Familie
tussen hersencellen is basis geheugen
mm 9mm
PZC Vrijdag 18 mei 2007 21
Risico op keelkanker na
wisselende contacten
Orale seks met wisselende part
ners vergroot het risico op een
zeldzame vorm van keelkanker
(orofarynx carcinoom) met een
factor 30. Hierbij speelt, net als bij
baarmoederkanker, besmetting
met het humaan papillomavirus
(HPV-16) een rol. Dit constateert
G. D'Souza in het medisch tijd
schrift The New England Journal
of Medicine na onderzoek onder
driehonderd personen. Het is on
duidelijk of vaccins tegen baarmoe
derhalskanker ook beschermen te
gen keelkanker door HPV-16.
Gen laat biologische
klok langzamer lopen
De afstelling van onze biologische
klok is waarschijnlijk genetisch be
paald. Muizen met een dagritme
van 27 in plaats van 24 uur dragen
een variant van een gen (Fbxl3)
dat deeluitmaakt van de afstelling
van de biologische klok. Door de
variant in Fbxl3 wordt het eiwit
cryptochrome (CRY) langzamer af
gebroken, waardoor de lengte van
het dagritme toeneemt. Dat schrij
ven S. Godinho (Medical research
Council) en L. Busino (New York
University) in het wetenschappe
lijk tijdschrift Science.
Beweging helpt om zin
in sigaret te bestrijden
Mensen die stoppen met roken
krijgen op de vreemdste tijden en
plaatsen zin in een sigaret. Ze kun
nen hun drang tot roken en de
onthoudingsverschijnselen enigs
zins onderdrukken door op mo
menten dat de verleiding erg groot
wordt wat (extra) lichaamsbewe
ging te nemen. De 'nicotinekick'
krijgt hierdoor minder kans.
Dat concludeert A. Taylor (Univer
sity of Exeter) in het vakblad Ad
diction na een analyse van twaalf
onderzoeken die hiernaar zijn ge
daan.
den. Maar dat is toch eigenlijk fan
tastisch. Hoe speelt ons brein dat
voor elkaar? Het onderzoek naar
de biologische mechanismen van
leren en onthouden loopt al decen
nia.
De Canadese psycholoog Donald
Hebb suggereerde al meer dan vijf
tig jaar geleden dat veranderingen
in de verbinding tussen hersencel
len ervoor zorgen dat we informa
tie in ons brein kunnen opslaan.
Later lieten Noorse onderzoekers
in konijnen zien dat deze verbin
dingen werden versterkt, wanneer
aan de dieren in een bepaald her-
sengebied een reeks van korte
stroomstootjes werd gegeven.
Opmerkelijk. Wat brachten die
stroomstootjes dan teweeg? Alge
meen wordt nu aangenomen dat
door deze elektrische pulsjes be
paalde moleculaire veranderingen
plaatsvinden, zegt dr. Ingrid Nij
holt. Ze is wetenschappelijk mede
werker bij de afdeling Moleculaire
Neurobiologie van de Rijksuniver
siteit Groningen. „Dat gebeurt in
twee stappen: eerst worden tijdelij
ke veranderingen op de contact
plaatsen aangebracht en wat later
meer structurele."
Maar op welke manier? Hersencel
len zijn niet via een vaste verbin
ding met elkaar verbonden. Tus
sen de uitlopers van de ene zenuw
cel en het uiteinde van een andere
zit een héél smalle ruimte: de sy-
naptische spleet. De communica
tie tussen beide zenuweinden
wordt verzorgd door boodschap
permoleculen, door neurotrans
mitters.
Door het toedienen van stroom
stootjes krijgen meer neurotrans
mitters makkelijker toegang tot de
andere zenuwcel, aldus Nijholt.
„Meer boodschappen kunnen
makkelijker worden afgeleverd.
Dat vormt in feite de stoffelijke ba
sis van ons kortetermijngeheugen.
Voor het vastleggen van gebeurte
nissen op de langere termijn, voor
jaren, blijkt meer nodig te zijn. In
dat geval vinden er meer blijvende
veranderingen plaats, zoals een
verhoogde productie van toegangs
poorten. Uiteindelijk kunnen er
zelfs meer of grotere contacten tus
sen de cellen worden gevormd."
Alles goed en aardig, maar vinden
de processen die bij proefdieren
worden opgewekt, ook plaats bij
'gewoon' leren en onthouden? We
onthouden toch geen Franse
woordjes of personen door onszelf
stroomstootjes toe te dienen? In
feite toch wel.
Vorig jaar hebben Spaanse onder
zoekers in muizen en Amerikaan
se onderzoekers in ratten kunnen
aantonen, dat bij het leren van een
bepaalde taak de contacten tussen
hersencellen op dezelfde manier
worden versterkt. Die versterkte
communicatie tussen hersencellen
is een natuurlijk leer- en geheugen-
proces.
Worden die versterkingen teniet
gedaan, door bepaalde eiwitten te
blokkeren, dan is het geleerde ook
direct weer uit de hersenen ver
dwenen. Opmerkelijke resultaten,
oordeelde het wetenschappelijk
tijdschrift Science. Ze plaatste deze
in een toptienlijst van wetenschap
pelijke doorbraken in het afgelo
pen jaar. Nijholt: „Deze resultaten
openen de weg voor onderzoek
van aanverwante vragen. Zoals:
waarom hebben sommige mensen
een beter geheugen dan anderen
en hoe kan het dat we bepaalde ge
beurtenissen vergeten?"
Wanneer men de contacten tus
sen hersencellen herhaaldelijk sti
muleert, worden de verbindingen
tussen deze cellen steeds sterker.
Moet er in lijn hiermee dus echt
geblokt worden om dingen goed
te kunnen onthouden?
„Ja", zegt Nijholt. „Herhaling ligt
aan de basis van goed leren en ont
houden. Daarnaast herinner je je
personen of gebeurtenissen ook
beter die veel indruk op je hebben
gemaakt, waardoor bepaalde her-
sencontacten extra zijn geprikkeld.
Ook eerdere ervaringen en de sa
menhang waarbinnen een gebeur
tenis plaatsvindt, is van belang bij
het onthouden."
Aantrekkelijkheid wordt voor de
helft bepaald door het gezicht
foto EPA
Gezicht krijgt meer
aandacht dan lichaam
Altijd in het sportcentrum in de
weer om een mooi lichaam te kwe
ken? Overbodige moeite, consta
teert M. Peters (University of
Western Australia) in het vakblad
Animal Behaviour. Iemands aan
trekkelijkheid wordt voor ruim de
helft bepaald door het gezicht Het
lichaam draagt maar een kwart bij
aan de totale beoordeling. Dit
blijkt uit experimenten waarbij Pe
ters 24 personen de aantrekkelijk
heid liet beoordelen van mensen
op grond van foto's van alleen
hun gezicht, alleen de rest van
hun lichaam of hun hele lichaam.
