Hp P
heid
Justitie laat media in
Nederland niet met rust
i
1 ISO IfSHt nc
CIS jfer Êm §f m C
12 I Donderdag 3 mei 2007 PZC
Persvrijheid in de wereld
Van de 195 landen en regio's in de wereld kent 32% geen persvrijheid (2006).
|11"= Persvrijheid
Gedeeltelijk persvrijheid
■I Geen persvrijheid
Landen en persvrijheid
in percentages
Ranglijst van landen naar persvrijheid in 2006, samengesteld door Freedom House, een onafhankelijke
organisatie die zich inzet voor de vrijheid in de wereld. Nederland is gezakt naar een gedeelde negende
plaats. Tussen haakjes de positie in 2005.
Landen met de meeste persvrijheid:
1 Finland (1)
IJsland (1)
3 België (6)
Denemarken (3)
Noorwegen (3)
Zweden (3)
7 Luxemburg (6)
Zwitserland (6)
9 Andorra (12)
Nederland (6)
Nieuw Zeeland (10)
Landen met de minste persvrijheid
186 Wit-Rusland (185)
Equatoriaal-Guinea (185)
Zimbabwe (187)
189 Oezbekistan (187)
190 Eritrea (189)
191 Myanmar (Burma) (190)
Cuba (190)
Libië (190)
Turkmenistan (190)
195 Noord-Korea (194)
Infographic: JO, GN bron; Freedom House
Nederland stond jaren
lang aan de top van de
ranglijst van landen met
een vrije pers. Maar ons
land zakt steeds verder weg. Vol
gens nieuwe cijfers van het Ameri
kaanse Freedom House, die zijn ge
publiceerd ter ere van de Dag van
de Persvrijheid, zakt Nederland
van nummer zes naar negen.
De gijzeling van de Telegraaf-ver-
slaggevers Joost de Haas en Bart
Mos door justitie in november
heeft Nederland strafpunten opge
leverd. Niet toevallig is het thema
van de Dag van de Persvrijheid in
Nederland dit jaar 'Bronbescher
ming onder druk'. Het Tele-
graaf-duo weigerde de bron te ont
hullen die informatie verstrekte
over BVD/AIVD-documenten die
in criminele kringen opdoken.
Vorige maand werden ook hoofd
redacteur Pieter Broertjes en ver
slaggever Jan Hoedeman van De
Volkskrant verhoord door de re
cherche over de bron voor een arti
kel over vermeende martelingen
in Irak. Beiden beriepen zich op
hun verschoningsrecht, dat in Ne
derland wettelijk niet bestaat. Mi
nister Hirsch Ballin van Justitie zei
onlangs dat hij er - anders dan de
Kamer - niets in ziet om verscho
ningsrecht voor journalisten bij
wet te regelen. Volgens justitie
wordt reporters slechts zelden ver
zocht bronnen prijs te geven. Of
dat zo is, blijkt uit onderzoek dat
vandaag wordt gepresenteerd bij
de Wereldomroep.
Volgens Freedom House, een onaf
hankelijke organisatie die vrije me
dia bevordert, heeft in 2006 de
pers wereldwijd terrein verloren.
Onder meer in landen van de voor
malige Sovjet-Unie en in Zuid-
Amerika is bewegingsruimte klei
ner geworden. Over Nederland be
weerde Freedom House deze week
nog dat na de moord op Van Gogh
de angst onder journalisten is toe
genomen om controversiële onder
werpen aan te snijden. Vooral als
die de immigratie betreffen.
De wereld wordt ook onveiliger
voor journalisten, zo blijkt. Dit
jaar stierven 24 verslaggevers in
het harnas; bijna net zoveel als in
het complete jaar 2002. „De stij
ging van de laatste jaren heeft
vooral te maken met de oorlog in
Irak", verklaart Aik Meeuse van
Free Voice, een Nederlandse orga
nisatie die zich ook over de grens
inzet voor onafhankelijke en pluri
forme media. Is streven naar meer
persvrijheid in onder meer ont
wikkelingslanden geen vechten te
gen de bierkaai? Meeuse: „Het is
soms moeilijk. Het gebeurt dat
een journalist met wie we goede
contacten hebben plotseling
wordt vastgezet of lijkt te zijn ver
dwenen." Toch is er reden genoeg
om door te strijden. Free Voice
boekte succes door het format van
het Jeugdjournaal te introduceren
in Afghanistan en Zuid-Afrika. Of
neem het succes van The New De
mocrat, de enige onafhankelijke
krant in Liberia. „Die krant is het
levenswerk van Tom Kamara die
is vervolgd en gemarteld. In 1996
kreeg hij in Nederland asiel, maar
hij ging terug. Zijn krant onder
nam actie toen de straatverlichting
die hoofdstad Monrovia voor bur
gers veiliger moet maken, maar
niet werd aangelegd. De president
beloofde binnen een halfjaar licht
te plaatsen. Er gebeurde niets. Tot
dat The Democrat met een count
down begon. Iedere dag werd afge
teld. Toen de teller beneden de 14
zakte, kwam er verlichting. Uit de
ze verhalen halen wij onze voldoe
ning."
