De verdwenen
erfenis van
Pim Fortuyn
Pim Fortuyn
Spectrum j v17
PZC Zaterdag 5 mei 2007
Pim Fortuyn werd op 6 mei 2002 op het Mediapark in Hilversum vermoord. Wat is er vijf jaar later over
van zijn gedachtegoed? „Van links tot rechts zie je zijn denkbeelden terug."
door Wierd Duk en Erwin Buter foto's GPD/ANP
De Rotterdamse politicoloog Rinus van
Schendelen vindt dat Mat Herben niet
hoeft te treuren. Fortuyns geest waait nog
stevig door Den Haag, constateert hij.
„Van links, bij de SP, tot rechts, bij Wil-
ders, zie je zijn denkbeelden terug. Als
twee duurzame effecten van Fortuyn zie ik
zijn verbreding van de binnenlandse poli
tieke agenda en zijn vernieuwing van de
bestuurscultuur. Op de agenda staan nu on
derwerpen die voorheen taboe waren, zo
als 'inburgeren moet' en de menselijke
maat in onderwijs, zorg en stedenbouw."
Volgens Van Schendelen, die vijfjaar gele
den in Rotterdam het college met de for-
tuynisten van Leefbaar Rotterdam formeer
de, is de bestuurscultuur sinds de Fortuyn-
revolte veel meer dan vroeger gericht op
uitvoering in plaats van op beleid: op tar
gets (doelen) en afrekenen. „Neem de nu
in Den Haag zo actuele kwestie van een ge
neraal pardon. Daarvoor pleitte Fortuyn al
in 2002."
Met Fortuyn deed in Nederland de politi
cus als BN'er zijn intrede. „Fortuyn was
wellicht het eerste echte politieke idool
dat Nederland heeft gekend", meent socio
loog Dick Pels. Fortuyns maatpakken van
Oger, zijn butler Herman, de dikke das-
knoop, de twee hondjes, Palazzo di Pietro,
de Daimler met chauffeur, de darkrooms,
Fortuyns boeken en zijn klinkende oneli
ners: het was allemaal onderdeel van één
stijlpakket, dat met veel verve aan de man
werd gebracht.
Sinds de moord is er op dat gebied een va
cature. Wouter Bos, Alexander Pechtold,
Jan Marijnissen, Ayaan Hirsi Ali en Geert
Wildere: als politieke sterren zijn zij allen
schatplichtig aan Fortuyn, meent Pels. „Zij
verbinden mediaspektakel met een ideolo
gisch politieke inhoud."
Maar zo flamboyant en charismatisch als
professor Pim worden ze niet vaak gebo
ren. Geert Wildere komt voor velen nog
het meest in de buurt. Ook Wildere is een
rechtse populist en hij is excentriek. Hij
verft z'n haar blond en rijdt in een dure au
to. Om veiligheidsredenen staat zijn zilver
grijze Audi TT al een paar jaar in de gara
ge. Volgens Tweede Kamerlid Fleur Age-
ma van Wildere' Partij voor de Vrijheid
(PW) doet die vergelijking 'zowel For
tuyn als Wildere onrecht'. Agema, een ac
tief vragenstelster in het parlement, zat na
Fortuyns dood voor de LPF in de Provin
ciale Staten van Noord-Holland. „Fortuyn
was voor mij de man van de maakbaar
heid van de samenleving", vertelt ze. Maar
bij de LPF was de lol er voor haar snel af
„Omdat iedereen zijn eigen winkeltje be
gon." Ze haakte af en ging als eenmansfrac
tie in de Staten door.
Anderhalfjaar geleden nam Wildere met
haar contact op. Ze had op dat moment
nauwelijks nog politieke aspiraties, maar
Wildere wist bij Agema het vuur weer op
te poken. „Geert past qua persoonlijkheid
het best bij me", vindt ze.
De thema's die de PW aan het
hart gaan, vindt Fleur Agema
ook belangrijk: immigratie en
integratie, zorg, veiligheid en
onderwijs. „We zijn een stevige rechtse
partij, maar we zijn links als het gaat om
de zorg." De PW ziet ze niet snel uit el
kaar vallen. Daarvoor heeft Wildere te veel
parlementaire ervaring. „Geert werkt al zes
tien jaar in de Kamer."
Zet tien fortuynisten bij elkaar en je hebt
tien meningen over het fortuynisme. „For
tuyn liet geen ideologie na", analyseert Ri
nus van Schendelen. „Zijn voorlopige erfe
nis is dat tegenwoordig vertolkt wordt wat
onder de burgers leeft, dat wil zeggen: pro
blemen bij hun naam noemen en daar
voor vlot oplossingen realiseren."
Zo ziet Harry Wijnschenk het ook. De uit
gever van glossy tijdschriften was in 2002
enkele roerige maanden fractievoorzitter
van de LPF in de Tweede Kamer. Tot ook
hij in één van de vele partijcoups werd ge
wipt. „Het fortuynisme was voor mij geen
ideologie, maar de opsomming van een
reeks problemen die om een oplossing
vroegen", zegt Wijnschenk. „Ik vind het
geen punt dat thema's van Fortuyn elders
onderdak hebben gevonden. Je gaat de po
litiek in om iets te veranderen. Hoe, dat
maakt niet uit."
De onvrede in het land is nog altijd latent,
meent Wijnschenk. „Zou er weer iemand
als Fortuyn opstaan en voor de verande
ring eens niet worden vermoord, dan
heeft die ook succes." Waarom? „Door dat
ge-eikel van de politiek. Iedereen is weer
terug onder de kaasstolp. Neem Wouter
Bos. Je vertrouwt zo'n jongetje de schat
kist toe en na vier maanden maakt hij er al
een puinhoop van."
