voor altijd
BNN-kliniek
Familie
Een luisterend oor, praktisch
advies en geborgenheid de
meeste dochters hebben
een hechte band met hun
moeder. En ook al klikt het
helemaal niet en botsen de
karakters, dan nog blijft die
band onverwoestbaar. Echt
verbreken lukt nooit.
door Catheleyne van der Laan
foto Marco Okhuizen
Moeder
dochter
Alle vrouwen zijn doch
ters en allemaal hebben
zij een moeder. De een
heeft meer geluk dan de
ander. Moeders zijn er in alle soor
ten en maten: lief en geduldig,
hard en veroordelend en alles wat
daartussenin zit. Maar welke moe
der je ook treft, de rest van je le
ven heb je met haar te maken.
„Vrouwen die zeggen hun moeder
te haten en koppig beweren alle
contact te hebben verbroken, roe
pen dat meestal nét iets te fel", ver
klaart Genoveef Leers, zelf moeder
en dochter én psycholoog.
Ook al is er geen contact, echt los
koppelen lukt nooit. „Het is de
meest fundamentele band die je
hebt. Het allereerste contact in je
leven. Die loyaliteit naar je moe
der blijft levenslang. Zelfs kinde
ren die het echt rot thuis hebben,
verwaarloosd en mishandeld zijn,
die blijven gefocust op hun moe
der."
'Ik kijk naar je moeder, en in mijn
binnenste woedt een vreselijke, ver
scheurende tweestrijd, de strijd tus
sen de instinctieve aantrekkings
kracht van mijn eigen bloed en de on
herroepelijke afwijzing van wie jij
was.'
(Uit 'Laat mij gaan moeder' van Hei-
ga Schneider.)
Meestal gaat het goed. De meeste
moeders en dochters kletsen en
winkelen wat af Wat hebben
dochters van moeders nodig? „Een
luisterend oor is het belangrijk
ste", meent Leers. Je moeder is
toch de eerste die belt als er narig
heid is. Wat hebben moeders van
dochters nodig? „Tja, eigenlijk
vind ik dat je als moeder niets
kunt eisen, maar je hoopt natuur
lijk op liefde." Er is één groot ver
schil met de moeder-zoonrelatie.
„Herkenning", vat Leers samen.
„Je herkent zoveel van wat je zelf
hebt gevoeld en beleefd. Het spel
met poppen, de onzekerheid in de
puberteit, menstruatiepijn, het
zoeken van een partner, kinderen
krijgen: het is de herkenning van
het vrouw-zijn."
'Oeroude patronen worden doorgege
ven van moeders op dochters die
nieuwe dochters krijgen, die nieuwe
dochters...'
(Uit 'Anna, Hanna en Johanna' van
Marianne Fredriksson.)
Er is nog een fundamenteel ver
schil. Psychoanalyticus Frans
Schalkwijk: „Om autonoom te
worden, moet een meisje zich los
maken van de moeder, maar om
vrouw te worden moet zij zich
identificeren met haar. Dat heb
ben jongens niet." Hij ziet in zijn
praktijk veel vrouwen die worste
len met de band met hun moeder.
De oorsprong hiervan ligt in de
kinderjaren, legt hij uit. „Loslaten
gaat gepaard met boosheid: 'stom
me mama'. Als moeder daar her
haaldelijk niet begrijpend mee om
gaat en zegt, 'maar ik doe toch al
les voor je', dan kan dat meisje
zich schuldig gaan voelen over
haar boosheid." Veel vrouwen wil
len liever niet op mams lijken.
„Als ze téveel op moeder lijken, is
het alsof ze geen eigen persoonlijk
heid hebben." Schalkwijk spreekt
van een ambivalentie tegenover
moeders: ze worden zowel liefge
had als gehaat. „Vooral als vrou
wen zich herkennen in eigenschap
pen uit het hekelgedeelte is dat vre
selijk. Zij zien dan die gehate domi
nantie of kilheid gespiegeld in zich
zelf"
'Het heeft mij het gehele schrijven
van dit boek gekost om in mijn hart
te erkennen dat ik de eigenschappen
in mijzelf waar ik het meest trots op
ben van haar gekregen heb.'
