zielen vestigde hier zijn naam.
Vrij snel na deze roman werden
drie andere titels van Claudel
uitgebracht en nu is er een ver
halenbundel: De wereld zonder
kinderen. Het zijn korte, geïllus
treerde verhalen in een sprook
jesachtige sfeer, maar in zeer ver
schillende stijlen geschreven. Zo
als het betaamt zijn deze verha
len voor zowel kinderen als vol
wassenen bedoeld, waarbij Clau
del de ouderen zo nu en dan
subtiel de oren wast.
Philippe Claudel - De wereld zonder
kinderen. De Bezige Bij, 16,90
(geb.)
EIGENZINNIG
Politie- en detectiveromans rond
een vaste hoofdpersoon doen
het altijd goed. Van Maigret via
De Cock naar Kurt Wallander.
De Siciliaanse auteur Andrea Ca-
milleri (1925) heeft een reeks
rond de eigenzinnige commissa
ris Montalbano die ten onrechte
veel minder bekend is. Bij uitge
verij Serena Libri verscheen al
de elfde titel van Camilleri. Een
Montalbano, maar geen roman.
Het is een bundel met verhalen
die sterk in lengte verschillen.
De charmante knorrepot annex
levensgenieter Montalbano doet
het ook op de korte baan erg
goed. Van Camilleri verschijnt
volgende maand een totaal an
der boek: de biografie van de
(toneel)schrijver Luigi Pirandel
lo. Het wordt gepresenteerd tij
dens het Pirandello Festival in
Helmond op 15 juni.
Andrea Camilleri - De angst van
Montalbano. Serena Libri, 17,50 eu
ro.
JIDDISCHE ROMAN
Naast Heieen van Royen en ande
re 'publieke werken' had uitgeve
rij Vassallucci ook serieuzere
kanten. Bijvoorbeeld de Jiddi
sche Bibliotheek (met De joodse
Messias van Arnon Grunberg als
slotstuk). Nu Vassallucci is opge
doekt, wordt de reeks als Nieu
we Jiddische Bibliotheek voort
gezet bij L.J. Veen. De eerste ti
tel is Het geheim van Rakitne,
een schitterende roman van Da
vid Bergelson (1884-1952), een
slachtoffer van Stalin. Over de
mysterieuze dood van een apo
theker aan de vooravond van de
Russische revolutie van 1917.
David Bergelson - Het geheim van
Rakitne. L.J. Veen, 24,90 (geb.)