De LPF liet destijds anders ook behoorlijk
wat kansen liggen, ondanks het reusach
tige mandaat van de kiezers. Wijnschenk:
„Ja, dat neem ik ook mijzelf kwalijk. Dat
kwam doordat Fortuyn er zelf niet meer
was. Hij was de ideeënmachine en het aan
spreekpunt. Op die Lijst Fortuyn stonden
allemaal mensen die helemaal niet capabel
waren." 'Gajes', zo omschreef Wijnschenk
een aantal fractiegenoten ooit.
Met oud-minister Herman Heinsbroek
heeft hij nog wel contact, maar verder
niet. „Je weet hoe dat gaat: druk met het
eigen bedrijf, met je gezin. Ik ga ook niet
naar de herdenking van Pim. Ik ben daar
niet zo van."
Mat Herben heeft soms heimwee: naar de
Kamer, de collega's, het vragenuurtje op
dinsdag, het politieke gekrakeel. Hij is, zegt
hij, door alle drie de grote partijen ge
vraagd. „Ik ben buitengewoon loyaal en
plichtsgetrouw." Dus wacht Herben met
een eventuele overstap naar een andere
partij tot de LPF definitief is opgedoekt.
Voor andere fortuynisten is die hectische
periode, toen alles anders zou worden, al
lang geschiedenis. „Ik koester de herinne
ring", zegt Harry Wijnschenk. „Uiteinde
lijk verwatert het en ga je door met je ei
gen leven."
HILBRAND NAWIJN
Geboren 8 augustus 1948
Nog altijd politiek actief in
z'n woonplaats Zoetermeer.
K De oud-CDA'er en voormalig
directeur van de Immigratie-
en Naturalisatiedienst werd
voor de LPF minister van
Vreemdelingenzaken in het
kabinet-Balkenende I en keer
de met voorkeurstemmen
terug in de Tweede Kamer.
Zijn vrijage met het Vlaams
Belang van Filip de Winter
leidde tot een verwijdering
van de LPF-fractie. Hij ging
als eenmansfractie in de Ka
mer door. Met zijn nieuwe
Partij voor Nederland haalde
hij vorig jaar geen zetel.
Tegenwoordig lijkt Nawijn
een rol als nar te vervullen.
Nederland kent hem onder
meer van de macarena-dans,
die hij opvoerde in het tv-
programma So you wannabe
a popstar.
MARCO PASTORS
Geboren 10 september
1965
Rotterdammer die zich tus
sen alle andere afsplitsingen
binnen het fortuynisme, op
wierp als de enige echte erf
genaam van Pim Fortuyn.
Was vanaf 2002 wethouder
in Rotterdam, maar moest in
2005 tussentijds aftreden
vanwege uitspraken over de
islam.
Pastors wilde het succes van
zijn partij Leefbaar Rotter
dam kopiëren bij de landelij
ke verkiezingen van 2006.
Dat werd een mislukking. Pas
tors lijst EenNL, met onder
anderen LPF-Kamerlid Joost
Eerdmans, behaalde geen en
kele zetel.
De bedrijfseconoom wil nu
niet reageren op vragen,
zegt zijn woordvoerder.
„Marco blijft in de luwte. Hij
zoekt weer een baan."
19 februari 1948: Wilhelmus
Simon Petrus (Pim) Fortuyn
geboren in Driehuis
(Noord-Holland).
1967-1971: studie sociolo
gie aan de Vrije Universiteit
te Amsterdam.
1972-1989: Als docent ver
bonden aan de Rijksuniversi
teit Groningen.
1990-1995: Bijzonder hoog-
leraar in Rotterdam.
1992-2002 Columnist voor
het weekblad Elsevier.
25 november 2001: Geko
zen tot lijsttrekker van Leef
baar Nederland.
2002
11 februari: Breuk met Leef
baar Nederland na omstre
den interview in de Volks
krant, Fortuyn komt met ei
gen Lijst Pim Fortuyn (LPF).
6 maart: Leefbaar Rotterdam-
wordt de grootste partij in
Rotterdam. In legendarisch
tv-debat met landelijke lijst
trekkers praat Fortuyn zowel
gespreksleider Witteman als
de fractieleiders Melkert en
Dijkstal onder tafel.
14 maart: Presentatie van De
puinhopen van acht jaar paars.
Boek wordt gezien als het
verkiezingsprogramma van
de LPF.
22 maart: Lijsttrekkersdebat
in Rotterdam. Fortuyn loopt
boos weg en voegt bij de uit
gang een tv-verslaggeefster
de woorden toe: „Mens, ga
toch koken."
6 mei: Kort na 18.00 uur
schiet Volkert van der G. Pim
Fortuyn dood op het Media
park in Hilversum.
10 mei: Uitvaart van Pim For
tuyn. Hij wordt tijdelijk begra
ven op de begraafplaats Wes-
terveld in Driehuis. Binnen
de partij brandt de strijd om
het leiderschap los.
15 mei: De Tweede Kamer
verkiezingen worden gewon-
nen door de LPF, die zonder
Fortuyn 26 zetels haalt.
20 juli: Het lichaam van For
tuyn wordt overgebracht
naar Italië, waar het wordt
herbegraven in Provesano.
15 november 2004: Fortuyn
wordt in een tv-programma
gekozen tot 'Grootste Neder
lander aller tijden'.