(Uit 'Mijn moederen ik' van Nancy
Friday.)
Schalkwijk schreef het boek Dit is
psychoanalyse. Bij deze aanpak van
psychologische problemen draait
het om verbanden tussen huidige
problemen en conflicten uit het
verleden. Hij geeft het voorbeeld
van een vrouw die na de vroege
dood van haar vader de taak op
zich heeft genomen er altijd voor
haar moeder te zijn.
„Dat patroon is nooit helemaal
overgegaan. Nu deze vrouw ge
trouwd is, blijkt er weinig ruimte
voor een eigen huwelijksleven
want dan komt moeder tekort.
Ook op haar werk gaat ze veel te
ver met verantwoordelijkheden:
ze moet er altijd voor iedereen
zijn. Tegelijkertijd stort zij zich op
haar eigen dochter zoals haar moe
der dat bij haar deed. Tot het hele
maal leeg is. In haar hart kan ze
moeder soms wel schieten, maar
ze bellen drie keer per dag en zijn
'de beste vriendinnen'. Er wordt
zo een hele gevoelswereld ont
kend. Dat is funest. Deze vrouw
moet leren loslaten. Een proces
van jaren."
'Moeder heeft verteld dat ze ons
meer als vriendinnen dan als doch
ters beschouwt. Dat is nu wel heel
mooi, maar toch kan een vriendin de
plaats van een moeder niet vervan
gen. Ik heb er behoefte aan moeder
als voorbeeld te nemen en eerbied
voor haar te hebben.'
(Uit 'Het Achterhuis' van Anne
Frank.)
Wat is hét basisingrediënt voor
een gezonde moeder-dochterrela
tie? „Een gezonde afstand", aldus
Schalkwijk. „De vrijheid om ja te
zeggen en om nee te zeggen. Ook
is een duidelijke rolverdeling be
langrijk: de moeder blijft de moe
der en de dochter blijft de dochter.
Ook al zijn de taken verschoven
en de dochter zorgt voor haar zie
kelijke moeder dan nog blijft zij
het verlangende kind dat wacht op
een bepaalde blik. Een moederlijk
gebaar."
Genoveef Leers heeft dit laatste ge
deelte van de moeder-dochterrela
tie ondervonden. Zij zag de veer
kracht van haar moeder verminde
ren.
„Van steun en toeverlaat ging het
langzaam naar 'ik zal haar hier
maar niet mee belasten'. Nu moest
ik er voor haar zijn. Zij is nu een
jaar dood. Gelukkig heb ik haar
nooit echt hoeven verzorgen. Dat
lijkt mij moeilijk: een moeder
moet moeder zijn. Het gemis is
groot. Als ik iets bijzonders heb be
leefd, denk ik automatisch: dit
moet ik mam vertellen."
je kinderen blijven altijd je baby's,
ook als ze grijs haar hebben.' (Janet
Leigh, actrice.)
zich aanmeldde vanwege een lip-
gloss-verslaving werd afgewezen.
Wesselink noemt Afkicken een lo
gisch gevolg op Spuiten Slikken.
„Het is een programma dat hier al
lang in de lucht hing, zoals onze
programmadirecteur dat zegt
Het te voorspellen verwijt dat
BNN met het veelbesproken
drugs- en seksprogramma de kij
kers eerst aan verslavingen heeft
geholpen, om hen vervolgens nu
afkicktelevisie voor te schotelen,
legt hij naast zich neer.
„We hebben in Spuiten Slikken al
tijd gewezen op de nadelen van
bijvoorbeeld drugsgebruik. We
hebben het bespreekbaar willen
maken, net als nu het afkicken. Al
les wat BNN doet, roept kritiek
op, daar zijn we wel aan gewend."