Gedode journalisten
De persvrijheid is in 2006 in verscheidene
regio's en ianden verder in de verdrukking
geraakt. Vooral in landen van de voor
malige Sovjet-Unie, Zuid-Amerika en
verscheidene landen in Azië is de
bewegingsruimte van
journalisten en media
kleiner geworden.
r
Anna Politkovskaya, t -
doodgeschoten bij
haar appartement in
Moskou in oktober '06
M
Doodsoorzaak (jan1992 - aug. 2006)
Vermoord: A.g.v. gevechten:
414 (71,4%) 108(18,6%)
I
I Anders:
58(10%) Totaal aantal doden: 580
Dit jaar vonden wereldwijd al 24 journa
listen de dood. Dat is bijna net zoveel als
in heel 2002. g2
24*
2002 2003 2004 2005 2006 2007
Stand op 1 mei 2007
Turken l
steeds g(
Persvrijheid is een groot goed. Vandaag, op de
internationale Dag van de Persvrijheid, wordt daar
uitgebreid bij stilgestaan. In Turkije kunnen journalisten
met moeite hun vak uitoefenen.
infographic:JDj GNbron- Freedom Housefoto. AP
door onze correspondente Fidan Ekiz
Opinieblad Nokta be
staat niet meer, de
uitgever heeft het na
25 jaar opgeheven.
Een week geleden
deed de Turkse politie een inval in
het gebouw van het weekblad. Het
blad had onthuld dat een aantal
topofficieren in 2004 tot twee keer
toe een staatsgreep wilde plegen
om de regering van Recep Tayyip
Erdogan ten val te brengen. Enkele
dagen na de inval trok uitgever
Ayhan Durgun de stekker eruit.
„Niet onder druk van derden",
zegt Durgun. „Ik kon niet meer te
gen de beschuldigingen, ik was ra
deloos. Het was mijn eigen keuze."
Medewerkers van Nokta weten be
ter, zij zijn ervan overtuigd dat
Durgun onder druk van de Turkse
strijdkrachten heeft gehandeld.
Durgun zegt dat Turkije nog niet
klaar is voor een kritisch politiek
opinieblad als Nokta. „Turkije is
blijkbaar nog lang geen democra
tisch land. Ik wist dat ik vroeg of
laat de overheid en het leger tegen
mij in het harnas zou jagen. Dat is
nooit de bedoeling geweest. Ik heb
er altijd naar gestreefd om de waar
heid te schrijven. Ik wist dat publi
catie over de geplande staatsgre
pen moeilijk te verteren zou zijn
voor de betrokkenen, maar ik wil
de me daardoor niet laten tegen
houden. Ik dacht heel naïef: dit
moet kunnen in een democratisch
land."
De Turkse regering krijgt regelma
tig kritiek op de beperkingen van
de persvrijheid. In de loop der ja
ren zijn veel mensen veroordeeld
wegens aanzetten tot haat of op
ruiing op grond van ras en religie.
Kranten werden gesloten, uitgeve
rijen opgeheven. Volgens Turkse
journalisten is de situatie de afgelo
pen jaren aanzienlijk verbeterd,
maar er zijn nog veel incidenten.
Vooral artikel 301 van het wetboek
van strafrecht is Europa een doom
in het oog. Het artikel stelt het be
ledigen van de Turkse natie en
identiteit strafbaar.
„De nachtmerrie begint opnieuw:
binnen één jaar zitten alle Turkse
journalisten achter slot en gren
del", zegt Oktay Eksi, voorzitter
van de Turkse Vereniging voor
Journalisten. Zover is het nog niet,
maar journalisten worden wel re
gelmatig voor de rechter gesleept
wegens een artikel of cartoon.
De beperkingen die journalisten
worden opgelegd, gelden zowel
voor de schrijvende pers als foto
grafen. Journalisten die kritiek leve
ren op de Turkse dienstplicht riske
ren een straf van twee jaar. Schrij
ven 'dat de Turkse militairen Cy
prus moeten verlaten', of 'dat de
genocide op Armeniërs heeft
plaatsgevonden', is verboden.
Vorig jaar nog spande premier Er
dogan een rechtszaak aan tegen de
karikaturist van Cumhuriyet, Mu-
sa Kart. De tekenaar had de pre
mier afgebeeld als een kat, ver
strikt in een kluwen touw.
'Vernederend', concludeerde de
rechtbank en veroordeelde Kart
tot een boete van 3500 dollar. Op
dit moment lopen rechtszaken te
gen journalisten en schrijvers. Ook
de Nobelprijswinnaar voor de lite
ratuur, Orhan Pamuk, moest voor
de rechter verschijnen, omdat hij
in een interview met een Zwitsers
tijdschrift sprak over de moord op
dertigduizend Koerden en op een
miljoen in Turkije levende Arme
niërs. Pamuk riskeerde drie jaar ge
vangenisstraf wegens het beschul
digen van de Turkse identiteit,
maar de rechtbank zag uiteindelijk
af van rechtsvervolging.
Ook de schrijfster Elif Shafak
'Binnen één jaar zitten
alle Turkse journalisten
achter slot en grendel'
kwam in aanraking met justitie
vanwege haar boek over de massa
moord op de Armeniërs in de na
dagen van het Ottomaanse rijk. Zij
riskeert nu drie jaar gevangenis
straf voor het bezoedelen van de
reputatie van Turkije in haar boek
De bastaard.
Uitgever Ayhan Durgun voelt zich
vooral 'gekrenkt' door de poli-
tie-inval, zegt hij. „Ik ben toch
geen terrorist? Toch liet ik ze hun
gang gaan, terwijl ze onze spullen
overhoop haalden, en de compu
ters wegdroegen."
Vrienden adviseren Durgun om
naar het Europees Hof voor de
Rechten van de Mens te stappen,
maar dat wil de uitgever niet.
„Door mijn land te verraden, los
ik niks op. Het gaat mij niet om
een fikse schadevergoeding."
Het is volgens Durgun nooit ge
makkelijk geweest om Nokta
draaiende te houden. „In de begin
jaren konden we geen adverteer
ders vinden omdat het om een po
litiek blad ging. Met bloed, zweet
en tranen wisten we te overleven.
Toen ik naast de financiële druk
ook nog eens met psychologische
druk te maken kreeg, had ik er
geen zin meer in. Het werd me al
lemaal te veel. Ik ben ook maar
een mens."