Ook familie en vrienden van ver
slaafden kunnen zich trouwens
wenden tot BNN. De verslaafde
zal tijdens een zogeheten 'interven
tie' door Wesselink worden uitge
nodigd mee te doen aan het pro
gramma. „We laten hem of haar
dan videobrieven zien waarin an
dere mensen vertellen over de im
pact die de verslaving ook op hun
leven heeft. Ze kunnen dan na
tuurlijk nog altijd nee zeggen."
Voor de makers is het programma
geslaagd wanneer de verslavingskli
nieken na afloop worden 'over
spoeld' met aanmeldingen van
mensen die hun probleem te lijf
willen gaan.
Filemon Wesselink streeft er ver
der naar om in ieder geval zes van
de acht deelnemers aan het einde
van het programma verslavingsvrij
te krijgen. „Ik denk dat onze came
ra's daarbij een belangrijke rol
gaan spelen. Het is toch anders als
je tegen een behandelaar in een
kantoortje zegt dat je er nu echt
mee stopt dan wanneer het Neder
landse volk je dat hoort beloven."
Filemon Wesselink
foto Freek van Asteren
PZC Vrijdag 11 mei 2007 21
'Ivf niet beschikbaar
voor rokende vrouwen'
Roken halveert de succeskans zo
wel op een natuurlijke zwanger
schap als een zwangerschap bij ivf
Het is daarom zinvol dat een
vrouw die voor ivf in aanmerking
wil komen, eerst stopt met roken.
Doet ze dat niet, dan zou de arts
moeten kunnen beslissen dat het
medisch gezien niet zinvol is de be
handeling te beginnen. Dit stelt G.
van Dijk, beleidsmedewerker
ethiek van de artsenorganisatie
KNMG, in het vakblad Medisch
Contact. Van de vrouwen die tus
sen 1983 en 1995 een ivf-behande-
ling onderging, rookte 43 procent.
Wie begint met soep
propt zich minder vol
Wie minder calorieën naar bin
nen wil werken, doet er verstandig
aan de warme maaltijd te begin
nen met (niet al te vette) soep en
daarna ongeveer een kwartiertje te
wachten met de rest van de maal
tijd. Ondanks de extra calorieën
van de soep werken mensen dan
gemiddeld 20 procent minder calo
rieën naar binnen tijdens de maal
tijd dan zonder soep vooraf. Dit
meldde J. Flood (Pennsylvania Sta
te University) in Washington tij
dens het congres Experimental
Biology 2007.
foto CPD
Oorlogservaringen
kind later van invloed
Er is verband tussen de oorlogser
varingen van jonge overlevenden
van de Holocausten problemen
die ze hebben nu ze de 60 gepas
seerd zijn, ontdekte Elisheva Van
der Hal-Van Raalte. Deze groep
heeft de veilige en beschermende
vooroorlogse omgeving gemist.
Kinderen kwamen ter wereld in
gezinnen die totaal ontwricht wa
ren door de terreur van het nazi-re
gime. Ze ervoeren tijdens de eer
ste levensjaren niet de veiligheid
en de geborgenheid die zo belang
rijk zijn voor een gezonde ontwik
keling. (Universiteit Leiden)
Sport positief effect
gedrag jongeren
Jeugdsport kan een positieve in
vloed hebben op het gedrag van
jongeren.
Dat concludeert promovenda Es
ther Rutten van de Universiteit
van Utrecht. In vier studies heeft
zij gezocht naar een verklaring
voor de verschillen in antisociaal
en pro-sociaal gedrag van jonge
ren. Normen en waarden, fair play
en respect voor elkaar bleken van
invloed te zijn op het gedrag van
jonge sporters. De grootste in
vloed werd echter toegekend aan
de trainer.
